Gus Van Sants Paranoid Park: Ontredderde marginale adolescenten

PARANOID PARK

“Paranoid Park gaat over een subcultuur in Portland, Oregon; de subcultuur van skaters,” zegt Gus Van Sant, “ik maakte zelf in de jaren 60 deel uit van het skatemilieu. Ook wij waren marginaal maar als skater beweeg je je sneller en ben je vrijer van je omgeving dan anderen”.

“Ik geloof dat er geen verband is met Gerry, Elephant en Last Days, hoewel er sporen van deze films overblijven,” stelt Van Sant in een bonusinterview, “de moord in Paranoid Park is de katalysator voor de andere elementen van het verhaal. In de vorige films stond de dood centraal, daarover ging het verhaal”.

In zijn carrièredocumentaire ‘In het doolhof’ benadrukt Luc Lagier dat “de films van Gus Van Sant aan elkaar refereren. Elk personage verwijst naar een ander. Van Sant maakt evenwel niet altijd dezelfde film. Het is zoals een doolhof. Elke gang is anders en toch ook weer niet. Ideaal om er zich in te verliezen”.

MALA NOCHE

Het leuke aan deze dubbeldvd is dat je er naast Van Sants jongste ook zijn debuut Mala Noche kan vinden. Want in beide films worstelen marginale adolescenten met hun identiteit. De coole skaters van Paranoid Park zijn in Mala Noche nog illegale migranten en homoseksuele winkelbedienden. Terwijl de weg, het reizen, de ontmoeting en het toeval centraal staan.

Van Sant was in ‘85 net weg uit New York en de underground cinema. Visueel verwijst zijn debuut naar de Midwest én de beeldtaal van de Beat Generation. De regisseur vertaalde zijn bohemienstatus in een tegendraads filmisch handschrift (onder het motto “geen cuts, geen sterren, geen script”) en een liefde voor outsiders.

Het decor ontleent hij aan Amerikaanse literatuur én film, maar het blijkt door de tijd aangetast en oogt als een spookdecor. De iconische beelden verbergen een weinig hoopvolle realiteit. Johnny en Roberto kondigen de personages van Drugstore Cowboy en My Own Private Idaho aan: gebroken figuren zonder toekomst die van dag tot dag leven.

In zijn ‘trilogie van de dood’ voert Van Sant opnieuw gedoemde mensen op. Deze experimentele films gebaseerd op faits divers beschrijven de laatste dagen van mensen die zijn voorbestemd om te sterven. In Gerry verliest een duo zich in ruimte en tijd, in een labyrint dat bijna een hersenspinsel is. In Elephant kruisen levens elkaar toevallig in de gangendoolhof van de school of op het sportveld.

De silhouetten die passeren zonder op te vallen overleven, de ongelukkigen die de aandacht trekken sterven. Last Days volgt het spoor van een verloren personage, een uitgeputte maar ongrijpbare man. Het onvermogen om door te dringen tot de intimiteit, de psyche van iemand verdwijnt in Paranoid Park.

“Terwijl de 2 Gerry’s enigmatische en mysterieuze figuren bleven,” stelt Lagier, “terwijl Elephant te veel figuren had om je echt met hen te vereenzelvigen, terwijl Van Sant in Last Days te laat komt om zijn personage te snappen, lukt het hem om Alex in Paranoid Park te doorgronden en zijn ontreddering weer te geven”.

Het leven van de adolescent ontspoort en valt uit elkaar wanneer hij met een plaats (het skatepark) kennis maakt en in een dodelijk ongeval betrokken raakt. Aanvankelijk verbergt, onderdrukt Alex het drama. Maar in het tweede deel van de film begint zijn relaas gaten te vertonen en duwt zijn schuldgevoel het drama naar de oppervlakte.

Die tweedeling van het verhaal wordt ook symbolisch door de gruwelijke dood van de bewakingsagent weergegeven. “Ik vond dat hij door de trein doormidden moest worden gesneden,” zegt Van Sant, “heel wat dingen zijn doormidden gehakt in het verhaal; het gezin van Alex is in twee geknipt. Het incident doet zich voor halverwege het verhaal. Er circuleren legale en illegale ideeën die door de wet werden gesplitst”. Deze tweedeling leidt tot een coherent en complex drama.

IVO DE KOCK

PARANOID PARK: Gus Van Sant, USA, 2007, 82’, met Gabe Nevins, Taylor Momsen; extra’s: speelfilmdebuut ‘Mala Noche’, making-of, interviews; dis. A-film.

Gus Van Sant: “Wat me beviel in het boek was zijn eenvoud. Het is een roman voor volwassenen, geschreven door een jongvolwassene. Het was niet zo moeilijk om dat in de vorm van een scenario te gieten. Ik heb het verhaal wat chaotischer verteld. In de roman was het veel rechtlijniger. Ik heb hem gedestructureerd omdat de film te veel een roman leek.In een roman kan je je dingen veroorloven die ik niet kan doen als cineast. De film is veranderd in de loop van de montage omdat we probeerden een evenwicht te creëren. Er heerste al chaos. Er waren ongeveer 3 versies van het verhaal en voortdurend hebben we scenes verplaatst.” “Portland kan een deprimerende stad zijn. Het is er somber. Het regent veel en vaak in Portland maar ik vind de stad niet deprimerend. We laten wel aspecten zien die donker zijn”.