Iraans theocratisch regime viseert gereputeerde filmmakers

jul 12, 2022   //   by Ivo De Kock   //   actueel, nieuws, thema  //  Reacties uitgeschakeld voor Iraans theocratisch regime viseert gereputeerde filmmakers
Mohammad Rasoulof

Nadat eerder al Berlinale winnaar Mohammad Rasoulof (‘There Is No Evil’) samen met zijn collega Mostafa Alheamad (‘Poosteh’) gearresteerd werd en in de beruchte Tehereaanse Evingevangenis belandde, is nu ook de vermaarde cineast Jafar Panahi (‘Taxi’) opgepakt. De filmwereld in het algemeen en de grootste filmfestivals (Berlijn, Cannes, Venetië) in het bijzonder protesteren tegen deze “brutale en gecoördineerde aanval onder valse voorwendsels” van de Iraanse theocratische machthebbers. Het lot van de filmmakers is onduidelijk.

Via het Twitteraccount van het Amerikaanse filmdistributiebedrijf Kino Lorber maakten producenten Kaveh Farnam en Farzad Pak bekend dat afgelopen vrijdag de in Berlijn bekroonde Iraanse filmmaker Mohammad Rasoulof (There Is No Evil) en zijn collega cineast Mostafa Alheamad (Poosteh) in eigen land gearresteerd waren. Even later kwam ook het bericht dat maandag de dissidente regisseur Jafar Panahi (The Circle, 3 Faces, Offside, Taxi) werd opgepakt toen hij bij de rechtbank in Teheran poolshoogte ging nemen.

There is No Evil

Een golf van protest

In hun verklaring veroordelen de producenten de behandeling van “gerespecteerde en toegewijde filmmakers” door de Iraanse overheid. Ze protesteren tegen de “brutale en gecoördineerde aanval onder valse voorwendsels” en bekritiseren ze “de autoriteiten omwille van het negeren van mensenrechten en vrijheid van meningsuiting” en “de continue repressie en onderdrukking van onafhankelijke Iraanse filmmakers.” Hun eis om de opgesloten kunstenaars vrij te laten werd meteen herhaald door de filmfestivals van Berlijn, Cannes en Venetië. Een petitie circuleert ondertussen op internet en internationale solidariteitsacties komen op gang.

Sympathisanten benadrukken dat de arrestaties kaderen in steeds driestere acties van het theocratische regime om kunstenaars de mond te snoeren. De aangevoerde reden voor de arrestatie van Rasoulof en Alheamad – kritische posts (o.m. een oproep aan de politie om geen wapens te gebruiken tegen manifestanten) op sociale media n.a.v. de instorting van een gebouw in Abadan waarbij tientallen mensen omkwamen – kadert in het verwijt dat kritische stemmen al jaren naar het hoofd geslingerd krijgen. Met name het “in gevaar brengen van nationale veiligheid” én “propaganda tegen het systeem.” Het leverde Rasoulof en zijn vriend Jafar Panahi in 2010 al een jaar huisarrest op n.a.v. een filmproject over de protesten van de Groene Beweging.

Jafar Panahi in 3 Faces

Clandestiniteit en verzet

De aanklacht luidde “filmen zonder vergunning”.  Na huisarrest en een verbod om naar het buitenland te reizen volgde zelfs gevangenisstraf. Toch wist Rasoulof na zijn vrijlating zowel zijn fictiefilm There Is No Evil (2020) als de documentaire Intentional Crime (2022), over de dood van de Iraanse dichter Baktash Abtin, af te werken. Geïnspireerd door Jafar Panahi (Hit the Road van diens zoon Pahar Panahi kwam onlangs hier uit) die ondanks een werkverbod van 20 jaar toch clandestien This Is Not A Film (2011), Closed Curtain (2013), Taxi Teheran (2015) en 3 Faces (2018) draaide. Een cineast die in tegenstelling tot Asghar Farhadi (About Elly, A Seperation, Le passé, The Salesman) weigerde om naar het buitenland te verhuizen.

Hoe moeilijk het evenwel werken is in Iran voor filmmakers bleek vorig jaar nog tijdens Film Fest Gent toen Behtash Sanaeeha en Maryam Moghaddam Ballad of a White Cow kwamen voorstellen. Dit naar de impact van de doodstraf op families en een gemeenschap peilend uiterst persoonlijke en poëtische schuld en boete drama is in Iran verboden en kon enkel door het misleiden van censuur commissies gefilmd worden. Alhoewel de filmmakers hun stijl, thema’s en symboliek uitgebreid en passioneel toelichtten, onthielden ze zich van commentaar op de overheid en de behandeling van collega filmmakers.

The Ballad of a White Cow van Behtash Sanaeeha & Maryam Moghaddam

Uit angst, al benadrukten ze de film gemaakt te hebben “om dingen bespreekbaar te maken en de vinger te leggen op problemen.” En uitten ze onrechtstreeks toch felle kritiek: “Het probleem in Iran is niet zozeer de bureaucratie maar het feit dat de wetten de laatste 45 jaar afgeleid zijn van de Sharia. (…) De regering zegt dat het de regels van God zijn en dat ze daarom ook onveranderbaar zijn. Onbespreekbaar zelfs.” Zoals Panahi en Rasoulof trachten ze toch dingen bespreekbaar te maken. In het volle besef dat de repressie steeds kan toeslaan.

Schuldbesef en protest

Zeker wanneer dingen gevoelig liggen. Zo blijft de doodstraf blijft een heikel thema in Iran. Een vertrouwd gegeven nochtans want o.m. de vader van Maryam Moghaddam werd onschuldig ter dood veroordeeld. Dat het vierluik There Is No Evil er zo controversieel is heeft alles te maken met de genadeloze manier waarop Rasoulof de impact ervan toont. De verhalen gaan niet over helden of schurken maar tonen hoe het systeem van de bevolking moordenaars maakt. Het regime dwingt burgers om medeplichtig te zijn of om hun levens in de weegschaal te leggen door zit te verzetten.

There Is No Evil van Mohammad Rasoulof

Rasoulof schetst indringende portretten en focust op schuldbesef, gewetensnood en de prijs van protest. De donkere, kritische toon was een doorn in het oog van de overheid die niet meteen opgezet was met het feit dat There Is No Evil in Berlijn bekroond werd. Die erkenning versterkte immers Rasoulofs positie als influencer en dat kon het regime missen als kiespijn. Zeker aangezien de filmmaker graag in de verf zet dat verzet en verandering opties zijn. Moreel én mogelijk.

Wanneer in There Is No Evil een militair op verlof de vrouw die hij wil huwen bezoekt tracht hij gemaakte keuzes te ontkennen. “Dat is de wet” antwoordt hij wanneer zijn toekomstige schoonmoeder vraagt waarom hij in dienst ging. “Je hebt de kracht om nee te kunnen zeggen” is haar repliek. Die gedachte wil het regime vernietigen door Rasoulof, Aleahmad en Panahi (die met No Bears net een nieuwe naar het internationale festivalcircuit lonkende film had afgewerkt) te arresteren. En zo andere kritische kunstenaars te ontmoedigen.

IVO DE KOCK

There Is No Evil van Mohammad Rasoulof