Inge Schilperoords Muidhond: Het boek dat je niet wil lezen maar moet gelezen hebben
“De spanning resulteert in een beklijvend verhaal en slaat over op de lezer, die afwisselend wordt aangetrokken en afgestoten” lezen we in het juryrapport van de Bronzen Uil. De Nederlandse forensische psychologe Inge Schilperoord (° 1973) won in 2015 met haar debuut ‘Muidhond’ die prestigieuze literaire prijs voor een heuse krachttoer: een spannende en empathische trip door een met zelfhaat worstelende pedofiel. Het wonder herhaalt zich in 2020 want de Vlaamse cineaste Patrice Toye (° 1967) tovert de introspectieve tragedie heel respectvol om in contemplatieve, visuele cinema. Dat werd gesmaakt want de even integere als betoverende Muidhond won de publieksprijs tijdens het recente Film Fest Gent.
Jonathan, de protagonist van Inge Schilperoords ‘Muidhond’ is een pedofiele jongeman die bij gebrek aan bewijs is vrijgesproken en bij zijn moeder intrekt met het voornemen een ander en vooral beter mens te worden. Dat lukt hem aardig wanneer hij voor een vis, een ‘Muidhond’, kan zorgen. Tot Jonathan verliefd wordt op zijn buurmeisje en weer dreigt te ontsporen. Een maatschappelijk stigma én het noodlot helpen niet.
‘Muidhond” is een roman die onder je huid kruipt en daar ook blijft zitten. Met verontrustend proza confronteert Schilperoord de lezer op briljante wijze met verdrongen driften, met gevoelens van eenzaamheid en isolement, met zelfhaat, onmacht en pijn bij een tragisch eindigende zoektocht. “Het idee voor Muidhond is ontstaan toen ik in mijn werk een pedoseksuele man ontmoette die was veroordeeld voor zedendelicten met jonge meisjes,” vertelde de schrijfster aan DeWereldMorgen.be, “voor het eerst kreeg ik zowel medelijden met de slachtoffers als met de dader omdat ik hem zo zag worstelen. Dat greep mij heel erg. In eerste instantie schreef ik daar een kortverhaal over maar dat bleef me zo bij dat ik het ben gaan uitbreiden tot het boek. De worsteling die ik zag bij die man werd het uitgangspunt, daaromheen verzon ik een verhaal. Uiteindelijk is ook die man een fictief personage geworden.”
Wat Schilperoord fascineerde in de man die ‘Muidhond’ inspireerde, en wat ze in haar roman ook perfect tastbaar weet te maken, is de schrijnende worsteling die ze in hem zag: “Het deed gewoon pijn om naar hem te kijken. Je zag dat hij met zichzelf in een knoop zat, dat hij zichzelf haatte. In zijn dagboeken maakte hij tekeningen van meisjes maar schreef hij ook hoe afschuwelijk hij zich vond. Hij trachtte op dwangmatige manier te vechten tegen zijn drang. Soms had ik de indruk dat de therapie die hij had gevolgd alleen maar averechts werkte, dat hij zo dwangmatig met die therapie bezig was dat de spanning enkel toenam.”
Schilperoord legt ook de vinger op het gevoel van eenzaamheid dat samengaat met een zelfgezocht isolement. Op een bepaald moment schrijft ze dat hij in zijn verbeelding een glaswand wil plaatsen tussen zichzelf en zijn omgeving. Waarschijnlijk uit angst. “Ik kan me voorstellen dat wanneer je zo in elkaar steekt en je bent tevens heel gevoelig en op een pijnlijke manier bewust van jezelf, sociale contacten best wel bedreigend worden,” verduidelijkt Schilperoord, “ook wanneer mensen niet weten wat er in jouw hoofd omgaat. Want wanneer je het meest gehate sujet van de samenleving bent ga je dit ook wel internaliseren. Dan ga je bij contacten met anderen denken dat ze het aan jou zien.”
Zowel de intrigerende titel ‘Muidhond’ als het verhaal bevatten flink wat symboliek. “De bak is klein en je bent gevangen maar je bent hier veilig” lezen we, verwijzend naar de zowel claustrofobische als beschermende cocon waarin zowel Jonathan als de vis zich bevinden. Hun lotsverbondenheid zet zich door. “Nu het dier dood was, was het ook met hem gedaan” schrijft Schilperoord. De auteur liet de vis bewust een symbolische rol spelen in het verhaal.
“Ik vond dat woord ook wel mooi, ‘Muidhond’,” zegt ze, “het is een oud Hollands woord voor zeelt, een karperachtige vis. Een raar woord met allerlei associaties zoals: muiten, modder en hond. Zo krijg je, wanneer je twee letters omdraait, huid en mond. Ik had ‘Muidhond’ heel lang als een werktitel. Toen het boek uitgegeven ging worden bestonden er bij de uitgeverij zo’n twee kampen. Een deel vond het mooie titel terwijl anderen vonden dat het zo raar was dat niemand het boek zou willen lezen.”
Dat draaide wel even anders uit. ‘Muidhond’ groeide uit tot een bestseller, won de Bonzen Uil en haalde de shortlist van de ECI Literatuurprijs, Libris Literatuur Prijs, Fintro Literatuurprijs, ANV Debutantenprijs, Opzij Literatuurprijs en Anton Wachterprijs. Inge Schilperoord slaagde erin een gevoelige te raken met een boek dat je misschien niet wil lezen (empathie met een pedofiel blijft moeilijk liggen) maar eigenlijk moet lezen. Een boek dat je niet meer loslaat wanneer je het gelezen hebt. En boek waar je ook naar terugkeert wanneer je de voortreffelijk verfilming van Patrice Toye (met Tijmen Govaerts) hebt bekeken. Onder meer om te ontdekken (spoiler ahead!) hoe en waarom het einde anders en evenwaardig is. En om een oud cliché bij te stellen: film en boek zijn andere en evenwaardige media.
IVO DE KOCK
Inge Schilperoord, Muidhond, Uitgeverij Podium, Amsterdam, 2015 & 2020 (Paperback), 224 pagina’s.