Cinema@home: Reis rond de wereld in 7 films

nov 24, 2020   //   by Ivo De Kock   //   actueel, dvd, nieuws, thema  //  No Comments
Berlin Alexanderplatz

De magie en charme van samen in een donkere zaal naar films kijken op een groot wit doek blijft. Dat bewees Film Fest Gent. Maar zolang de bioscopen gesloten zijn zullen filmliefhebbers het moeten doen met bubbelkijken op kleinere schermen. Gelukkig zorgen zowel fysieke dragers als video on demand platformen voor voldoende interessant filmvoer. Al is het niet altijd evident om het kaf van het koren te scheiden en lijkt het online gebeuren wat op een labyrint. Maar de zevende kunst heeft nog altijd meer in petto dan het popcorn entertainment van de grote streaming spelers. Ten bewijze deze reis rond de wereld in zeven films.

Berlin Alexanderplatz

It is what it is”, de mantra die de rode draad vormt door Martin Scorsese’s The Irishman, werd noodgedwongen vaak overgenomen nu door Covid-19 filmhuizen hun deuren reeds voor de tweede keer moesten sluiten en het ene cinema-evenement na het andere sneuvelde. Fysieke dragers bieden voor een stuk soelaas. “Ik moet zeggen dat DVD van onschatbare waarde voor mij was tijdens de eerste lockdown,” zei de Franse filmmaker Bertrand Tavernier (Coup de torchon), “magnifiek gerestaureerde films terugzien bezorgde me verschillende opwindende avonden.” Getuige unieke uitgaven van grensverleggende films als Narciso Ibáñez Serradors ¿Quién puede matar a un niño? (https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2020/11/02/narciso-ibanez-serradors-quien-puede-matar-a-un-nino-waanzin-in-de-kinderspiegel/) en Béla Tarrs Sátántangó (https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2020/11/05/bela-tarrs-satantango-betoverende-beelden-grensverleggende-cinema/). Terwijl er ook heel wat recente arthousefilms beschikbaar zijn in de bibliotheek en (bij opening) in winkels liggen te wachten.

Quand les hommes pleurent

Daarnaast bieden distributeurs en producenten digitaal heel wat films aan onder het motto ‘wanneer de toeschouwers niet tot ons kunnen komen, gaan wij naar hen.’ Het opzet is om filmliefhebbers ‘in-hun-kot’ te laten kijken naar recente bioscoopfilms. Betalend, aan tarieven die onder de prijs van bioscooptickets blijven (van €5 tot €8). Video on demand platformen zorgen er zo voor dat urgente documentaires zoals I Am Greta (https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2020/10/23/anuna-de-wever-over-i-am-greta-onze-generatie-wil-een-andere-wereld-wij-sluiten-geen-compromis/) en For Sama (https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2020/11/06/for-sama-de-syrische-hel-door-de-ogen-van-een-moeder/), die een te kort bioscoopleven kenden, toch nog een ruimer publiek bereiken.

Diversiteit in de thuisbioscoop

Gelukkig is cinema@home, aka Cinema Corona of Ciné Maison, veel meer dan Netflix. Zed vanuit je zetel, Mylum, Mubi, Eyelet, Cinemember, Avila, Sooner, Google Play, Pixcs Proximus, Open Culture,… De alternatieven zijn talrijk. En het aanbod divers. Een noodzakelijk venster op de wereld vanuit onze huisbioscoop. Om dat te illustreren deze trip rond de wereld in 7 dagen/films.

Quand les hommes pleurent

BELGIË: QUAND LES HOMMES PLEURENT

Regie Yasmine Kassari. 1999, 57’.

Avila is een nieuw nonprofit streaming platform (en filmverdeler) opgericht door de Brusselse cineasten Olivia Rochette, Gerard-Jan Claes en Ruben Desiere samen met producent Rasmus Van Heddeghem om Belgische documentaires en fictiefilms met auteur karakter beschikbaar te maken. Naast werk van o.m. Eric De Kuyper en Chantal Akerman nu ook Quand les hommes pleurent van de Brussels-Marokkaanse cineaste Yasmine Kassari.

