Met zijn debuut Samson and Delilah (2009) toonde de Australische DoP Warwick Thornton zich niet enkel een begenadigd regisseur maar ook een geëngageerd verteller die mee wil schrijven aan de geschiedenis van de onderdrukte, gediscrimineerde en grotendeels uitgeroeide Aboriginals. Die lijn trekt hij door met Sweet Country (2017), een Australische western die start van een echte rechtszaak in de jaren twintig – een Aboriginal werd gearresteerd en berecht voor de moord op een witte man – om via de beproevingen van Aboriginal Sam en zijn vrouw Lizzie het verhaal van een mishandeld volk te belichten.
De in de V.S. wonende en werkende Ethiopische cineast Haile Gerima (° 1946) is in Europa vooral gekend als regisseur van Teza, een historische epos over de ontwrichting van de Afrikaanse ziel in de geglobaliseerde wereld. Maar de Afro-Amerikaanse sterk onafhankelijke filmmaker heeft ook pareltjes als Harvest: 3000 Years, Sankofa, Ashes and Embers, Bush Mama, Child of Resistance, Adwa: an African Victory en Wilmington 10 – USA 10.000 op zijn naam staan.
Met naast artistieke ook commerciële successen was het best een wonderjaar voor de Vlaamse film. Maar de internationale erkenning voor Chantal Akermans ‘Jeanne Dielman’ en dito waardering voor de nieuwste vuistslag van Jean-Pierre en Luc Dardenne, ‘Tori et Lokita’, richtte ook de volgspot op Belgische cinema. Dit beklijvend drama over het lot van minderjarige vluchtelingen van de broers uit Luik en Brussel hoort thuis bij de beste films van het jaar.
Af en toe verrast Hollywood ons door films te maken die ergens over gaan. Films zoals Trumbo, een drama dat de heksenjacht op vermeende communistische sympathisanten in Hollywood in de jaren vijftig als onderwerp heeft. Een foutloze historische analyse van de zwarte lijst is het niet geworden en het verhaal van het communisme in Amerika wordt hier evenmin verteld maar de film van Jay Roach toont wel de impact van fanatisme en repressie op individuen en de samenleving.
Met zijn derde langspeler tracht Steve McQueen de gruwelen van de slavernij fysiek voelbaar te maken. De Britse regisseur van Hunger en Shame vertelt met 12 Years a Slave het waargebeurde verhaal van een vrij man die na ontvoering twaalf jaar (over)leeft als slaaf en zo ondervindt hoe dehumanisering, uitbuiting en racisme werken. Een oerkrachtfilm met Oscar-potentieel maar helaas nièt het ultieme slavendrama.
The Dirty Dozen doet bij filmliefhebbers nog een belletje rinkelen maar Robert Aldrich (1918-1983) is in de vergetelheid gesukkeld. Jammer, want deze Amerikaanse actieregisseur tekende voor zes meesterwerken: de apocalyptische film noir Kiss Me Deadly, Hollywooddrama The Big Knife, melo-thriller Whatever Happened to Baby Jane?, overlevingsavontuur Flight of the Phoenix, oorlogsdrama Too Late the Hero en de paranoïde politieke thriller Twilight’s Last Gleaming.
The Underground Railroad: De helletocht van een slavin op de vlucht.
Colson Whiteheads zowel literair als politiek overweldigende roman ‘De ondergrondse spoorweg’ werd in 2016 meteen onder lof bedolven. Terecht want de auteur fileert in zijn Pulitzer Prize winnaar de geschiedenis van de slavernij in Amerika op even briljante als magisch-realistische wijze. Verfilming van deze instant klassieker leek onbegonnen werk tot Oscarwinnaar Barry Jenkins (‘Moonlight’) in 2021 van ‘The Underground Railroad’ een eigenzinnig tiendelig televisie epos maakte. Kort nadat de Ondergrondse Spoorweg opdook in de biopic ‘Harriet’ en Samuel L. Jackson er naar refereerde in de documentaire reeks ‘Enslaved’.
Zelden zo’n visceraal aangrijpende film over angst en het naderende kwaad gezien als het Noorse Utøya 22. juli, Erik Poppe’s interpretatie van de slachtpartij aangericht door Anders Behring Breivik op het eiland Utøya bij Oslo op 22 juli 2011. Maar zelden ook zo getwijfeld of onderdompelingscinema wel de juiste keuze is om dergelijke gruwel te duiden.
Dat de vernielzucht van Hollywood-Duitser Roland Emmerich groot is weten we sinds Independence Day, The Day After Tomorrow en 2012. Daarbij gaat ook af en toe het Amerikaanse Witte Huis voor de bijl. Pijlsnel en radicaal in Independence Day, langzaam en systematisch in White House Down, een Die Hard–variant die lonkt naar de rampenfilm en de politieke thriller. Tevens een eerbetoon aan Barack Obama, zij het meer relativerend dan in The Butler, Lee Daniels misleidende ode aan de eerste Afro-Amerikaanse president.
Cinema kan collectieve trauma’s helpen genezen. Daarvoor is het nooit “te vroeg”. United 93 scoorde niet aan de box-office omdat het geen ‘feel good’ film met ‘happy end’ was. In tegenstelling tot Oliver Stone’s World Trade Center. De tweede grote 9/11-film wil een helend heldendicht zijn. Mét Hollywoodsterren.
