MOOOV Filmfestival 2021: Online ontdekkingstocht
Met meer dan 50 wereldfilms, meer dan 50 verhalen die ons meevoeren op ontdekkingstocht, gaat ‘MOOOV Filmfestival 2021’ online van 20 april tot 3 mei. Op een eigen streaming platform en voor het tweede jaar op rij zonder fysiek, offline, luik. Aan kwaliteit heeft het festival daarbij niet moeten inboeten want de competitieselectie bundelt straffe verhalen, er is een sterke focus op Iraanse cinema en met de Chinese filmmaker van Tibetaanse afkomst Pema Tseden (‘Balloon’) gaat de Oeuvre Award naar een markant ‘Tibet Noir’ auteur.
Ondertussen al bijna 30 jaar lang richt MOOOV Filmfestival (eerder onder de noemer ‘Focus op het Zuiden’ en ‘Open Doek’) de blik op minder bekende werelden en onderbelichte levens. Op verhalen van filmmakers die onze nieuwsgierigheid prikkelen en een empathische blik stimuleren. Voor haar 2021 editie verwijst het wereldfilm festival met de tagline (un)(dis)covered stories naar de onontdekte (film)verhalen die ook dit jaar uit de schaduw worden gehaald om ons onder te dompelen in andere ‘realiteiten’. Om ons te confronteren met verschillende standpunten en diverse culturen. Via met aanstekelijk enthousiasme vertelde verhalen die fascineren, intrigeren, verwondering opwekken, boeien. Kortom, filmverhalen die onthullen maar tegelijk ook mysterieus blijven.
Het door de Belgisch-Marokkaanse kunstenaar Mous Lamrabat ontwikkelde nieuwe campagnebeeld speelt in op die geheimzinnigheid. De blauwe, gesluierde figuur tegen een bevreemdende achtergrond roept vragen op maar blijft ook door de schoonheid van zowel kleur als compositie op ons netvlies kleven. Wie wil kan er ook een knipoog of een dubbele bodem in zien. Omwille van de Corona crisis bleef het lang onduidelijk of MOOOV Filmfestival dit jaar naast de online versie (waarmee vorig jaar pionierswerk werd verricht) ook een fysiek luik zou hebben. Dat blijkt er uiteindelijk niet in te zitten. Ter compensatie en om de festivalbeleving te versterken werd dit jaar wèl ingezet op online filminleidingen, interview uitleidingen, podcasts en live panelgesprekken. Naast geschreven duiding door Young Critics.
Iraanse verhalen
Met openingsfilm en IDFA-winnaar Radiograph of a Family introduceert MOOOV Filmfestival 2021 haar focus op verhalen uit de Iraanse cinema. Vanuit haar standpunt als dochter vertelt regisseur-scenarist Firouzeh Khosrovani in haar ultra-persoonlijke documentaire aan de hand van vaak beschadigde foto’s en video’s het verhaal van het problematische huwelijksleven van haar Iraanse ouders. Een reconstructie waarmee ze terugkeert naar haar jeugd en haar gewoonte om als kind foto’s terug in elkaar te puzzelen toen haar moeder ongesluierde portretten begon te verscheuren.
De documentaire toont hoe religie na de Iraanse revolutie het gezinsleven destabiliseert maar wordt nooit een politieke afrekening. In dit liefdesverhaal blijkt de waarheid niet eenduidig maar complex. Zo geeft de cineaste mee hoe bevrijdend het geloof (en de daarmee verbonden nieuwe status) werkte voor haar moeder. Tayi leefde in Europa immers in de schaduw van radioloog Hossein, de man met wiens foto ze huwde (letterlijk toen ze zwanger terugkeerde naar Firouzehs geboorteland Iran en hij in Europa bleef). Met travellings door de familiale woning en dialogen tussen vader en moeder roept Firouzeh zowel hun liefde als de geslagen emotionele wonden op.
Andere Iraanse films, naast Radiograph of a Family, op het programma zijn Bandar Band (Manijeh Hekmat), Careless Crime (Shahrami Mokri), Just 6.5 (Saeed Roustayi), Son-Mother (Mahnaz Mohammadi), That Night’s Train (Hamidreza Ghotbi), The Blue Girl (Kelvan Majidi), The Wasteland (Ahmad Bahrami), There Is No Evil (Mohammad Rasoulof) en Yalda (Massoud Bakhshi). Stuk voor stuk straffe, authentieke en dramatische verhalen die vaak heikele thema’s aansnijden.
Films ook die aantonen dat de Iraanse cinema naast iconenen als Abbas Kiarostami, Mohsen Makhmalbaf, Asghar Farhadi en Jafar Panahi ook kan bogen op heel wat jong filmtalent. Filmmakers die het niet nalaten om inspiratie te halen bij voorgangers en lessen te trekken uit het verleden. Symbolisch is de link die Careless Crime legt tussen een bioscoopbrand die veertig jaar geleden aan vierhonderd mensen het leven kostte en vier doorsnee mensen die zoveel jaren later brand willen stichten in een cinema. Een geweldspiraal is onafwendbaar wanneer we de geschiedenis in cirkels laten lopen.
