Costa-Gavras mémoires: de film van een leven

feb 6, 2019   //   by Ivo De Kock   //   actueel, Algemeen, boek, portret, regisseur  //  No Comments
Costa-Gavras

La vie n’est pas celle qu’on a vécue, mais celle qu’on se souvient d’avoir vécue pour la raconter.” Met dat citaat van Gabriel Garcia Marquez opent Costa-Gavras zijn aan zijn vrouw Michèle Ray opgedragen autobiografie ‘Va où il est impossible d’aller‘. Letterlijk en figuurlijk een kanjer.

Betrayed

5 oktober 1955. 9u30. De trap naar restaurant Le Train Bleu, gare de Lyon, Parijs. De lijvige mémoires van Costa-Gavras beginnen als een scenario. Met tijd, plaats en ook de motivatie van de net aangekomen verteller: “Griekenland verlaten was toen voor mij niet, zoals de dichter stelt, ‘een beetje sterven’ maar herboren worden. (…) Vertrekken, dat was naar het licht trekken, starten met het realiseren van een droom, ook al was die vaag. Eigenlijk was de droom vertrekken. Ontdekken, leren, vormden de droom in de droom.”

Missing

De door de Griekse schrijver Níkos Kazantzákis geïnspireerde titel van Costa-Gavras mémoires, Va où il est impossible d’aller, vat zijn missie als filmmaker samen: doen wat onmogelijk lijkt, een verhaal puren uit complexe, controversiële situaties. Aan het einde van zijn tocht langs bergen herinneringen en stapels documentatie geeft Costa-Gavras aan dat hij worstelt met zijn nieuw project Adults in the Room. Het verwijst naar het verhaal van de jongen die bij een beeldhouwer eerst een blok marmer ontdekt en dan daaruit het beeld van een mooie vrouw ziet verschijnen. “Hoe wist je dat zij erin zat?” vraagt hij. Dat is een gevoel, geeft Costa-Gavras aan, “voor mij is de vraag hoe je haar er uit haalt.”

L’Aveu

Deze vraag houdt de regisseur van Z, Missing en Betrayed bezig in zijn autobiografie. De auteur verliest zich niet in anekdotes, name dropping of straffe verhalen maar vertelt hoe hij filmmaker werd en op welke manier hij verhalen vertelt via cinema. Costa-Gavras gebruikt in zijn tekst filmische narratieve technieken: flashbacks, flash forwards, ellipsen, dialoogflarden, gedachtensprongen, … Het is dan ook geen toeval dat de regisseur eerdere voorstellen om een autobiografie in interviewvorm te maken afwees omdat “zoiets neerkwam op het vertellen van mijn verhaal uit het standpunt van iemand anders.”

Z

Costa-Gavras is een rasechter ‘raconteur‘, een verhalenverteller die het proces van vertellen, het wroeten in het persoonlijke en collectieve verleden, nodig heeft omdat het helpt om vergeten zaken op te diepen. Door meer dan een jaar lang te schrijven en herschrijven, waarbij (schrijf)plezier het haalde van angst voor de (Franse) taal, kreeg de film van Costa-Gavras’ leven vorm. Een film waar ontmoetingen en projecten, beelden en woorden verstrengeld zijn. Waar er een sterke link is met Franse cinema.

Missing

“Alles wat ik leerde over film stak ik op in Frankrijk,” benadrukt Costa-Gavras, “terwijl ik ook Franse medewerkers aanhield voor mijn Amerikaanse producties. Ik beschouw me als een adoptiekind van de Franse cinema.” Maar ook de invloed van zijn Griekse vader op het humanistisch getinte politieke engagement van Costa-Gavras blijft niet onvermeld: “Mijn vader was een uitstekend verteller en respecteerde mensen. Wanneer iemand weggezet werd als booswicht vermoedde hij andere kwaliteiten in die persoon. Oppervlakkige oordelen heb ik steeds afgewezen. Er schuilt iets achter façades en je moet het vinden. Dat is de complexiteit van de mens.”

IVO DE KOCK

Costa-Gavras, Va où il est impossible d’aller, éditions du Seuil, Paris, 2018, 528 pag., 25 €.

Leave a comment