Charlotte Le Bons ‘Falcon Lake’: Het spookt in geest en lichaam
De Canadese actrice Charlotte Le Bon maakt haar regiedebuut met het mysterieuze coming of age-drama ‘Falcon Lake’. Een sensuele, spookachtige graphic novel-adaptatie die meer dreiging, diepgang en dubbelzinnigheid bevat dan de doorsneefilm over verwarrende kindertijd. “Adolescentie is fascinerend zolang je niet vervalt in ernst of meligheid”, benadrukt Le Bon.
“You’re tearing me apart!”, de hartverscheurende kreet van James Dean in Rebel without a cause (Nicholas Ray, 1955), zette samen met zijn “Nobody talks to children”-verzuchting de toon van een filmgenre dat de hobbelige weg van jongeren richting volwassenheid zou blijven belichten: de coming of age-film.
Een heel divers genre dat parels als o.m. Boyhood (Richard Linklater), Ladybird (Greta Gerwig), Call me by your name (Luca Guadagnino), Clara Sola (Nathalie Álvarez Mesén), Les quatre cents coups (François Truffaut), River’s Edge (Tim Hunter), Summer of ’42 (Robert Mulligan), Where the wild things are (Spike Jonze), Grave (Julie Ducournau) en Close (Lukas Dhont) opleverde. Maar ook heel wat smakeloze komedies, oppervlakkige portretten, sentimentele onzin en drama’s zonder diepgang die we liever onvermeld laten.
Een ijzersterk debuut
Gelukkig is er nu het verfrissende Falcon Lake, meer een oefening in creatieve melancholie dan een teren op nostalgie of clichés. Het regiedebuut van actrice, voormalig model en beeldend kunstenaar Charlotte Le Bon (° 1986) brengt twee eenzame zielen bij elkaar, de zestienjarige Chloé en de dertienjarige Bastien, in een kamer die ze delen tijdens een vakantiezomer aan een meer in Quebec.
De cineast neemt resoluut de positie van jongeren in, vertelt het verhaal vanuit hun standpunt en emoties.
Van een terugblik vanuit volwassenheid of van een door volwassenen ogen bekeken jongerenavontuur is hier geen sprake, de cineast neemt resoluut de positie van jongeren in, vertelt het verhaal vanuit hun standpunt en emoties.
Realiteit en fantasie verstrengelen daarbij, het ontwaken van verlangens koppelt een intens liefdesverhaal aan een mysterieus spookverhaal. Het nakende einde van de kindertijd wordt aangekondigd door een transformatie van lichaam en geest die meteen ook sterfelijkheid en de dood in beeld brengt.
De Canadese filmmaker kiest daarbij voor poëtisch realisme en diepgang, voor een macaber sprookje waarin coming of age het leren balanceren tussen liefde en bezetenheid is. Zonder gemoraliseer of onschuld-versus-zonde-dramatiek is dit empathische, humanistische cinema. We spraken in een Brussels hotel met Charlotte Le Bon en haar jonge actrice Sara Montpetit.
Een persoonlijke adaptatie
Falcon Lake is gebaseerd op Une soeur/A Sister, de graphic novel van Bastien Vivès. Was je fan?
Charlotte Le Bon: “Coproducent Jalil Lespert, een filmmaker en acteur waarmee ik al werkte, schonk me de graphic novel. Hij wist dat ik aasde op een regiedebuut en dit coming of age-verhaal leek hem geschikt. Zelf was ik niet meteen overtuigd, bij het lezen voelde ik de nood om het materiaal naar mijn hand te zetten.
In Bastien Vivès’ strip is er geen spoor van een spook, een vreemde sfeer of enige spanning. Ruim twee jaar zocht ik naar die eigen toon. Pas toen ik elementen ging ontlenen aan horrorcinema, een filmgenre waarvan ik hou, kreeg het scenario de kleur die me aansprak. Plots werd Falcon Lake een persoonlijke film. Een liefdes- en geestverhaal dat mijn gevoeligheden en interesses weerspiegelt.”
Je ruilde de Franse golf van Morbihan in voor een merengebied in Quebec.
Le Bon: “De streek waar ik tijdens mijn jeugdjaren vele vakanties doorbracht waardoor ik het gebeuren in een vertrouwd kader kon situeren. In de strip gaat de familie van het meisje naar de familie van de jongen. Dat draaide ik om want ik wou mijn hoofdpersonage Bastien laten terechtkomen in een hem onbekend gebied om zijn isolement te vergroten.
