Steven Lissbergers Tron: In de game wereld
TRON
Hoe snel technologie evolueert merk je aan Tron, een experimentele Disney-film uit 1982 die voor was op zijn tijd maar nu al verouderd lijkt. De combinatie van live action en computergegenereerde beelden was revolutionair, maar ondertussen is CGI ingeburgerd en geperfectioneerd. Wat de film echter nog altijd genietbaar maakt is dat de makers erin slagen een heel eigen cartoonwereld met nieuwe
stripfiguren en een microchipbeschaving te creëren.
TRON
Vorm en inhoud vallen bovendien mooi samen. De computeranimatie inspireert immers ook het verhaal; een ontwerper van computerspelletjes (Jeff Bridges) wordt door een van zijn creaties (letterlijk) in een computer gezogen en moet het in een digitale arena opnemen tegen agressieve subprogramma’s en een demonisch «Master Control Program». Het is alsof The Wizard of Oz in het computertijdperk treedt. Kevin Flynn start zoals «gebruiker» in de reële wereld (die we kunnen zien en voelen), belandt aan de andere kant van het computerscherm in een gecreëerde elektronische (vandaar de computergladiator «Tron») microbeschaving (waarop we geen vat hebben) en verandert in een «programma».
TRON
Tron introduceert in de computer imaginaire landschappen van licht en kleur maar na een boeiende race-scène slaagt regisseur Steven Lisberger er niet in naar een dramatische ontknoping toe te werken. Al zorgt het slotbeeld wél voor een treffende metafoor; in de reële wereld kijken de helden neer op een Los Angeles waar lichtjes aan de patronen van de computerwereld herinneren. Waarbij de mens een soort subprogramma wordt, gemanipuleerd door een onzichtbare kracht. Een determinisme dat aansluit bij de nachtmerrie waarvoor een wetenschapper waarschuwde: computers die beginnen te denken en mensen die ophouden met na te denken.
Tron bleek geen groot succes (wegens té nieuw en té bizar) en werd snel vergeten. Maar deze doorbraakfilm wordt op dvd gepast herontdekt. De twee schijfjes bevatten een audiocommentaar (van regisseur Steven Lisberger, producent Donald Kushner, visual effect supervisor Harrison Ellenshaw, special effects director Richard Taylor), documenten en tal van documentaires die de ontstaansgeschiedenis van het project en het revolutionaire productieproces toelichten.
TRON
Daarbij wordt duidelijk dat de passie van Lisbergers team en het vertrouwen van Disney (op dat ogenblik een weinig florissante studio) essentieel waren. Weinigen konden zich immers inbeelden hoe de film er uit zou gaan zien en op technisch vlak was heel wat pionierswerk vereist. Dat resulteerde in een aantal proefopnames (computersimulatie, videotesten, digitale beelden) die gelukkig bewaard bleven. Een 90 minuten durende «making of» toont hoe de film uiteindelijk ontstond en wijst op enkele interessante problemen. Lisberger benadrukt dat het een goede zaak was dat kunstenaars zich met cyberspace gingen bezighouden.
TRON
Daardoor konden technici niet overheersen en ging het niet alleen over efficiëntie en iets tastbaars maar ook over de metafysische aspecten van de nieuwe wereld. Want al zijn creativiteit en technologie verbonden, techniek is niet noodzakelijk creatief. Wanneer de filmmakers onderstrepen dat computergames ondertussen erg realistisch werden, raken ze een boeiende problematiek aan. Technische vooruitgang blijkt hier een terugkeer naar een gelimiteerde wereld. Een realistische, vertrouwde wereld, een afspiegeling van het bestaande en geen verkenning van het onbekende.
Tron toont een wereld in de computer die anders was, met zijn imperfecties en zwarte gaten. De film gaf echter de verbeelding vrij spel. Of dat bij het geplande Tron remake van Joseph Kosinski nog het geval zal zijn, is maar de vraag. Te vrezen valt voor een technologisch bravourestuk, gecombineerd met een liefdesverhaal. Uit de verwijderde scènes blijkt immers dat demakers vooral het schrappen van liefde en fysieke energie in Tron betreuren.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in Film & Televisie, n° 530, maart 2003)
TRON