Een documentaire uit 1999 die helaas nog altijd actueel is. Eind jaren negentig riskeerden Marokkanen reeds hun leven door in gammele bootjes de straat van Gibraltar over te steken om clandestien naar Spanje te trekken. Op de ongeveer 30.000 die het probeerden werden er 14.000 onderschept en teruggestuurd, stierven er 1.000 op zee en slaagden er 15.000 in zich in Spanje te vestigen. Achter deze cijfers schuilen mensen en de cineaste trok naar Andalusië om er kennis te maken met landarbeiders die leven in povere omstandigheden en uitgebuit worden door cynische werkgevers (die de macht hebben te beslissen over ‘de papieren’).

Langzaam wordt duidelijk hoe diep de vernederingen kerven, hoezeer de illusies transformeerden in een nachtmerrie en hoe frappant het verschil tussen hun armoedige leefomstandigheden en de hen omringende rijkdom is. Door de respectvolle benadering van Kassari wordt duidelijk dat haar getuigen uit schaamte zwijgen tegen het thuisfront en ook niet durven terugkeren. Hoe uitzichtloos hun situatie en hoe schrijnend het racisme en het misbruik ook zijn. Zoals de Palestijnse dichter Mahmoud Darwish het stelt, “wanneer ik terugkeer, zal men mij uitlachen.” Helaas is er twintig jaar later niets veranderd.

Te zien: via Avila https://www.avilafilm.be/nl

Berlin Alexanderplatz

DUITSLAND: BERLIN ALEXANDERPLATZ

Regie Burhan Qurbani. 2020, 176’.

De iconische peetvader van rebelse Duitse cinema, Rainer Werner Fassbinder, toverde in 1980 het literaire meesterwerk Berlin Alexanderplatz van Alfred Döblin om in een magistrale 14-delige, ruim 15 uur durende tv-reeks. Zijn landgenoot Burhan Qurbani was zo slim geen kopie te willen maken maar in zijn herwerking de onderstroom van woede en tragiek te bewaren door te focussen op het erg actuele verhaal van een West-Afrikaanse vluchteling die zijn weg zoekt in de chaotische, gewelddadige Duitse hoofdstad waar racisme, uitbuiting en vervreemding hand in hand gaan.

Nadat we in de openingsscène de vriendin van Francis zien verdrinken tijdens de oversteek van Afrika naar Europa duiken we met een dynamische camera en expressief kleurenpallet in een Berlijn waar het voor de jongeman moeilijk is om een nieuw leven te beginnen en zich te houden aan zijn belofte een ‘goed mens’ te blijven. Francis’ status van illegale (rechteloze) vluchteling en zijn vriendschap met drugsdealer Reinhold staan daarbij in de weg. Francis wordt Franz, een genadeloze crimineel. Zijn geliefde betaalt de zware tol.

Berlin Alexanderplatz

Doordat de antagonist van de held een witte Duitser is belanden we volgens Qurbani (in De Filmkrant) “automatisch op het terrein van postkoloniale narratieven en dat is bepalend voor hoe de film voelt. We vertellen over een vreemde ziel in een vreemd land die alles is verloren, die haast naakt arriveert – niet in de lichamelijke zin, maar in de zin dat hij de taal niet kent en niet kan vertrouwen op zijn achtergrond. We besloten al snel daar geen sociaalrealistische studie van te maken. Ik zie het als een metafysische reis van het hoofdpersonage.”

Te zien: via dvd (September Film) of op video on demand via Lumière: www.mylum.tv, iTunes: https://www.apple.com/benl/tv/, Telenet: https://www2.telenet.be/nl/producten/tv-en-entertainment/streamz/, Pixcs Proximus: https://www.proximus.be/pickx/nl/vod, Google Play: https://play.google.com/store/movies?gl=BE

About Endlessness

ZWEDEN: ABOUT ENDLESSNESS

Regie Roy Anderson. 2020, 78’.