“Emotioneel ontwaken gaat gepaard met een gevoel van eenzaamheid. Verblijven in een geïsoleerd huis gelegen in een woud vlakbij een meer, versterkt dat isolement”
Emotioneel ontwaken gaat gepaard met een gevoel van eenzaamheid. Verblijven in een geïsoleerd huis gelegen in een woud vlakbij een meer, versterkt dat isolement. Die keuze had impact op de personages en het aanpassen van de karakterschets vroeg dan ook tijd.”
Tiener point of view
Falcon Lake focust op teenagers Chloé en Bastien. Doordat de ouders haast uit beeld blijven is het zelfs niet meteen duidelijk bij welk ouderpaar ze horen.
Le Bon: “Elke film wordt twee keer geschreven. Eenmaal tijdens de scenariofase en dan nog eens bij de montage. Toen ik aan het monteren was werd me duidelijk dat de ouders niet veel bijdroegen aan de ontwikkeling van het verhaal van de adolescenten. Er konden best wel wat scènes met hen verdwijnen. Bovendien past het gevoel van leegte rond de jongeren dramatisch bij het verhaal van hun worsteling met verwarrende gevoelens en onbegrip.”
Sara, jouw personage Chloé staat als oudere van de twee adolescenten, helemaal tussen de wereld van kinderen en die van volwassenen. Wat sprak je daarbij aan?
Sara Montpetit: “Ik speelde reeds in een coming of age-film, Maria Chapdelaine (Sébastien Pilote, 2021), maar wist niets van dit project toen ik inging op een ‘wilde casting’ georganiseerd door Charlotte Le Bon. Tijdens de covid-periode plaatste ze een advertentie met de vraag aan jonge actrices om een film op te sturen waarin ze hun droom vertellen. Dat heb ik gedaan. Charlotte zag er iets in en wou me ontmoeten. Pas toen vernam ik wat ze voor ogen had. Dat overtuigde me.”
Graphic novel als vertrekpunt
Kende je de strip?
Montpetit: “Nee. Maar in de advertentie stond naast een heel beknopte synopsis dat het een adaptatie van Une soeur was. Omdat ik het verhaal goed wil kennen voor ik aan mijn personage begin, ben ik de graphic novel gaan lezen. Daardoor was ik wat minder enthousiast omdat het personage me nogal vlak en clichématig leek. Het type personage dat vaak in coming of age-films opduikt en eerder saai en oppervlakkig is.
Zo’n personage spelen om absoluut een film te draaien wou ik niet. Dan werk ik liever in een restaurant of koffiebar. Gelukkig merkte ik dat Charlotte in haar script niet enkel het personage diepgang had gegeven, maar bovendien via een bevreemdende sfeer, met geesten en mysterieuze elementen, ook spanning had toegevoegd.”
Wat de strip wel heeft, is het gevoel van eenzaamheid dat adolescenten zo vertrouwd is. “Y a beau avoir plein de monde, j’ai toujours l’impression d’être toute seule”, lezen we er.
Le Bon: “Als adolescent wil je bij een groep horen en vind je jezelf vaak via de blik van anderen. Zelf had ik het daar moeilijk mee. Ik ging van de ene groep naar de andere en herkende me helemaal niet in de blik van anderen. Het gevoel van eenzaamheid dat zo ontstond zag ik ook in Une soeur. Maar met de donkerheid die ik zelf voelde heb ik van Chloé een complexer personage gemaakt.”
Monpetit: “In mijn jeugd voelde ik me ook vaak eenzaam, ik kreeg nooit het gevoel ergens thuis te horen. Het is misschien vreemd, maar in de bioscoop vond ik wel mijn plek …”
Le Bon: “Dat is niet vreemd, da’s super …”
Montpetit: “… ik ontdekte in donkere zalen verhalen en personages die me verwant en zelfs vertrouwd leken. Gevoelswerelden waarin ik kon opgaan.”
Verwarrende gevoelens
Emoties zijn in Falcon Lake complex en vaak ambigu.
Le Bon: “Als adolescent word je voor het eerst met bepaalde emoties geconfronteerd en dat zorgt voor tegenstrijdige reacties. Je bent een beetje verloren, tast je eigen grenzen af en probeert de limieten van anderen te testen. Ik wou het verhaal van Chloé en Bastien geloofwaardig houden. Wanneer de drie jaar leeftijdsverschil er niet geweest waren zouden ze samen zijn geweest.
Maar op die leeftijd en in die fase is het een immense kloof. Zij leunt aan bij de volwassenheid terwijl hij pas komt piepen als tiener. Van bij aanvang is het liefdesverhaal gebouwd op een extreem romantische onmogelijkheid. Eigenlijk is Falcon Lake het verhaal van een jongen die te snel de overgang wil maken. Ingebed in een verhaal van verwarring en verlangen.”
