Howard Hawks’ Only Angels Have Wings: Columbia klassieker

ONLY ANGELS HAVE WINGS

Hollywood bereikte zijn absolute hoogtepunt in 1939. De bioscoopzalen zaten afgeladen vol en de filmproductie scheerde zowel kwantitatief als kwalitatief hoge toppen: The Wizard of Oz, Stagecoach, Ninotchka, Gone with the Wind, Young Mr. Lincoln, … Columbia pakte uit met het prestigieuze Mr. Smith Goes to Washington, de laatste film die Frank Capra voor ‘zijn’ studio zou maken, en het lichtvoetige Only Angels Have Wings.

ONLY ANGELS HAVE WINGS

De regisseur van deze laatste film, Howard Hawks, gold als een no-nonsense professional in de Raoul Walsh-John Ford traditie (pas in de jaren zestig zou Hawks als ‘auteur’ de waardering krijgen die hij verdiende). Maar Howard Hawks was ook een man naar het hart van Harry Cohn. De baas van Columbia gaf hem, na het puike Twentieth Century (1934), creatieve vrijheid als producer-regisseur. Vlak na elkaar draaide Hawks voor de studio twee pareltjes: Only Angels Have Wings en His Girl Friday.

Voor de eerste film leverde Howard Hawks zelf het basisidee. Het zou opnieuw (na Ceiling Zero) een pilotenfilm worden. Ditmaal met komische noten en romantische accenten. Voor Harry Cohn was de film een onderdeel in zijn campagne om Columbia de sterren te bezorgen die de studio aanvankelijk niet had. Van Cary Grant, wiens contract bij Fox niet verlengd werd, maakte Cohn de ster van Columbia. Cohn stuurde de carrière van Jean Arthur ook in een andere richting en kneedde zijn protégé Rita Hayworth tot een glamour-ster. De rolverdeling van Only Angels Have Wings was dan ook strategisch.

ONLY ANGELS HAVE WINGS

Dat Only Angels Have Wings een studiofilm is in meerdere betekenissen van het woord, blijkt al uit de openingsscènes. Een stoomboot legt aan in een Zuidamerikaanse haven en één van de passagiers, musical artieste Bonnie Lee, gaat de lokale sfeer opsnuiven. Daarbij zitten we meteen midden in de decors. Een gewone zaak in 1939 (de wereld werd stelselmatig opgebouwd in de achtertuin van de studio’s) en in dit geval ook functioneel.

Want de leefwereld van de piloten die Bonnie in ‘Dutchie’s’ (zowel bar, restaurant, hotel als winkel en postkantoor) ontdekt, is gesloten als een oester en kunstmatig als een filmset. Het is een mannenwereld, geleid door een koele professional: Geoff Carter. Bonnie moet zich aanpassen in haar streven deze macho te versieren. Ze ontdekt snel zijn emotionele wonde en even later stapt de verantwoordelijke hiervoor, Judy, ook in de arena.

ONLY ANGELS HAVE WINGS

Zij is gehuwd met een piloot, Bat MacPherson, die niets weet van haar verleden. Maar zèlf heeft hij ook een geheim: een naam (Kilgallon) en vooral schuldgevoelens (hij liet ooit een collega sterven). De confrontatie wordt een beproeving voor iedereen: de kracht (lees: liefde) van Bonnie en Judy wordt getest, Bat moet zich bewijzen (met gevaarlijke missies) om aanvaard te worden en Geoff dient opnieuw emoties toe te laten in zijn gesloten wereld.

Zoals vaker (The Thing, Rio Lobo, …) is bij Hawks de groep ‘professionals’ hermetisch afgesloten van de buitenwereld. In Only Angels Have Wings zorgen mist, stormen, hoge bergen, reuze condors en gevaarlijke landingsbanen voor de isolatie. De groep is autarkisch: de leden ondersteunen elkaar met rituelen (sigaretten aanreiken; samen eten, drinken en zingen) en acties (het via de radio begeleiden van piloten). Spanning en ontlading volgen elkaar daarbij op: na een mislukte poging om een blindelings landende piloot te coachen (met het geluid als enige aanwijzing) verdringt een uitbundig feest de pijn en de angst.

ONLY ANGELS HAVE WINGS

Groepsbanden worden hierbij verstevigd, nieuwe leden geïnitieerd (Bonnie wordt ‘one of the boys‘ door als ‘professionele zangeres’ mee te doen) en de dood wordt bezworen (de natuur is steevast vijandig, oncontroleerbaar en destructief). De beschermende cocon (Dutchie’s, vliegtuig, uitkijkpost), sociaal contact (gesprekken, grappen, radio-contact en in het geval van de uitkijk een dier als gezelschap) en een macho pose (waarbij bravoure en professionalisme samengaan) zorgen ervoor dat de groep hecht blijft.

Het is dan ook via buitenstaanders dat het verdrongen verleden (de mislukte relatie van Geoff, de dood van de broer van Kid) en de verborgen emoties (pijn, woede, angst, liefde) opnieuw binnendringen. Terwijl de groep bewogen wordt door een paradoxaal streven: zelfverdediging via de organisatie van een kunstmatige wereld, versus een autodestructieve verkenning van de onherbergzame buitenwereld. Kortom, de vorming van een samenleving versus het vluchten in avontuur. Sociale en a-sociale reflexen botsen terwijl de crisis escaleert (en het gevaar alsmaar groter wordt).

ONLY ANGELS HAVE WINGS

Een emotionele zig-zag beweging van de personages leidt uiteindelijk tot een dramatische loutering. De Kid verkiest een fysieke dood boven een sociale dood, de groep wil met Bat iets drinken wanneer de piloot bewezen heeft da jt hij ‘goed’ genoeg is om mee te sterven (een afscheidnemende Kid breekt het ijs) en Geoff verzoent zijn imago (lees: rol) met zijn identiteit (lees: emoties). De groep (lees: het idee) overleeft.

Het individu worstelt in Only Angels Have Wings met existentiële angst en relationele problemen. Elke heroïsche of romantische scène wordt onderbroken en communicatie verloopt via rituelen (groepsgedrag) en objecten (de bezittingen van overledenen die de fragiliteit van het bestaan symboliseren, het muntstuk met twee zijden dat toelaat ongemerkt het lot te forceren). Een bemiddeling die zich vertaalt in een expressie –ve en kunstmatige wereld. In een ‘valse’ wereld die refereert naar een authentiek leven.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in Film & Televisie)

ONLY ANGELS HAVE WINGS: reg. Howard Hawks.  sce. Jules Furthman naar een verhaal van Howard Hawks. fot. Elmer Dyer & Joseph Walker. muz. Dimitri Tiomkin & Morris Stoloff. mon. Viola Lawrence. pro. Howard Hawks voor Columbia. act. Cary Grant (Geoff Carter), Jean Arthur (Bonnie Lee), Thomas Mitchell (Kid Dabb), Richard Barthelmess (Bat MacPherson), Sig Ruman (Dutchy), Rita Hayworth (Judith), Victor Kilian (Sparks), John Carroll (Gent Shelton), Allyn Joslyn (Les Peters), Donald Barry (Tex Gordon), Noah Beery Jr. (Joe Souther), e.a.U.S.A., 1939, 121 min., z/w. dis. Columbia

ONLY ANGELS HAVE WINGS