Kritische parabels
In Son-Mother fileert Mahnaz Mohammadi de patriarchale traditie via het verhaal van een jonge weduwe die als fabrieksarbeidster financieel niet kan overleven met haar kinderen. Uitweg is een huwelijk met een man waar ze niet houdt en die niet dol is op haar kinderen. Deze hartverscheurende tragedie is geschreven door Mohammad Rasoulof, regisseur van eerder Manuscripts Don’t Burn en nu There is No Evil, een drama dat de doodstraf problematiek benadert via verhalen verteld vanuit het standpunt van de uitvoerders.
Na een openingsmokerslag die ons confronteert met een gruwelijke realiteit maken we in vier hoofdstukken kennis met zowel conformisten als rebellen die de impact van de doodstraf voelen. Als betrokkenen kunnen ze enkel medeplichtig zijn of slachtoffer worden want het systeem blijft even onwrikbaar als onmenselijk. Rasoulofs kritiek is striemend: het Iraanse regime creëert moordenaars en deserteurs. Geen wonder dat de regisseur sterk geviseerd wordt door het Iraanse regime.
Geen wonder ook dat zijn landgenoot Ahmad Bahrami kiest voor een parabel, een dystopisch ondergangsverhaal, om via het verleden iets over de Iraanse actualiteit te vertellen. Het in zwart-wit en een vierkant formaat gedraaide The Wasteland is een zeldzaam meesterwerk. Wat ons betreft de must see van dit festival. The Wasteland is een visueel briljante en enigmatische film die met zijn bezwerende stijl herinnert aan Béla Tarrs The Turin Horse. Bahrami herhaalt verschillende keren een sleutelscène, de toespraak waarin de directeur van een steenbakkerij in een uithoek van Iran zijn arbeiders vertelt dat de sluiting onafwendbaar is, om daarna een personage te volgen en diens verhaal te vertellen.
We ontdekken de fysieke arbeid, de individuele frustraties, de onderlinge spanningen en het manipulatief gedrag van een met clichés goochelende directeur. Smeekbedes om geld, roddel over collega’s en seksuele gunsten illustreren hoe morele verloedering, corruptie en uitbuiting deze microkosmos tekenen. De in een einde van een tijdperk gevoel gedrenkte metafoor verwijst subtiel naar historische kantelmomenten (Iraanse revolutie, industrialisering) en naar het huidige Iran. Maar de kracht van The Wasteland is vooral de sterke emotionele onderstroom. Alle onderdrukte gevoelens convergeren in Lotfolah, een eenzaam voorman die wanneer hij zijn universum én zijn grote liefde voelt wegglippen, kiest voor een zelf opgetrokken fort van mortel en steen. Waardoor zijn gezicht, waarop lijden én een onafwendbare ondergang te lezen was, uit beeld verdwijnt. Net als die laatste straal zonlicht, dat kleine restantje hoop.
Claustrofobe microkosmos
Naast blikvanger The Wasteland dingen er nog zeven competitiefilms naar de Award voor Beste Film tijdens MOOOV Filmfestival 2021. Twee daarvan spelen in een gesloten wereld, een microkosmos die de emoties, spanningen en tegenstellingen binnen de samenleving weerspiegelt. Het Argentijnse Maternal speelt in een door nonnen gerund opvangcentrum dat voor jonge vrouwen en hun kinderen een thuis wordt maar waaruit gevoelens van eenzaamheid en de invloed van de gewelddadige patriarchale samenleving (ook al blijven mannen buiten beeld) niet geweerd kunnen worden.
De interactie tussen een rebelse moeder, haar volgzame zwangere dochter en een Italiaanse non introduceert solidariteit, vriendschap en moederschap. Maar ook empowerment en diversiteit. Niet toevallig leest de geestelijke het verhaal voor van een lelijk eendje dat beseft nooit lelijk te zijn geweest maar altijd ‘anders’. Debutante Maura Delpero versterkt het claustrofobische gevoel via haar mise-en-scène. De actie speelt in interieurs, de camera blijft statisch en geluiden versterken de geslotenheid.
“Wil je hierbinnen opgesloten een kind opvoeden? Niemand verdient dit!” roept Giovana uit wanneer haar one-night-stand partner Yago best wel een kind wil ook al houdt een giftige roze wolk hen gegijzeld in haar appartement. Iuli Gerbases The Pink Cloud benadrukt in een openingspancarte dat deze Braziliaanse dystopische sciencefiction film geschreven en gedraaid werd voor Covid-19 maar de parallellen met de huidige pandemie en haar lockdowns zijn frappant.
Het drama is extremer (de betrokkenen blijven jarenlang opgesloten tussen vier muren) maar de rollercoaster (inclusief een groene wolk als bedrieglijk licht aan het einde van de tunnel), de frustraties en de mentale beproeving ogen vertrouwd. De kracht van The Pink Cloud is dat Giovana’s woede omwille van de lockdown (“is het zo slecht dat ik mijn vrijheid wil?”) de motor van de tragedie wordt. We surfen mee op haar strijd-en-vlucht reflexen tot we totaal in haar geest zitten en verward achterblijven bij het enigmatisch slot.