Vaak bevatten coming of age-verhalen wreedheid. Hier voel je vooral tederheid.
Le Bon: “Seksualiteit is in films heel vaak een beetje ziekelijk of vuil. Terwijl ik meer iets zacht, mooi en teder voor ogen had. Iets dat groeit uit vertrouwen en openheid.”
Een spookverhaal
De traditionele transformatie van een lichaam krijgt een andere dimensie via het spook-gegeven.
Le Bon: “Ik hou van filmgeesten maar dat was niet de enige reden waarom het spookt in Falcon Lake. Het leek me interessant om een tussen fantasme en realiteit, tussen verbeelding en werkelijkheid, zwevende legende te introduceren en zo te peilen naar wat er zich afspeelt binnenin het centrale personage. We willen tonen wat speelt in de geest en het lichaam van een jongen.
Het verhaal wordt daarom verteld vanuit het oogpunt van Bastien, vanuit zijn ervaring. Hij weet niet goed hoe zich te situeren t.o.v. Chloé, hij is tegelijk erg opgewonden maar ook bang voor zijn eigen gevoelens. Het spook-gegeven fungeert als een soort spiegel voor wat er in hem omgaat.”
Zo verschijnt ook de dood op het toneel.
Le Bon: “Het gaat om een afscheid van de jeugd, om de dood van de onschuld. Het leven is nooit meer hetzelfde nadat men voor het eerst verliefd is geweest. Het menselijk bestaan is gevuld met kleine momenten van dood, van afscheid. Ze vormen een rode draad tussen de openingsscène en de slotscène van Falcon Lake.”
Hybride cinema
Falcon Lake opent met wat even de indruk wekt een drijvend lijk op het water te zijn.
Le Bon: “Een hint dat wat volgt niet zomaar een coming of age-verhaal is. Waardoor de kijker zijn verwachtingen in vraag gaat stellen. Zelf vroeg ik me ook af waarom ik deze film wou maken want het is niet meteen mijn favoriete genre.
Horror is dat wel, van Scream tot The Shining, en ik had een hybride film voor ogen waarin je spanning tussen opwinding en angst voelt, waar je plezier schept in de ervaringen van roekeloze teenagers die flirten met het onbekende. Ik wou vooral voorkomen dat de film in één vakje kon geplaatst worden. De beste films zijn immers, zoals Parasite van Bong Joon-ho, niet te klasseren. Een mix van sferen, stijlen, emoties en genres. Hybride cinema was mijn streefdoel.”
Had je filmvoorbeelden voor ogen?
Le Bon: “Call me by your name van Luca Guadagnino. Voor de mise-en-scène maar ook de schroom en subtiliteit. A Ghost Story van David Lowery. Voor zijn esthetiek en de spookachtige sfeer. Maar ook Take Shelter van Jeff Nichols. American Honey van Andrea Arnold. My Summer of Love van Pawel Pawlikowski.”
Montpetit: “Stand by me van Rob Reiner.”
Le Bon: “Voor dat melancholische gevoel van jeugd en herinnering wel. Maar esthetisch is het niet mijn soort film.”
Montpetit: “Ik ben films als A Ghost Story gaan bekijken om inzicht te krijgen in het universum van Charlotte. Zo kon ik makkelijker de toon vinden die ze beoogde.”
Acteur als regisseur
Hielp het feit dat Charlotte zelf acteert in films als The Walk, Bastille, The Promise en Anthropoid?
Montpetit: “Zeker. Mijn acteerervaring is beperkt, ik werd nog maar een keer geregisseerd door een filmmaker voor ik aan Falcon Lake startte. Het feit dat een andere actrice me coachte hielp enorm.
Charlotte weet hoe ze een scène moet beschrijven vanuit het standpunt van een acteur. Dat doet ze niet louter technisch maar met een heldere weergave van waar ze emotioneel naar toe wil met de personages. Bovendien is ze zich bewust van de kwetsbaarheid van acteurs en de nood die we hebben om bij bepaalde scènes vertrouwd en ondersteund te worden.”
Dat verklaart misschien ook de chemie tussen jou en Joseph Engel.
Montpetit: “Waarschijnlijk want vooraf hebben we elkaar maar eenmaal ontmoet. We kwamen tot bepaalde hoogte overeen maar er was geen grote vriendschap op de set.”
Le Bon: “Door het leeftijdsverschil en het feit dat ze in hun personage zaten, bleef er een afstand. Wat de vertolking hielp want net als de personages zochten ze naar verbinding die moeizaam verliep omdat ze met zichzelf worstelden. Hun verlangen om elkaar te begrijpen creëerde de emotionele energie die we nodig hadden.”