Roy Andersons reflectie over de schoonheid en de wreedheid, de pracht en de banaliteit, van het menselijk bestaan About Endlessness herinnert met zijn droogkomische, melancholische stijl aan eerdere pareltjes als Songs from the Second Floor, You, the living en A Pigeon Sat on a Branch Reflecting on Existence. Met een reeks vignetten of tableaus (de camera en vaak ook de personages blijven quasi statisch) die telkens openen met een voice-over “ik zag een man” introductie baden in tristesse en picturale schoonheid (elk beeld is een kunstwerk).

Het leven is verdriet bij de Zweedse filmmaker en zijn personages vechten voor het recht om die emotie te uiten. Terwijl de wereld vrolijkheid eist rukken de gewone mensen van de erfgenaam van Tati en Bergman hun masker af. Een buspassagier die begint te huilen krijgt te horen dat hij dat elders (thuis) moet doen. Hij repliceert met “mag je niet meer verdrietig zijn?”. Dat recht eist Anderson voor zijn filmpersonages en voor zijn publiek op. Iedereen is even belangrijk voor hem. Leedvermaak, cynisme en heldenverering zijn dan ook uit den boze.

In het delen van verdriet en pijn, in de samenhorigheid versterkt door emoties, schuilt bij Anderson ook optimisme. Ook al licht hij momenten van duisternis, van wanhoop en uitzichtloosheid, uit de Grote Geschiedenis. Een vuurpeloton tijdens W.O.II, Hitler in zijn bunker en een leger dat verslagen richting Siberisch gevangenkamp marcheert. Maar in de kleine, persoonlijke geschiedenis blijft hoop leven, ook al begeleidt een dokter zijn depressieve patiënt met de hulp van zijn secretaresse vooral graag naar de uitgang. Omdat zijn bus-naar-huis niet wacht. Humor is het vaccin in Andersons cinema.

Te zien: via dvd (Lumière) of op Lumière: www.mylum.tv

House of Hummingbird

ZUID-KOREA: HOUSE OF HUMMINGBIRD

Regie Bora Kim. 2018, 138’.

Stijlvol en emotiegedreven debuut waarin de Zuid-Koreaanse Bora Kim via een subtiel coming-of-age verhaal peilt naar vrouwelijke adolescentie. Centraal staat een eenzame veertienjarige scholiere met een tumultueus bestaan. Eun-hee voelt zich onbegrepen door haar ouders, (rijke) medestudenten en onverschillige leraars terwijl haar beste vriendin haar in de steek laat (wanneer ze betrapt worden bij een winkeldiefstal) en medische problemen de kop opsteken. Tot een nieuwe lerares Eun-hee’s tekentalent stimuleert en fungeert als haar mentor. Maar een happy end blijft uit, de Grote Geschiedenis (een drama dat Zuid-Korea in de zomer van 1994 traumatiseerde: de instorting van Seongsu-brug over de Han in Seoul) overschaduwt de kleine persoonlijke geschiedenis en maakt van het drama een tragedie.

“Vandaag is de eerste dag op de weg naar je dood” klinkt het even poëtisch als morbide in House of Hummingbird. We bekijken alles vanuit het perspectief van Eun-hee en regisseur Kim benadrukt dit door die ‘gaze’ vetjes te onderstrepen. Het universum waarin Eun-hee evolueert is de wereld zoals zij die interpreteert, ervaart. Een universum gedreven door angst, frustratie, onzekerheid en soms ook woede. Wanneer uiteindelijk haar narcistische visie (“je denk alleen aan jezelf” krijgt de adolescente toegesnauwd) stuk spat zet ze eindelijk de stap naar zelfvertrouwen, altruïsme en volwassenheid. Een overwinning die loopt via een verlies.

