Leven op film: Martin Scorsese’s A Personal Journey with Martin Scorsese Through American Movies

A PERSONAL JOURNEY WITH MARTIN SCORSESE THROUGH AMERICAN MOVIES

“Film is een ziekte, zei Frank Capra. Wanneer het virus je bloedstroom besmet, wordt het je belangrijkste hormoon. Zoals bij heroïne is het enige tegengif voor film… meer film”. Deze ‘bekentenis’ opent en duidt de documentaire filmles A Personal Journey With Martin Scorsese Through American Movies.

MARTIN SCORSESE & ROBERT DE NIRO

Oscarwinnaar Martin Scorsese probeert al een carrière lang de spirituele kant van de mensen aan te spreken. Dat ging niet vanzelf, filmmaken gaf hem “het gevoel dat ik een oorlog aan het voeren ben”. Uit die beleving van film als passie én beproeving vloeiden persoonlijke vragen. Welke offers moet een cineast brengen om in Hollywood te mogen werken? Hoe blijft hij overeind in het gevecht tussen commerciële en artistieke belangen? Antwoorden zocht hij in een monumentale documentaire over de Amerikaanse cinema.

CAPE FEAR

Leidraad bij deze ‘persoonlijke tocht’ was de opvatting dat “film een expressiemiddel is waarbij alles gebaseerd is op een compromis, (…) elke beslissing is geconditioneerd door hoe financiers zich de verlangens van het publiek voorstellen”. Dat compromis ligt aan de basis van zijn carrièremodel. “King Vidor nam soms een hypotheek op zijn huis of zag af van zijn salaris om een film gemaakt te krijgen,” mijmert Scorsese, “hij vond een manier om af te wisselen: ‘één voor het systeem en één voor zichzelf’!”

THE AGE OF INNOCENCE

Na zijn crisisjaren 80 imiteerde Scorsese die aanpak met Cape Fear en The Age of Innocence. Langzaam groeide hij tot wat hij nu is: de grootste Amerikaanse regisseur. Een ‘oude meester’ op het kruispunt van twee stijlen: symbool van de ‘nieuwe Amerikaanse cinema’ anno 60-70 en vertegenwoordiger van hedendaags classicisme. Een gedreven verhalenverteller (zelfs filmanalyses worden verhalen) met
aanstekelijk enthousiasme. Iemand die zich koestert in zijn gespletenheid: mislukt priester en succesvol cinefiel, een man verscheurd door verleidingen én gefascineerd door zowel geweld als loutering.

THE DEPARTED

Een fascinatie die leidde tot botsingen met de censuur en heel wat interne twijfel. Scorsese is de cineast van de contradicties en de vragen, niet die van de eenduidige antwoorden. Niet toevallig heeft hij in New York twee woningen: een loft in de artiestenwijk én een ultramodern appartement in het financiële district. Hij houdt van feesten maar vecht passioneel voor het behoud van het cinematografisch patrimonium (nu via zijn ‘World Cinema Foundation’).

Aan het tempo van 1 film per jaar wisselt hij No Direction Home af met The Departed, een kleine en een grote film. De nerveus sprekende astmapatiënt en cinefiel wil zowel geheugen van de sixties, beschermheer van de cinema, auteur van eigenzinnige films als exegeet van Hollywood zijn. Dat balanceren van persoonlijkheden maakt van Scorsese hèt filmmonument van de nog jonge 21ste eeuw.

NO DIRECTION HOME

Wie er nog aan twijfelt dat er meer dan een Scorsese is, zal dat na A Personal Journey With Martin Scorsese Through American Movies niet meer doen. Op erg didactische wijze verklaart hij er hoe filmmakers in Hollywood overleven. Voor ‘het dilemma van de regisseur’ – het verzoenen van kunst en commercie – ziet hij verscheidene oplossingen. Met de regisseur als subversief verteller, goochelaar, smokkelaar of beeldenstormer.

Scorsese’s interesse gaat uit naar ‘Amerikaanse’ genres (western, gangsterfilm, muzikale komedie) die de cultuur en mythologie van hun tijd weerspiegelen. Als gids heeft hij oog voor details maar blijft hij vrolijk subjectief. Lovend voor film noir, Griffith, Welles, Fuller, Cassavetes en Kubrick.

STANLEY KUBRICK

Deze zwerftocht met Scorsese is tevens een zoektocht naar Scorsese. De nadrukkelijke filmles is tegelijk een gecamoufleerde autobiografie. “Ik zie geen conflict tussen kerk en cinema, tussen het heilige en het profane,” besluit hij, “film beantwoordt aan een oude zoektocht van het collectieve onderbewustzijn, aan de spirituele nood van mensen om een gemeenschappelijk geheugen te delen”.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in Filmmagie n° 575, jun 2007)

A PERSONAL JOURNEY WITH MARTIN SCORSESE THROUGH AMERICAN MOVIES; Martin Scorsese & Michael Henry Wilson; GB-USA 1995; 224’; met Martin Scorsese, Francis Ford Coppola, Clint Eastwood; FILM: **** / EXTRA’S: 0; beeldformaat 4/3; dis. Lumière

MARTIN SCORSESE: MY VOYAGE TO ITALY