Nicolas Winding Refns The Neon Demon: Gestileerde horror
THE NEON DEMON
Bij de Cannes première van The Neon Demon waren de meningen sterk verdeeld. Héél erg sterk verdeeld. Fans van Nicolas Winding Refns nieuwste schreven “de Deen onderzoekt, met humor, de wereld van de mode en de genrecinema” (Les Inrockuptibles); tegenstanders titelden (in Libération) “de schijn en ‘le Neon’” (verwijzend naar ‘le néant’, het niets). Elders gold Winding Refns bizarre combinatie van horror- en coming of age-film als “overweldigend spectaculair” maar ook “vorm zonder inhoud”.
Extreme reacties die de maker van extreme films als Bleeder, Bronson, Valhalla Rising, Drive en Only God Forgives verwacht had. Verhoopt zelfs. “Dat is de functie van kunst,” klonk het, “reacties oproepen. Goed of slecht bestaan niet in mijn wereld. Het gaat er alleen om dat je echt tot iemand doordringt. Dat is de essentie van creativiteit.”
NICOLAS WINDING REFN
Nicolas Winding Refn is natuurlijk, zoals zijn landgenoot Lars von Trier, een provocateur (“I’m glamour, I’m vulgarity. I’m scandal. I’m gossip. I’m the future. I’m the counter culture. I’m commercial reality.”) die vooral geen onverschilligheid wil opwekken en enkel films maakt die hij zelf wil zien.
Daarom claimt hij singulariteit, “het enige dat je niet kan worden afgenomen. Het komt er op aan iets op je eigen manier te doen. Zonder excuses, zonder compromissen.” Die singulariteit leidde tot een van de meest gestileerde en extravagante films van 2016. The Neon Demon deed het stijl versus inhoud debat weer oplaaien maar die discussie was hier naast de kwestie.
Dit is geen La lune dans le caniveau, het ultra-gestileerde wraakepos waarmee Jean-Jacques Beineix ooit de klassieke auteurcinema het nekschot wou geven. Want daar waar de Franse cineast bewust emoties weerde en inzette op een cerebrale kijkervaring maakt Winding Refn een film die je moet en kan voelen. Niet evident weet de Deense filmmaker: “Het is veel makkelijker om films te maken die je aan het denken zetten. Films die je raken zijn zeldzaam.”
NICOLAS WINDING REFN & ELLE FANNING
The Neon Demon is zo’n film. Juist omdat deze visuele trip de kijker emotioneel raakt, ontstaat er soms ook ergernis. Want dit is een droomreis zoals enkel een David Lynch ze kan verzinnen, een hypnotiserende beeldenstroom die niet verbonden is met reflectie maar met hallucinatie.
Met dank aan de glamour- en neon-glitter die een trance opwekken. Het verhaal van de jonge mannequin die naar Los Angeles trekt en daar in een horrorwereld terechtkomt is geen diepzinnige analyse van de modewereld. Verder dan het cliché van het lege, oppervlakkige universum wil Winding Refn niet kijken.
Voor economische structuren en ideologische brainwashing ben je bij hem aan het foute adres. Wat hem interesseert is de deconstructie van mensen. Fysieke deconstructie (Pusher, Drive) maar ook mentale deconstructie (Valhalla Rising, Only God Forgives). Jesse is een meisje met een droom maar ze wordt systematisch ontmanteld. Door concurrentes die haar haten, door een schminkster die geilt op haar, door geobsedeerde fotografen.
THE NEON DEMON
Winding Refn toont Jesse zoals de modewereld haar wil zien: als vleesgeworden schoonheid en als glamourfiguur, als symbool en als pop. Niet als menselijk wezen want in een onmenselijke wereld (een vrouwelijk universum dat even gewelddadig is als de mannelijke werelden van Winding Refns vroegere films) kan ze enkel een monsterlijke marionet worden.
Omdat, in de woorden van Jean Cocteau “schoonheid een schandaal is in een lelijke wereld.” In The Neon Demon zijn gruwel en het macabere verankerd in een demonisch universum. Stromen bloed, uitgekotste oogballen en necrofiele seks geven op een larger than life wijze aan dat de wereld niet enkel de carrières en levens van mensen wil vernietigen maar hen (en hun schoonheid) ook wil verslinden en doen verdwijnen.
The Neon Demon is geen letterlijk te nemen film maar een metaforische prent die zowel met clichés en archetypes als met emoties werkt. Het is ook splatter cinema met humor, filmische grand guignol die bij de kijker geen opwinding wil creëren met geweld maar met een droomachtig spektakel.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in FILMAGIE, n° 670, december 2016)
THE NEON DEMON: Nicolas Winding Refn, F-D-Zw 2016, 118′; met Elle Fanning, Christina Hendricks, Keanu Reeves; extra’s: documentaire, audiocommentaar ; FILM: *** / EXTRA’S: ***; dis.TwinPics.
THE NEON DEMON