Met het semi-autobiografische House of Hummingbird serveert Bora Kim ons humanistische cinema met sterke observatiekracht die nauwer verwant is met de realistische, universele familiedrama’s van de Japanse filmmaker met documentaire roots Hirokazu Kore-Eda (Shoplifters, La vérité) dan met het lichtjes surrealistische en meer gewelddadige fictiewerk van haar landgenoten Bong Joon-ho, Park Chan-wook, Lee Chang-dong en Kim Ki-duk.

Te zien: op video on demand via Lumière: www.mylum.tv, iTunes: https://www.apple.com/benl/tv/, Telenet: https://www2.telenet.be/nl/producten/tv-en-entertainment/streamz/, Pixcs Proximus: https://www.proximus.be/pickx/nl/vod, Google Play: https://play.google.com/store/movies?gl=BE

A Girl Missing

JAPAN: A GIRL MISSING

Regie Kôji Fukada. 2019, 111’.

Met A Girl Missing levert Harmonium-regisseur Kôji Fukada een nieuwe fascinerende kroniek over wraak, waanzin en de absurditeit van het leven af. Centrale figuur Ichiko is een privéverpleegster met een missie: “We zijn allemaal verschillend, we verdienen aandacht op maat.” Telkens ze palliatieve zorg verleent gaat ze op in de familie die ze bijstaat waardoor ze haar persoonlijkheid verliest. Die onderdompeling komt haar duur te staan wanneer ze een grootmoeder verzorgt, bevriend geraakt met diens oudste kleindochter Motoko en verzwijgt dat de ontvoerder van het jongere zusje Maki haar neef Totosuka is.

Mede door agressieve media-aanpak verliest Ichiko haar reputatie, haar job, haar veilige thuis, haar verloofde en haar geestelijke gezondheid. Ze droomt dat ze transformeert in een blaffende hond, bespiedt haar kapper/overbuur, ziet een uitgekiende wraakneming als een boemerang in haar gezicht belanden en merkt dat wegvluchten in de anonimiteit van Tokyo niet louterend werkt. Om uiteindelijk opnieuw het pad te kruisen van Motoko, de obsessieve leerlinge/vriendin die haar in onheil had gestort. In de handen van Kôji Fukada oogt A Girl Missing nooit als een traditioneel kidnap- en wraakverhaal. De Japanse regisseur vermijdt genreconventies en gaat voor een existentieel drama waarin fantasie, realiteit, verlangen, waanzin en wraak verstrengelen.

Dit is geen ‘misdaad en straf’ verhaal waarin we de donkere kant van de protagoniste ontdekken. Wèl het portret van een vrouw die zowel medeplichtig als dader én slachtoffer is. “Ik ben geïnteresseerd in pluriformiteit,” zegt de regisseur-scenarist, “het hoeft niet over licht en schaduw te gaan, tussen de twee zijn er veel schakeringen. Mensen zijn niet inherent goed of slecht, hun interactie met de omgeving en anderen hangt af van de situatie.” Voor Fukada blijft de mens een mysterie, een ondoorgrondelijk wezen. Complex, met gedachten en emoties die vaak niet te vatten zijn. De cineast voegt er tragiek en absurditeit aan toe. Het bestaan, het leven, is absurd en surrealistisch. Chaotisch, verwarrend en pijnlijk. Resultaat is een tragisch, wondermooi noodlotdrama.

Te zien: op dvd (Imagine) en via Sooner: https://stream.sooner.be/films/cinemahome, Dalton – Zed vanuit je zetel: https://www.dalton.be/zed-vanuit-je-zetel en Lumière: www.mylum.tv

Öndög

CHINA – MONGOLIË: ÖNDÖG

Regie Quan’an Wang. 2019, 100’.

