Sam Riami’s Oz, the great and powerful: Intelligente en speelse The Wizard of Oz prequel

OZ: THE GREAT AND POWERFUL: James Franco en Mila Kunis

“It’s like no place I’ve ever seen”, zegt Oz in Sam Riami’s kleurrijke avonturenfilm Oz the great and powerful, geen remake maar wel een prequel van de klassieker The Wizard of Oz. En ook:“Let’s Go Make Some Magic!”. Terwijl Glinda aangeeft dat we ons opnieuw in een verhaal bevinden dat dromen en film verbindt. We voelen ons meteen thuis.

“Ik hield van de lieftalligheid van het verhaal,” zegt Sam Raimi (Evil Dead, Drag me to Hell), “zo kon ik voor het eerst een film voor kinderen maken. Cynici zullen er niet van houden, wie dit avontuur benadert met een open geest en het kind in zichzelf ontdekt wèl”. Toegegeven, een prequel op Victor Flemings L. Frank Baum-verfilming The Wizard of Oz (1939) leek geen goed idee. Maar de vooroordelen (inspiratieloosheid!, 3D-commercie!) verdampen tijdens de voorstelling, tijdens het spektakel dat een commentaar is op spektakel. In de plaats komen superlatieven: speels!, wonderlijk!, verrassend!, intelligent!

OZ THE GREAT AND POWERFULL: James Franco met China Girl

Nochtans vertrouwt producent Disney het zaakje zelf niet. Bij betreden van de zaal waarschuwt een bord dat de film opent in zwart-wit om daarna over te gaan in een regenboog van kleuren. Het vermogen van een hedendaags publiek om naar ‘iets anders’ te kijken wordt laag ingeschat.

Dat belet Raimi niet om een schurkachtige circus-goochelaar te introduceren die opgejaagd wordt en via een wervelstorm in een wereld van magie en monsters belandt. In het land van Oz ontdekt hij een schat, drie heksen en een bevolking die in ‘de tovenaar’ hun messias ziet. Zijn verblijf in deze magische wereld wordt snel een louterende beproeving die zorgt voor grootsheid (bij de held) en een wonderful world of Oz.

Op een eerste niveau is Oz the great and powerful met zijn speciale effecten, theatrale decors en grappige figuren een live-action versie van Shrek die kunstmatigheid koppelt aan zeemzoet gemoraliseer (‘geloven’ en ‘goedheid’ staan centraal). Maar er is ook een subversieve onderstroom. Zo keert Raimi het in The Wizard of Oz cruciale begrip ‘onschuld’ om door een held te brengen die vooral schuldig is.

OZ: THE GREAT AND POWERFUL: Michelle Williams

“We maakten hem een beetje ploerterig, een vrouwengek, een schoft, een bedrieger, iemand die zijn vriend niet apprecieert,” aldus Raimi, “waardoor de tocht naar zijn hart interessanter wordt”. Er zit goedheid in Oz, en we weten dat hij uiteindelijk de juiste keuzes zal maken maar toch balanceert hij (zoals de heksen) op de smalle grens tussen goed en kwaad. Net zoals in Spider-Man heeft Raimi empathie voor slechterikken (de transformatie van Theodora is hartverscheurend), verbindt hij (magische) superkracht met verantwoordelijkheid en verleent hij het verhaal van de held een bijbels dood- en wederopstanding-karakter.

Oz mag dan als tovenaar een charlatan zijn, hij is ook een illusionist die bewijst dat fantasie krachtiger kan zijn dan geweld. De gehaaide leugenaar slaagt erin via schijn (als acteur speelt hij een rol) en illusie (als regisseur werkt hij met schaduw, licht en rook) de sadistische en manipulatieve heksen te verslaan. Raimi verbindt deze ode aan de verbeelding met het heden en verleden van cinema.

Het is geen toeval dat de film opent met zwart-wit beelden in een vierkant formaat en overgaat in full color, rechthoekige Cinemascoop beelden. De hommage aan de originele filmversie wordt via 3D tegelijk hedendaags (de commerciële hype) en een verwijzing naar de roots van cinema als kermisattractie. Een per definitie publieksgerichte attractie. “Wanneer een leeuw uit de bosjes springt en het hoofdpersonage verrast is,” stelt Raimi, “dan is het fout om dit buiten beeld te houden. Het is een opwindend moment, ik moet schrikken en net zoals de tovenaar denken ‘het beest komt recht op me af’”.

Hij belaagt de toeschouwer via 3D, gebruikt het dramatisch en niet als een gimmick: “bij dialogen moeten we visueel in een gesprek getrokken worden”. De regisseur die thuis is in horror en actie beseft als geen ander dat spektakel enkel werkt wanneer illusie en drama elkaar in evenwicht houden, wanneer een cinematografische illusie toeschouwers verleidt, verrast en verwondert. Hij serveert ons geen zielloze nabootsing – de rode schoentjes ontbreken en de zingende Munchkins worden snel het zwijgen opgelegd – maar een frisse trip door herinneringen en verbeelding. Een illusie-spektakel met een twist. Maar vooral ook met een hart.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 634, april 2013)

GENRE Avontuur

REGIE Sam Raimi

SCENARIO Mitchell Kapner & David Lindsay-Abaire naar L. Frank Baum

FOTOGRAFIE Peter Deming

MUZIEK Dany Elfman

CAST James Franco (Oz), Michelle Williams (Annie/Glinda), Mila Kunis (Theodora), Rachel Weisz (Evanora), Zach Braff (Frank/Finley)

PRODUCTIE USA – 2013 – 130’

Eerste zin: “Hurry, hurry, step this way. Get your tickets now. Don’t be shut out, friend. Step this way. See the most wondrous sights imaginable. pulled from the four corners of the Earth. Acts to delight, to thrill and to mystify! Walk through these gates and into the world of wonder”. 

OZ: THE GREAT AND POWERFUL: James Franco met Finley