The Hitchcock Touch. Deel 15: The Paradine Case
THE PARADINE CASE
The Paradine Case was de laatste film die Alfred Hitchcock voor David O. Selznick, die ook het scenario schreef, maakte. Dit rechtbankdrama was een variatie op bekende thema’s van Hitchcock: verliefdheid brengt het individu ten val en veroorzaakt een conflict tussen professionele objectiviteit en persoonlijke betrokkenheid (Downhill, Spellbound, Notorious), een man klampt zich vast aan een droombeeld van een vrouw en wordt blind door zijn verlangens (Rebecca, Vertigo), rechtspraak heeft weinig te maken met waarheid en rechtvaardigheid (The Manxman, Murder).
THE PARADINE CASE
Het gebeuren speelt zich af te Londen. Maddalena Paradine wordt gearresteerd voor de moord op haar blinde echtgenoot. De ervaren advocaat Anthony Keane neemt op vraag van een vriend haar verdediging op zich. Al snel verandert de aanvankelijke fascinatie van Keane voor de mysterieuze vrouw in een verliefdheid die hem zijn traditionele afstandelijkheid en objectiviteit kost. Zijn betrokkenheid verhoogt nog wanneer hij André Latour, een huisbediende die ook voor de charmes van Mevr. Paradine gevallen was, tot zelfmoord drijft. Als reactie hierop bekent Maddalena Paradine haar schuld. Waardoor er voor Keane niets anders overblijft dan zijn falen publiekelijk toe te geven. Mevrouw Paradine wordt veroordeeld en terechtgesteld, Keane keert terug naar zijn vergevingsgezinde echtgenote maar de geest van femme fatale Paradine zal hem levenslang blijven plagen.
Anthony Keane is één van de vele Hitchcock-personages die hun positie als vertegenwoordiger van de maatschappij en hun functie als verdediger van de waarheid/rechtvaardigheid (denken we aan de politiemannen in Blackmail en Sabotage) compromitteren. En daarbij de schuld van hun protégé delen. Motor daarbij is telkens een geheime verliefdheid en verdrongen seksuele gevoelens. In The Paradine Case fungeert Maddalena Paradine als een zwarte weduwe.
THE PARADINE CASE
Ze heeft haar, blinde, man letterlijk vergiftigd en Keane figuurlijk bedwelmd met haar duistere charme. Waardoor hij blind wordt voor de realiteit én de waarheid. En tegelijk ook de schuld, die hij eerst naar Latour had trachten door te schuiven, overneemt in een pleidooi dat veel heeft van een publieke biecht. Als nietige zondaar verlaat hij aan het slot van de film de gerechtszaal, gevolgd door de vernietigende voyeuristische blikken van het publiek en (als straf) genegeerd door het object van zijn obsessie: de ultieme schuldige, Mevr. Paradine, die haar waardigheid weet te bewaren.
Hitchcock illustreert de ontreddering en vernedering van Keane perfect door hem hierbij vanuit vogelperspectief te filmen en hem diagonaal het beeld (en de rechtszaal) te laten uitl |open (beweging van boven naar onder en van rechts naar links). In stilte, elk commentaar is overbodig. Op eenzelfde, puur visuele, wijze situeert Hitchcock de protagoniste in haar milieu (sociale positie) en in de actie (dramatische rol).
THE PARADINE CASE
Na een panoramisch beeld van een straat met burgerijhuizen gaat het in één vloeiende beweging naar een chic interieur en een bediende die een glas porto brengt aan een pianospelende dame. Volgen een close-up van het gezicht van een koele schoonheid (Mevr. Paradine), haar hand met het glas én een geschilderd portret van een trotse houterige man (de heer Paradine in militair uniform). De camera gaat achteruit en presenteert (meteen ook voor het laatst) de overleden man. Even later kloppen twee politieinspecteurs aan om Mevr. Paradine te arresteren: chaos dringt binnen in het tot dan toe ordelijk geregeld wereldje van de weduwe en de ‘Paradine case’ is gestart. De arrestatieprocedure ensceneert Hitchcock overigens opnieuw (Blackmail, Young and Innocent, The Wrong Man) op een haast documentaire wijze.
Alle protagonisten van The Paradine Case behoren tot eenzelfde leefwereld en fungeren als betrokkene, getuige of Grieks koor. Rond de centrale figuur (Maddalena Paradine) draaien een aantal koppels: de betoverde advocaat Keane en zijn trouwe echtgenote Gay, een bejaarde vriend van de Paradines en zijn door rechtszaken gefascineerde dochter Judy, de cynische rechter Horley en zijn bittere vrouw. De exotische (want buitenlandse) schoonheid, het raadselachtige karakter en de mogelijke schuld van Mevr. Paradine maken van deze personages ge•ntrigeerde toeschouwers of gefascineerde betrokkenen.
THE PARADINE CASE
De beperking van de decors (de rechtbank, de gevangenis, enkele appartementen en een zeldzame uitstap naar het platteland) zorgt ervoor dat de confrontaties een beklemmende intimiteit hebben. De rechter en zijn vrouw voeren een echtelijk conflict ten tonele: hij wil Mevr. Paradine straffen omdat ze hem afgewezen had, zij drukt haar frustratie en ontgoocheling omwille van het echtelijke bestaan uit. Judy zwalpt tussen een verliefd dwepen met Keane en empathie voor zijn vrouw. Gay vecht voor haar huwelijk, haar man verliest zich in zijn obsessie.
