The Hitchcock Touch. Deel 23: To Catch a Thief

TO CATCH A THIEF

Dat To Catch a Thief een wat ondergewaardeerde Hitchcock-film zou worden, was eigenlijk te verwachten. Net na het nadrukkelijk artistieke Rear Window was de ongedwongenheid en het lichtvoetige karakter van To Catch a Thief een té fel contrast.

TO CATCH A THIEF

Bovendien was er de schijnbaar puur toeristische setting (de film werd gedeeltelijk op lokatie aan de Franse Azurenkust opgenomen), het sterke licht van de breedbeeld technicolor fotografie (zelfs de nachtopnamen waren nooit ‘duister’), een schoolvoorbeeld van een MacGuffin (juwelen die zelfs voor de slachtoffers van diefstallen weinig betekenden) en vertrouwd ogende hoofdrollen (Cary Grant als charmante gentlemandief, Grace Kelly als een rijke erfgename in de lijn van Champagne). To Catch a Thief werd meteen afgeschilderd als een “nostalgische komedie” (dixit Alfred Hitchcock) en “een private-joke in de vorm van een sprookje” (dixit Eric Rohmer en Claude Chabrol).

En alhoewel de satire inderdaad zelden (op het slot na) bitter wordt, is To Catch a Thief toch een film die rijker, complexer en dubbelzinniger is dan algemeen wordt aangenomen. De kijker wordt geregeld op de verkeerde voet gezet. Zoals de politie, die bij de opening van To Catch a Thief al meteen de foute wagen volgt (in een spectaculaire achtervolging langs de kronkelende bergwegen van de Riviera gaan ze per vergissing achter de huishoudster van ‘verdachte’ John Robie aan) en heel de film door op het verkeerde spoor zit. Als kippen zonder kop.

TO CATCH A THIEF

De toon wordt al in de allereerste, dialoogloze, scènes gezet: de kalmte van de juwelendief (we zien enkel grijpende handen en een sluipende kat op daken) contrasteert fel met de schrik van de bestolenen (we horen hun schreeuw) en de paniek van de ordehandhavers (die zenuwachtig praten en rondrennen). De achtervolging die de politie op touw zet lijkt dan ook meer een doel dan een middel. Gemakkelijkshalve wordt een ‘verkeerde man’, een ex-misdadiger (in het verleden schuldig aan juwelendiefstal), in de rol van dader geduwd. Wat John Robie, eerst bedachtzaam en later obsessief, in beweging brengt. Robie gaat over tot de actie: hij zit de dief, die zijn methode en symboliek (als catburglar) kopieerde, achterna. Het verhaal draait echter rond een dubbele ‘vangst’: die van de ‘ware dief’ door Robie én die van de ‘eeuwige vrijgezel’ Robie door de rijke erfgename Frances Stevens.

TO CATCH A THIEF

Wanneer Robie tegelijk tracht onder te duiken voor de politie (die altijd nèt te laat opduikt waar hij verschijnt) en een sporenonderzoek naar de juwelendief start (door inzicht in de methodes te koppelen aan kennis van nuttige informatie), wordt hij ontmaskerd door de dochter van de rijke dame die hij contacteert. Voor Frances was het doorprikken van de valse identiteit van John Robie niet echt moeilijk: ze was getuige geweest van zijn ‘wedergeboorte’ (hij komt letterlijk boven water nadat hij van een boot naar het strand zwemt). De ‘leugen’, en vooral ook de ‘schuld’ (in haar ogen) van Robie, winden Frances op. Als side-kick van John,  die haar mee neemt op een prospectietocht langs villa’s met hoge muren en wegen met diepe afgronden, brengt ze leven in een leeg (rijkeluis)bestaan.

TO CATCH A THIEF

Een betrokkenheid die omslaat in achtereenvolgens passie (een omhelzing die leidt tot veel meer), afkeer (een mengeling van woede als slachtoffer van diefstal en schuldgevoel omwille van een onorthodoxe relatie), schaamte (voor de gevoelens van jaloezie en haat) en bezittingsdrang (de finale omhelzing die een houdgreep wordt). John Robie laat zich vangen door Frances Stevens: zij verijdelt zijn vlucht door hem (bij de mouw) vast te grijpen, hij stemt toe om te huwen. Met een onleuk extraatje: het vooruitzicht dat ook zijn (vulgaire en bazige) schoonmoeder zich in zijn villa zal vestigen. De komedie eindigt met een tragische noot.

TO CATCH A THIEF

Alfred Hitchcock verkoos dit einde boven het eerst voorziene slot waarin, met een bezoek van John aan de betrapte dievegge in de gevangenis (waarbij een leven getekend door misdaad én een fascinatie voor de ‘Kat’ John Robie, het gedrag ·van Danielle Foussard verklaarde), de dramatische link tussen beide misdadigers versterkt werd. Hitchcock wou de vorming van het koppel John-Frances niet op deze manier ondermijnen en knipte de reeds opgenomen scène uit de eindmontage van To Catch a Thief. Waardoor het uitwisselingsproces tussen John Robie en zijn imitatrice Danielle Foussard minder sterk uit de verf komt. Toch is de film ook een kat en muis spel tussen twee misdadigers die elkaar op vertrouwd terrein bekampen. En die als spiegelbeelden overeenkomsten (gelijkenis van haartooi, kleding, werkmethode, vriendenkring, cynisme) én verschillen (actief versus inactief, schuldig versus onschuldig, vrouw versus man) hebben.