Alles begint met politieagenten, moord en een lijk. Toch is deze traag vertelde kroniek meer een portret dan een detectiveverhaal. Wanneer een jonge politieman in de weidse, winderige Mongoolse steppe achterblijft met een herderin en haar kameel om het lichaam van een dode vrouw te bewaken slaat er een vonk over tijdens een koude nacht. Ze hebben seks maar wanneer hun opdracht erop zit, het dodelijk overschot netjes afgeleverd is, lijkt er geen vervolg te komen op hun verhaal. Alleen blijkt de herderin zwanger. Wanneer een oude vriend haar bezoekt en een dinosaurusei schenkt (‘Öndög’ is Mongools voor ‘ei’) blijkt dat een hint, een voorstel om samen aan kinderen te beginnen. Terwijl hij haar tracht te versieren, begint zij aan een zelfonderzoek, een poging haar plaats in de wereld te vinden.

Regisseur Quan’an Wang contrasteert net als in zijn fel geprezen Tuya’s Marriage lyrische landschappen met claustrofobische interieurs om de gespletenheid van zijn hoofdfiguur in beeld te brengen. De tegenstelling tussen de levendige kleuren van de nochtans droge steppe en de donkere, schaduwrijke binnenruimtes is frappant, net als het contrast tussen de kleine figuren in het landschap en de close-ups van gezichten in de bewoonde wereld. Öndög laveert richting tragedie maar humor en het hoge no-nonsense gehalte van de heldin steken daar een stokje voor. Dit is wondermooie, poëtische slow cinema met liefde voor mens en dier (de kameel is ook een personage) en aandacht voor zowel de fragiliteit van het bestaan als de vluchtigheid van de tijd.

Te zien: op dvd (MOOOV) en via Sooner: https://stream.sooner.be/films/cinemahome, Dalton – Zed vanuit je zetel: https://www.dalton.be/zed-vanuit-je-zetel en Studio Skoop – Cinema bij je thuis: https://www.studioskoop.be/film/cinema-bij-u-thuis,

Capital in the Twenty First Century

NIEUW ZEELAND-FRANKRIJK: CAPITAL IN THE TWENTY-FIRST CENTURY

Regie Justin Pemberton. 2019, 103’.

De Nieuw-Zeelandse documentairemaker Justin Pemberton, die al tekende voor het interessante The Nuclear Comeback, maakte met Capital in the Twenty-First Century een didactische documentaire over de ontsporing van de markteconomie gebaseerd op de bestseller van Thomas Piketty. De auteur werkte als co-scenarist mee aan het herleiden van zijn dikke turf, die de economische geschiedenis omstandig duidt, naar een normale documentaire lengte.

De centrale thesis van Piketty, dat het kapitalisme een machine is die ongelijkheden produceert en versterkt, wordt onderbouwd via sterke getuigenissen van voornamelijk Angelsaksische intellectuelen maar geïllustreerd met vrij clichématige televisiebeelden en weinige verrassende speelfilm fragmenten. Waarbij beelden van Leni Riefenstahl het nazisme illustreren, John Fords The Grapes of Wrath de Amerikaanse depressiejaren evoceert en de jaren 80 deregularisering uiteraard met een fragment uit Oliver Stone’s Wall Street wordt onderstreept.

De reis door de tijd van de Franse revolutie tot de wereldoorlogen en de opkomst van nieuwe technologieën is boeiend en wordt afgewisseld met verwijzingen naar popcultuur maar verloopt in sneltreinvaart. Wat maakt dat Capital in the Twenty-First Century een pedagogische documentaire is op maat van scholieren met een beperkte historische en economische kennis maar dat wie meer diepgang verwacht in de kou blijft staan. Net als wie hoopte op een meer creatieve, gedurfde vormgeving. Al bij al geen grote cinema dus, maar wel een noodzakelijke film die in het onderwijs van pas kan komen.

Te zien: op dvd (The Searchers) en via Studio Skoop – Cinema bij je thuis: https://www.studioskoop.be/film/cinema-bij-u-thuis,  Telenet: https://www2.telenet.be/nl/producten/tv-en-entertainment/streamz/, Pixcs Proximus: https://www.proximus.be/pickx/nl/vod, Google Play: https://play.google.com/store/movies?gl=BE en iTunes: https://www.apple.com/benl/tv/

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen bij DeWereldMorgen.be, 25 november 2020)

Öndög

Leave a comment