Verstrengelende levens
De veertigjarige Luisa leidt in het Costa-Ricaanse Aurora een dubbelleven. Als architecte is Luisa een koele professional maar tijdens kunstworkshops voor kinderen blijkt ze warm en empathisch. Als leraar neemt ze een moederrol op wanneer een jong meisje ongewenst zwanger geraakt en haar weg moet zoeken in een land waar abortus illegaal is. Dat leidt tot verwarring, engagement en een heroriëntatie. Cineaste Paz Fabrega (Cold Seawater) observeert haar personages op indringende wijze en focust meer op emoties dan op plot. Gevoelens vormen, vertellen, hier het verhaal.
Dat is niet anders in Moving On. Filmmaker Yoon Da-bi geldt samen met Kim Bo-ra (House of Hummingbird) als grote vrouwelijke hoop van de Zuid-Koreaanse cinema. Terecht want dit familieportret gezien door kinderogen blijft nazinderen. De t-shirt van de jonge Okjoo, die samen met haar jongere broer en haar gescheiden papa noodgedwongen bij een zieke grootvader intrekt, zet meteen de toon. “Love is so short, forgetting is long” lezen we tegen een roze achtergrond. Wat volgt is een langdurige worsteling met verlies, verdriet en vergiffenis. In een hartverscheurende scène vechten broer en zus om een geschenk (lees: de liefde) van de verdwenen moeder en dient de fragiele opa tussen te komen. Om dan hand in hand met een snikkende jongen de trap af strompelen. De fade-out blijft niet uit.
Actrice en cineaste Ángeles Cruz verstrengelt in Nudo Mixteco drie verhalen tijdens het feest van de patroonheilige van een afgelegen dorp. Een vrouw begraaft haar moeder en plant weg te trekken met haar geliefde, een andere trotseert de woede van haar man die na lange afwezigheid opduikt en ontdekt dat ze liefde bij iemand anders vond en een derde vrouw keert terug om haar dochter te beschermen tegen misbruik. Deze drie vrouwenverhalen verschillen sterk maar rode draad is een gemeenschappelijk strijd tegen patriarchale macht en een gedeeld streven naar seksuele en relationele vrijheid. Individuele gevechten die door vrouwelijke solidariteit naar een collectief niveau worden getild. Dat blijkt overduidelijk wanneer machismo tijdens een dorpsbijeenkomst in het zand moet bijten. Tot vertwijfeling van een man en zijn moeder.
Mensen en papieren
Ook in het Chinese Wisdom Tooth, een mix van relatiedrama en misdaadthriller, lopen levens door elkaar. Een ambigue broer-zus relatie wordt nog turbulenter wanneer een onvatbare jonge vrouw op het toneel verschijnt. Economische (on)macht krijgt een seksuele dimensie en de dood van een man op zee blijft niet zonder impact op het leven aan land. Regisseur Liang Ming is een bewonderaar van zowel Lou Ye (hij werkte voor de regisseur van Spring Fever) als Lee Chang-dong (Burning) en dat merk je aan zijn visuele flair, de soms droomachtige beelden en de duistere emotionele onderstroom van deze karakterstudie. Wisdom Tooth introduceert echter ook, net als Lou Ye in Summer Palace, thema’s als corruptie, pollutie en armoede. Vervuiling van de zee bedreigt de job van de broer terwijl diens zus in armoede dreigt te sukkelen wanneer ze werkloos wordt en niet over de juiste papieren blijkt te beschikken.
Ontbrekende papieren en geldgebrek spelen ook de protagonisten van de twee parallelle m/v verhalen in het Nigeriaanse migratiedrama This is My Desire (gerealiseerd door de tweeling Arie en Chuko Esiri) parten. We kijken door de ogen van twee Nigerianen die dromen van verschillende bestemmingen – elektronica specialist Mofe wil naar Spanje, kapster Rosa heeft haar zinnen gezet op Italië – maar een nachtmerrie dreigen te beleven door een geldhongerige bureaucratie. De filmmakers omzeilen miserabilisme en somberheid om uit te komen bij een speels, levendig en poëtisch verhaal van mensen met migratiedromen. Het is een van de vele fascinerende (un)(dis)covered stories die MOOOV Filmfestival sprokkelde voor haar (louter online lopende) editie 2021. Goede voor een boeiende ontdekkingsreis.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen bij DeWereldMorgen.be, dinsdag 6 april 2021)
MOOOV Filmfestival 2021. Online van 20 april tot 3 mei in samenwerking met 8 locaties: Beringen, Brugge, Deinze, Genk, Lier, Sint-Niklaas, Turnhout en Zaventem. Competitie met 8 films. Streaming van zo’n 40 recente wereldfilms. Oeuvre Award voor regisseur Pema Tseden. Uitreiking van de Sembène Award 2021. Ticketverkoop start op 16 april. Info: www.mooov.be