TO CATCH A THIEF

Bekende Hitchcockthema’s duiken hier op: de bepalende invloed van het verleden (de jeugd van Danielle, de misdadige carrière van John), de rol van verdenkingen (iedereen verdenkt en veroordeelt John, hij doorziet het sportieve meisje), het opnemen en afwentelen van verantwoordelijkheden (de diefstallen, de dood van wat de man achter de schermen blijkt te zijn) en een uitwisseling van schuld (Danielle identificeert zich met de voormalige ‘Kat’ en pleit hem vrij). De schuldige bewaart uiteindelijk een zekere onschuld (via een bekentenis waarmee ze ook de schuld doorschuift), en de verkeerde man blijkt moreel niet zo onschuldig (hij heeft geen spijt van zijn misdaden en geen schroom t.o.v. slachtoffers).

TO CATCH A THIEF

John Robie shockeert doordat hij geen complexen bezit over de herkomst van zijn kapitaal én geen angst heeft om zich te ÔmisdragenÕ op een begrafenis (hij slaat de rouwende Danielle wanneer ze de massa tegen hem wil opjutten). Tussen leraar (John) en leerlinge (Danielle) is er ook een zekere seksuele spanning. De ene initiatie verbergt nauwelijks de andere. En wanneer John Danielle, die na een uitschuiver op het dak boven de afgrond bengelt, met de hand vasthoudt wordt de link tussen seksualiteit en dood gelegd (en de jaloezie tussen Danielle en Frances verklaard).  Zoals zo vaak bij Hitchcock zijn sluimerende erotiek en dreigende vernietiging nauw met elkaar verbonden in een val. Onder de schijnbare ‘glitter’ oppervlakte (afgeborsteld gedrag en mooie kleding, gesymboliseerd in een verkleed bal) van To Catch a Thief, schuilen verscheurende driften. Driften die pas in extremis worden toegedekt met een, al even louter schijnbare, ondramatische ontknoping.

TO CATCH A THIEF

Het ‘onverwachte’ is een belangrijk onderdeel van de ‘Hitchcock touch’. Hitchcock wil verrassen, clichés vernietigen en verwachtingen doorbreken. Een streven verbonden met zowel suspense (de manier waarop in open ruimtes gevaar opduikt in North by Northwest) als moraliteit (de vreugdevolle amorele wijze waarop met een lijk wordt omgesprongen in The Trouble with Harry). In To Catch a Thief ontstaat spanning door het contrast tussen een glad oppervlak (het lichtvoetige verhaal) en een donkere onderstroom (de complexe driften van de personages).

Plotse handelingen, gevat in eenvoudige maar verrassende beelden, zorgen voor onverwachte explosies. Zo is er het beeld van Mrs. Stevens die haar sigaret uitdrukt in een ei (een echo uit Rebecca). Een expressie van haar vulgariteit (eieren zijn een belangrijk voedingsbestanddeel voor Amerikanen) en een verwijzing naar het ei dat in het restaurant van Bertrani tegen een raam plofte (een veroordeling van de verkeerde man in het hol van de ware slechterik).

TO CATCH A THIEF

Belangrijker nog is de kus waarmee Frances voor haar hotelkamer John (en de kijker) verrast. Tot dan toe had Hitchcock Grace Kelly als de perfecte ijskoningin gepresenteerd: een koele, onbenaderbare schoonheid (meestal in profiel gefilmd) die plots haar lippen op die van de verbouwereerde Cary Grant plaatst. Kelly was in dat opzicht de perfecte Hitchcock-blondine: een goed opgevoede, gereserveerde dame die onverwacht de zelfcontrole verliest en passioneel explodeert. Waardoor Hitchcock en de kijker samen met de personages seksualiteit kunnen ontdekken. En  het ‘onverwachte’ voor supplementaire spanning zorgt.

To Catch a Thief bevat ook één van de meest opvallende seksuele metaforen uit het oeuvre van Alfred Hitchcock. Het toneel is een halfduistere hotelkamer waar Frances langzaam John begint te verleiden. In een parallelmontage vergelijkt Hitchcock vuurwerk (dat we door het open raam zien) met een liefdesscène (die vooral gesuggereerd wordt). Het kleurenspel en tempo van het vuurwerk (dat we steeds dichter en frequenter zien) evoceren zowel passie (liefde als een gevoel van dronkenschap en val) als erotiek (het bereikte orgasme).

TO CATCH A THIEF

De explosies verwijzen ook (via de referentie naar het ontploffende ei) naar een gegeven dat even ‘vergeten’ wordt: de beschuldiging die het hoofdpersonage blijft achtervolgen. Na een ` ellips volgt dan ook een nieuwe explosie: Frances die de kamer binnenstormt en John Robie woedend toeroept: “Geef de juwelen van mijn moeder terug !” De roes is voorbij, een schuldgevoel vloeit over in een beschuldiging. Met een hevigheid die fel contrasteert met de onverschilligheid van het slachtoffer, Mrs. Stevens. De MacGuffin heeft verschillende betekenissen. En ze zijn allen subjectief.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in Film & Televisie)

TO CATCH A THIEF: reg. Alfred Hitchcock. sce. John Michael Hayer naar een roman van David Dodge. fot. Robert Burks. muz. Lynn Murray. mon. George Tomasini. pro. Alfred Hitchcock voor Paramount. act. Cary Grant (John Robie), Grace Kelly (Frances Stevens), Charles Vanel (Bertrani), Brigitte Auber (Danielle Foussard), Jessie Royce Landis (Mrs. Stevens), Jean Martinelli (Foussard), John Williams (H. Hughson), e.a. / U.S.A., 1955, 97 min., technicolor. dis. C.I.C.

ALFRED HITCHCOCK