Janus Metzs Borg McEnroe: Clash van persoonlijkheden op een scharniermoment

mrt 5, 2018   //   by Ivo De Kock   //   Algemeen, biopic, film, genre, regisseur  //  No Comments

BORG McENROE

De Deense regisseur Janus Metz had van Borg McEnroe een documentaire of een realistische biopic kunnen maken maar het is een stuk dramatische fictie geworden opgehangen aan de legendarische Wimbledonfinale tussen beide giganten uit 1980. Een tennis clash als ‘einde-van-een-tijdperk’.

BORG McENROE

Sportfilms gaan niet over sport. Of het nu voetbal, skiën, boks, worstelen, rugby, autoracen, baseball, atletiek of tennis is maakt niet uit. Sportfilms gaan over verhalen. Het zijn eigenlijk metaforische sprookjes. David vs. Goliath, de confrontatie tussen gladiatoren, opgang en ondergang, onmogelijke overwinningen, de macht van het geld. Want filmsporthelden zijn vooral larger than life helden. Anders gezegd, personages met een hoog dramatisch gehalte.

Getuige “those few young men with hope in our hearts and wings on our heels” van atletendrama Chariots of Fire. En de ‘Adrian!’ kreet van Rocky.Give me a stage so this bully can rage” van Raging Bull. De underdogavonturen (Million Dollar Baby, Moneyball, Cool Runnings), anti-racistische drama’s (Hurricane, White Men Can’t Jump, Coach Carter) of misdaadverhalen (Any Given Sunday, I Tonya). Maar vooral ook twee pareltjes van epische lyriek: de baseball metaforen Field of Dreams (Phil Alden Robinson) en The Natural (Barry Levinson). Vooral dat laatste Robert Redford drama is een van de meest schandelijk onderschatte en jammerlijk in de vergetelheid gesukkelde films die de Amerikaanse filmgeschiedenis rijk is.

BORG McENROE

Dus ondanks het feit dat sportfilms zelden over sport gaan – alleen Ron Howards James Hunt-Niki Lauda film Rush slaagt er bij momenten in het gevoel van snelheid en de impact van adrenaline over te brengen – kunnen ze boeiende cinema opleveren. En vooral voor sterke, dramatische personages zorgen.

Zoals de tennissers Bjorn Borg en John McEnroe. Zweed en Amerikaan. Ijskonijn en driftkikker. Oude rot en nieuwkomer die een legendarisch duel uitvechten tijdens Wimbledon 1980. Met een lange weg naar de finale en een finale clash vol ups, downs en verrassingen. Favoriet Borg kan zijn vijfde titel in de wacht slepen terwijl uitdager McEnroe de jarenlange hegemonie van de Zweed aan het wankelen kan brengen.

Omdat de afloop gekend is tracht de Deense filmmaker Janus Metz (POV, Armadillo) ietwat ‘onverwachte’ inzichten te verschaffen over zijn protagonisten. Hij filmt Borg McEnroe als een documentaire met flashbacks (Borgs zoon Leo speelt de jonge Borg) die aangeven hoe jong tennistrainingen beginnen en hoe diep honger naar succes snijdt in de ziel van jongeren.

BORG McENROE

Borg blijkt als jongeling een soort McEnroe, iemand die gedreven wordt door woede, verbetenheid en de wil om te winnen. Ook al waarschuwt zijn coach Lennart Bergelin “wanting it that bad can trip you up” en dat het niet kunnen controleren van emoties slecht kan aflopen. Dat wordt bevestigd door een Deense tennisbond die nog dweept met de oude Britse waarden van ‘sportiviteit’ en het Olympische begrip “deelnemen is belangrijker dan winnen.”

Concepten uit een ander tijdperk die met de commercialisering, mediatisering en internationalisering van de sport ook zullen verdwijnen. In die zin werkt Borg mee aan het einde van een tijdperk (dat van de Australiërs en de Britse gentlemen) en zal McEnroe zorgen voor het einde van een nieuw tijdperk (aangekondigd in de slotgeneriek met de retirement van de amper 26-jarige Borg).

BORG McENROE

Metz onderstreept dus dat de ‘cool‘ van Borg een masker is (hij balanceert ook gevaarlijk op de railing van zijn terras in Monaco) dat elk moment afgerukt kan worden. Terwijl John McEnroe pure, ongecontroleerde rage is. De wil om te triomferen ondanks alles. Een kort lontje dat klaar is om te ontploffen wanneer onrecht vermoed wordt. “You CAN not be serious, man!”, de wereld zat er telkens weer op te wachten. En uitgefloten worden, dat deerde John niet. Hij MOEST gewoon winnen. Een rebel en nonconformist is hij eerder toevallig. Ongewild.

Echt veel meer psychologische diepgang geeft de regisseur zijn acteurs niet maar Sverri Gudnason (die fysiek ook erg op de tennisster lijkt) slaagt erin Borgs persoonlijkheid een donkere (depressieve) kant te geven en Shia LaBeouf speelt de energie en de ambiguïteit van McEnroe perfect uit. Terwijl het nauwgezet gereconstrueerde tennisduel best spannend is en de basis legt voor een wederzijds respect dat (veel later) zal uitgroeien tot vriendschap tussen beide tegenpolen-met-gelijkenisen. Borg McEnroe is dan ook best een genietbare sportfilm, ook al is het geen grote film en zeker geen grootse cinema.

IVO DE KOCK

Borg McEnroe: Janus Metz, Zwe-Den-Fin 2017, 107′; met Sverrir Gudnason, Shia Le Boeuf, Stellan Skarsgard; FILM: ** / EXTRA’S: 0; dis. September Films.

BORG McENROE

Leave a comment