Analoge cinema
Het is ondertussen uitzonderlijk geworden: Falcon Lake is niet digitaal gedraaid maar op 16mm.
Le Bon: “Old school, ik weet het. Maar ik hecht enorm aan beeldtextuur en aan kleur terwijl ik het gevoel krijg dat digitaal alles uitgevlakt wordt. Digitale beelden tonen ook te veel, die filter van magische subtiliteit en onduidelijkheid die korrelige pellicule levert, ontbreekt.”
“Bij een film over het ontwaken van sensualiteit leek het me evident om te gaan voor materiaal dat gepaard gaat met contrasten, ontdekkingen en verrassingen”
“Bij een film over het ontwaken van sensualiteit leek het me evident om te gaan voor materiaal dat gepaard gaat met contrasten, ontdekkingen en verrassingen.
Bovendien zet analoge film zowel de regisseur als de acteurs op scherp. Het aantal takes is niet eindeloos en dat vraagt om een concentratie die creatieve spanning oplevert. Zeker wanneer de draaiperiode zoals hier, met 26 dagen, beperkt is, zorgt dat voor energie.”
Je werkte nadrukkelijk op de kleuren en het licht.
Le Bon: “Samen met Chef foto Kristof Brandl bestudeerde ik veel foto’s en schilderijen om het kleurgebruik, de belichting en de compositie te bepalen.
We wilden wel niet vervallen in esthetisering, in het louter schieten van mooie plaatjes. Wat op deze adembenemende locatie zeker mogelijk was geweest. Niet elk shot moest ‘mooi’ zijn, ogen als een mini schilderij.
We kozen voor spanning tussen het schone en het gewone. Tussen opnamen tijdens het ‘gouden uur’ (n.v.d.a. het moment juist na zonsopgang of juist voor zonsondergang wanneer het licht roder en zachter is) en opnamen met harder, contrastrijker licht. Bovendien creëerde het 4:3 beeldformaat een gevoel van claustrofobie en dreiging in harmonie met de verontrustende sfeer.”
Omringd door chaos
De natuur, de ietwat onheilspellende omgeving, beïnvloedt de personages.
Le Bon: “Zeker in de zomer is de invloed van de omgeving dubbel. Het is zonnig en warm maar door de dichte bebossing blijft het somber. Tegelijk zie je nooit de bodem van het meer maar wel zwarte of grijze reflecties. Dat levert een gevoel van geslotenheid en ondoordringbaarheid op waardoor het isolement van de personages versterkt wordt.
Er heerst ook een sfeer van geheimzinnigheid en ongerustheid. Er schuilt altijd iets in het donkere woud of op de bodem van het meer. Een ambivalentie die overeenstemt met wat bij de adolescenten leeft.”
Het meer staat voor het leven én de dood.
Le Bon: “Inderdaad. Ik film steeds ter hoogte van het wateroppervlak, zonder esthetisering maar ook zonder in de onderwaterwereld van het spook te duiken. De spookwereld blijft het universum van het mysterieuze, het onbekende.
Er zijn momenten waarop de realiteit bevreemdend en fantastisch wordt maar met jump scares, de klassieke schrikeffecten van het horrorgenre, werken we bewust niet.”
Melancholie als reddingsboei
Aan het einde van de film blijft een zekere tristesse, melancholie ook, nazinderen.
Le Bon: “Melancholie is een gevoel dat me intrigeert omdat het onduidelijk is, zweeft tussen vreugde en verdriet, gedrenkt is in bitterzoete ambiguïteit. Voor Falcon Lake wou ik een slot dat episch was maar niet sentimenteel. Het mocht niet gewelddadig zijn en moest hoop bevatten. De dood en onze sterfelijkheid is een gegeven waarmee ik reeds vanop jonge leeftijd vertrouwd was.
Maar dankzij melancholie, en de uitlaatklep genoemd ‘kunst’, leidde dat niet tot droefheid maar tot het koesteren van plezier en vitaliteit. Film heeft voor mij enkel zin wanneer het me toelaat dat gevoel vast te houden. Je zal me niet meteen banaal amusement zien maken. Dan doe ik liever even niets.”
IVO DE KOCK
Brussel, 9 december 2022.
FALCON LAKE van Charlotte Le Bon. Canada – Frankrijk, 2022, 100’. Met Sara Montpetit, Joseph Engel, Monia Chokri, Arthur Iguai, Karine Gonthier-Hyndman, Thomas Laperrière. Scenario Charlotte Le Bon & François Choquet naar Bastien VIvès. Fotografie Kristof Brandl. Montage Julie Léna. Art Director Alex Hercules Desjardins. Distributie Cherry Pickers.