Paul Schraders First Reformed: Zwevend tussen zelfvernietiging en hergeboorte

okt 5, 2018   //   by Ivo De Kock   //   actueel, Algemeen, drama, dvd, film, genre, regisseur  //  No Comments

FIRST REFORMED

Ik heb geen commentaar op de film.” Met dit T-shirt opschrift protesteerde Paul Schrader online toen producenten de existentiële spionagethriller Dying of the light achter zijn rug hermonteerden. Daar waar een soortgelijk debacle met Dominion: Prequel to the Exorcist de scenarist (Taxi Driver, Raging Bull, Bringing out the Dead) en regisseur (Hardcore, Cat People, Mishima, Affliction, Auto Focus) creatief aan het wankelen bracht, reageert hij nu met een rebels experiment (Dog Eat Dog) en een spirituele testamentfilm (First Reformed).

DYING OF THE LIGHT

Ik ga in de tijd die me rest nog iets doen dat de moeite waard is om te herinneren” zegt de dementerende CIA-agent in Dying of the light en deze film maudit had met het duel tussen twee terminale vijanden-met-een-verleden en vertrouwde Schrader thema’s (schuld, wraak, boete) best interessant kunnen worden. Wanneer de karaktergedreven helletocht niet omgetoverd was in een actiefilm.

Bij First Reformed mocht scenarist-regisseur Schrader wel zijn ding doen en dat levert een intense transcendente film op. Sobere slow cinema die veertig jaar na de neo noir-thriller Taxi Driver opnieuw een gekwelde en verontwaardigde outsider opvoert in een portret van eenzaamheid, existentiële twijfel en vervreemding die zich manifesteert als geweld en zelfkastijding. Maar de tijden zijn veranderd. Daar waar vigilante Travis Bickle de maatschappelijke post-Watergate angst en paranoia verstrengelt met een Vietnamtrauma, worstelt priester Ernst Toller met persoonlijke demonen (verslaving, ziekte, verlies) en een apocalyptische visie op de samenleving (terreur, ecologische rampspoed).

FIRST REFORMED

Schrader torst nog steeds de erfenis van een Calvinistische opvoeding (zonde, lijden en religie blijven een leidraad, seks een obsessie) en van New Hollywood (getormenteerde anti-helden zijn maar een stap verwijderd van zelfvernietiging en gewelddadige ontsporing) maar in de spiegel die First Reformed ons voorhoudt zien we naast donkere tijden (de ogen van Toller zijn aanvankelijk een zwart gat, een poort naar de verdoemenis) echter ook loutering, hoop en liefde voor Schraders zondaars. Niet uitbundig maar uitgepuurd.

First Reformed is een doodernstige film, gefilmd in een 4:3 formaat dat de protagonisten opsluit in een kader (en de anti-held in zijn verleden) en met een ascetisme dat thematisch is. Dominee Toller verklaart in voice-over dat hij een analoog dagboek gaat bijhouden met elke vergissing en gedachte die hij afweegt tegen zijn geloof. Dat dagboek dreigt een testament te worden wanneer zwangere kerkgangster Mary hem introduceert bij een verwante eenzame ziel, haar man Michael die als radicale milieuactivist tot wanhoop gedreven wordt door het naderende einde van de wereld.

FIRST REFORMED

Die Apocalyps is het gevolg van menselijke nalatigheid. Vervuiling van de natuur en de geest (alt-right jongeren spuien mentaal vergif) is het werk van het kapitalisme en de medeplichtige kerk. Schrader is niet blind voor oorzaken en structuren maar zijn interesse gaat vooral uit naar de impact van een ontspoorde wereld op de geestelijke gezondheid en geloofsovertuiging van geïsoleerde outsiders. Eén vraag staat centraal: hoe gaat de mens om met het besef dat we het leven doden?

Dat doodernstig niet doodsaai hoeft te zijn bewijst First Reformed. Deze karaktergedreven morele parabel onthult op prikkelende wijze de emoties en visies van complexe wezens die verbijsterd staren naar een chaotische wereld. Zo worden onze zintuigen en geest aan het werk gezet. “Dit is een ander soort film,” zegt Schrader “een die niet de hand op je keel legt om je te dwingen te luisteren en voelen maar eerder achteruit leunt en je vraagt dichterbij te komen. De kracht van dit soort contemplatieve, slow films is dat ze de kijker niet passief houden maar in beweging brengen.” Waardoor we samen met Schraders Adam en Eva over het bezoedelde paradijs zweven.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in Filmmagie, n° 689, november 2018)

FIRST REFORMED: Paul Schrader, USA 2017, 108′; met Ethan Hawke, Amanda Seyfried, Cedric the Entertainer, Victoria Hill; FILM: **** / EXTRA’S: 0; dis. Universal;

DYING OF THE LIGHT: Paul Schrader, USA 2014, 94′; met Nicolas Cage, Anton Yelchin, Alexander Karim, Irène Jacob; FILM: * / EXTRA’S: 0; dis. DFW.

FIRST REFORMED

Leave a comment