Opmerkelijk is dat het huwelijksleven door Hitchcock vaak als een bron van vernederingen wordt gezien, eerder als een obstakel voor liefde dan als een uitdrukking ervan (Rebecca, Suspicion, Under Capricorn, Dial M for Murder, Marnie). Even opmerkelijk is dat de rechter eigenlijk het grootste monster is: iemand met niets dan misprijzen voor zijn medemensen én zijn vrouw, een venijnige manipulator die graag een put graaft voor de beklaagde, een sadist die een kat en muis spel speelt met de zwakke advocaat. Want uiteindelijk blijkt de ‘zwarte weduwe’ nog verrassend oprecht in haar weigering haar verantwoordelijkheid te ontvluchten wanneer de ‘onschuldige’ Latour het slachtoffer wordt van Keane’s amour fou.
THE PARADINE CASE
The Paradine Case toont ons extreme fascinatie en zijn gevolgen. Van de ‘onbekende’ vrouw (zwijgzaam, zich verschuilend achter een sociaal masker) en haar mysterie (de moord en de motivatie daarvoor) gaat een aantrekkingskracht uit. Toch verleidt ze Keane niet op een actieve wijze. Ze laat hem toe via zijn verbeelding zijn verlangens te projecteren in een droombeeld. Dat het geheim al snel een primair en verwerpelijk karakter krijgt, stimuleert Keane enkel in zijn waanobsessie. Hij beleeft in zijn gedachten een liefdesverhaal, compleet met jaloezie (wanneer een rivaal opduikt) en walging (omwille van schuldgevoelens én de eigen zwakte).
Keane is de speelbal van zijn eigen illusie: hij gelooft in de problematische onschuld van het object van zijn liefde en verliest zich in een poging die onschuld te bewijzen. Niet enkel kansloos maar ook zonder dat Maddalena Paradine hem dat eigenlijk ooit gevraagd heeft. De speurtocht van Keane wordt een zoektocht naar een alibi voor de eigen obsessie. Tijdens zijn uitstapje naar het platteland, naar de afgelegen woning v an de Paradines waar Latour verstoppertje én boodschapper speelt, vindt hij geen rust maar wel objecten (kleding, een portretschilderij) die de betovering accentueren.
THE PARADINE CASE
De onuitgesproken passie (nooit valt het woord liefde tussen Anthony en Maddalena) impliceert bestraffing en resulteert in een ondergang. De amour fou van Anthony voor Maddalena leidt tot psychische aftakeling, de onmogelijke liefde van Maddalena voor AndrŽ Latour betekent haar dood. Twee maal speelt een bekentenis een cruciale rol. Voor Anthony is de publieke biecht een redding: hij verliest zijn sociale status maar herwint zijn menselijkheid. Voor Maddalena is de schuldbekentenis een einde: zij rekent af met hypocrisie maar verliest er het leven bij.
Typerend voor Alfred Hitchcock is dat zijn personages pas echt interessant worden, tot leven komen, wanneer ze de controle verliezen. Het verhaal wordt eveneens pas boeiend wanneer er scheuren optreden, de emoties opborrelen. Maddalena wordt (ook voor Anthony) onweerstaanbaar wanneer haar intensiteit in beeld komt, haar masker afbrokkelt. Zoals veel vrouwelijke Hitchcock-personages (Easy Virtue, Vertigo, Marnie) illustreert ze het gezegde dat “iedereen diegene doodt waarvan hij houdt”: ze kan enkel mannen ten val brengen. Even kenmerkend voor Hitchcock is dat naïeve, directe en gevoelige personages gestraft worden: echtgenote Gay wordt gekwetst door haar eigen goedgelovigheid en onvermogen haar liefde op te geven, Latour verliest het noorden door schuldgevoelens (conflict tussen plicht en passie) en sociale druk.
THE PARADINE CASE
Met The Paradine Case kiest Alfred Hitchcock bewust voor een soort uitgepuurde cinema. Fysiek geweld wordt niet gevisualiseerd: zowel de moord op Paradine als de terechtstelling van zijn echtgenote worden uit beeld geweerd. Het laat Hitchcock toe zich te concentreren op psychisch geweld en de werking van emotionele illusies. Daarbij maakt hij ook gebruik van de expressiekracht van rituelen (als portret van een sociale klasse) en de symbolische waarden van heel gewone voorwerpen (portretten, brillen, glazen). Echte virtuositeit oogt heel gewoon, dit is één van de lessen die Alfred Hitchcock ons leert.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in Film & Televisie)
THE PARADINE CASE: reg. Alfred Hitchcock / sce. David O. Selznick naar de roman van Robert Hitchens / fot. Lee Garmes / muz. Franz Waxman / mon. Hal C. Kern & John Faure / pro. David O. Selznick voor Vanguard Films / act. Gregory Peck (Anthony Keane), Alida Valli (Maddalena-Anna Paradine), Charles Laughton (rechter Horfield), Ethel Barrymore (lady Sophie Horfield), Louis Jourdan (AndréLatour), Ann Todd (Gay Keane), e.a. / U.S.A. / 1948 / 115 min. / dis. ABC (import).
ALFRED HITCHCOCK