Wanneer gaan de bioscoopzalen weer open? Wordt filmkijken in filmtheaters nog ooit hetzelfde? Hebben de zalen überhaupt nog wel toekomst? Zal film er anders uitzien na Covid-19? Wat met onze kijkgewoontes? Is bingewatchen in de zetel vanaf nu het nieuwe normaal? Krijgen fysieke dragers de doodsteek of juist een boost? Worden filmketens onze huisleverancier van popcorn? Welke impact zal de beslissing van Hollywoodstudio Warner om nieuwe bioscoopreleases in 2021 tegelijk te streamen hebben? Wie betaalt de rekening van de crisis? Hoe essentieel is cinema eigenlijk? En, tussen haakjes, was 2020 eigenlijk een goed filmjaar? Heel wat vragen. Op maat van deze onzekere corona tijden.
“Wees meervoudig als het heelal!” eiste Fernando Pessoa. Heel consequent toonde de Portugese cultauteur zijn creatieve veelzijdigheid en zijn verschillende artistieke persoonlijkheden. De dichter en schrijver was mysterieus en complex. Een man van veel tegenstellingen en meerdere facetten. Zo was hij onder meer de patroonheilige van de intellectuele detective schrijver. In het jaar van regisseur Christopher Nolans filmpuzzel ‘Tenet’ en net voor Hercule Poirot opduikt in Kenneth Branaghs ‘Death on the Nile’ wordt passend de volgspot gericht op de verhalen waarin Pessoa een ‘ontraadselaar’ opvoert. Een speurder die heel nadrukkelijk zijn grijze hersencellen gebruikt. De detective als denker.
Kim Ki-duk, de Zuid-Koreaanse cineast met het bewogen leven en het omstreden donker romantische filmoeuvre, liet niemand onbewogen. Hij was een manisch depressief filmmaker, een man van hoogtes en laagtes, maar vooral ook een visueel dichter en meester-taboebreker die peilde naar het raakvlak van gewelddadigheid en menselijkheid. Covid-19 velde deze rasfilmer maar The Isle, Bad Guy, Bin-Jip, Samaritan Girl, Spring, Summer, Fall, Winter…And Spring, Pieta en Arirang leven verder in ons filmgeheugen.
“Ik wil kijkers constant boeien, betoveren en verwonderen zodat ze versuft de zaal verlaten, verbijsterd dat ze weer op straat staan,” antwoordde Les quatre cents coups maker François Truffaut op de vraag wat zijn droom als filmregisseur was. Het nog jonge medium film was voor de Nouvelle Vague cineast innig verbonden met samen kijken in het donker naar een groot wit scherm. Daarop worden immers dingen geprojecteerd die voor tranen in de ogen, een brok in de keel en plezier waarvoor geen naam bestaat zorgen.
2020 was een rampjaar voor de bioscopen maar verre van een slecht filmjaar. Getuige het Russische ‘Beanpole’, een must voor de top tien van dit Corona jaar. De tweede film van ‘Tesnota’ regisseur Kantemir Balagov is een pijnlijk, tragisch en briljant geënsceneerd liefdesdrama dat speelt in de Sovjet-Unie van net na Wereldoorlog II. Geïnspireerd door de getuigenissen van vrouwelijke soldaten is ‘Beanpole’ een sfeerschets met een hoog waarheidsgehalte gemaakt vanuit een vrouwelijke blik.
Na Heat, The Insider, Collateral en Miami Vice leek het niet meer stuk te kunnen voor de Amerikaanse filmmaker Michael Mann. Maar Public Enemies flopte en het was zes jaar wachten op Blackhat. Helaas liet het Amerikaanse publiek het opnieuw afweten, waardoor de cyberthriller bij ons op Blu-ray uitging.
Met het semi-autobiografische Papicha tekent de Algerijnse Mounia Meddour voor een ijzersterk debuut. Een door vrouwen gedreven coming-of-age drama dat inzoomt op de gebeurtenissen tijdens de Algerijnse burgeroorlog in de jaren negentig om de clash tussen onderdrukking en vrijheidsdrang te belichten. Resultaat is een krachtig, indringend vrouwenportret dat in eigen land verboden werd maar na zijn Cannes passage in Frankrijk uitgroeide tot de best bezochte, door een vrouw geregisseerde film uit Afrika ooit.
“Action, action, and then action” antwoordde Raoul Walsh toen Franse critici hem naar drie basiselementen van film vroegen. Misleidend, want Pursued illustreert hoe de Hollywoodpionier actie verankerde in zijn personages.
Van een film waar een dreigend einde-van-de-wereld moet afgewend worden in volle pandemie verwachten dat hij zowel de bioskopen als de cinema industrie redt, was wat veel gevraagd. Zeker wanneer die spionagethriller het meest enigmatische en hermetische werk blijkt van een sowieso complexiteit koesterende filmmaker. Een ‘game changer’ werd ‘Tenet’ niet, maar de Britse regisseur Christopher Nolan tekende wel voor de meest spectaculaire en uitdagende film van 2020. Een audiovisuele puzzel die de concepten tijd en ruimte uitrekt.