Evan Hunter & Alfred Hitchcock: De verborgen agenda van Hitch

ALFRED HITCHCOCK

Zelden was een regisseur zo immens populair en zo vaak misbegrepen als Alfred Hitchcock. Hij oogstte commercieel succes en verwierf een enorme bekendheid (zowel zijn naam als zijn verschijning). Maar zijn relatie met critici bleef problematisch en de waardering van de filmindustrie voor de ‘meester van de suspense’ was zelden in verhouding met zijn verdienste (zo won Hitchcock nooit een oscar).

ALFRED EN ALMA HITCHCOCK

Een toeval was dat niet. Alfred Hitchcock cultiveerde zorgvuldig zijn eigen imago. Via de vaste cameo-verschijningen in zijn films, een als grap gecamoufleerde handtekening van de ‘auteur’. Via de karikaturale introducties waarmee hij zijn stempel drukte op de ‘Alfred Hitchcock Presents’ TV-reeks. En ook via de schaarse interviews die hij toestond (1), waarbij zijn geheugen nogal eens selectief wou werken en hij misverstanden bewust in leven hield. Hitchcock profiteerde van dit imago om zijn publiek maximaal te manipuleren. Maar tegelijk was hij het slachtoffer van de karikatuur die hij mee in leven had geroepen.  ‘Hitch’ was een signatuur maar geen identiteit, een vorm maar geen inhoud. De sérieux en de diepgang die leken te ontbreken, vertaalden zich in een oppervlakkig beeld: de regisseur als ‘auteur’ van vederlicht werk.

ALFRED HITCHCOCK

Getuigenissen van medewerkers van Alfred Hitchcock helpen zelden om het beeld te corrigeren dat van hem is ontstaan. In hun verering of kritiek blijken ze meestal zelf gevangen te zitten in het imago-web van Hitchcock. Ook Evan Hunter, de scenarist van The Birds, worstelt met dit probleem. Maar zijn ‘Me and Hitch’ (2) legt toch enkele interessante zaken bloot. De man zou trouwens zelf kunnen fungeren als één van de vele ontdubbelde personages van Hitchcock (Shadow of a Doubt, Strangers on a Train, Psycho). Als Evan Hunter is hij de auteur van serieuze literatuur (The Blackboard Jungle, Strangers When We Meet, Privileged Conversation) die zich ook af en toe waagt aan filmscenario’s. Als Ed McBain is hij een schrijver van pulpliteratuur: rechttoe rechtaan ‘mystery’ boeken met gore misdadigers én detectives, omgezet in een ’87th Precinct’ TV-reeks. Een schizofrenie die Alfred Hitchcock beslist kon waarderen.

THE BIRDS

De wegen van Evan Hunter en Alfred Hitchcock kruisten elkaar voor het eerst in 1956. Hitchcock kocht toen, voor zijn TV-reeks, de rechten van het kortverhaal Vicious Circle, een gangsterverhaal met de nodige plotwendingen. De doorbraakroman van Evan Hunter, The Blackboard Jungle, was op dat moment nog niet verschenen en Hunter trachtte financieel te overleven door kortverhalen af te wisselen met ‘pulp fiction’ (in zijn geval ‘paperback mystery novels’). Het geld en de naambekendheid die deze TV-adaptatie opbracht, was dan ook meer dan welkom.

STRANGERS ON A TRAIN

Een persoonlijke kennismaking met Hitchcock zat er echter niet in. Die kwam er pas in 1959, toen Hunter gevraagd werd om een verhaal van pulp schrijver Robert Turner te vertalen in een TV-scenario. Resultaat was Appointment at Eleven, het verhaal van een jongeman die in een bar zit te wachten op de executie van zijn vader in een nabijgelegen gevangenis. Voor Hunter een perfecte oefening in ‘suspense’ en ‘shock’, twee handelsmerken van Alfred Hitchcock. Deze aflevering van ‘Alfred Hitchcock Presents’ werd niet geregisseerd door de meester zelf (die trouwens maar een beperkt aantal afleveringen zelf voor zijn rekening nam), maar na een visie van het afgewerkte product kregen Evan Hunter en zijn (toenmalige) vrouw Anita de kans om Hitchcock te ontmoeten op de set van een andere aflevering.

Vooral Anita maakte daarbij grote indruk op Hitchcock, Hunter moest vaststellen dat “all of the conversation was directed at my wife“. Twee jaar later werd Evan Hunter evenwel gevraagd om het scenario voor The Birds, gebaseerd op een verhaal van Daphne Du Maurier (auteur van o.m. Jamaica Inn en Rebecca), te schrijven in samenwerking met Hitchcock. Een werkrelatie die zou duren tot 1 mei 1963, dag waarop Evan Hunter werd ontslagen als scenarist van Marnie.

MARNIE

Voor Camille Paglia (3) is The Birds een Hitchcock-film die ontsnapte uit de klauwen van de filmcritici en “truly belongs to the people“. Duidelijk een hedendaagse visie van iemand die terugkijkt in het verleden met een kennis van feiten (The Birds werd slecht ontvangen door de critici) en van de waardering die Hitchcock genoot (The Birds is één van de films die niet tot mythische proporties werd opgeklopt door Hitchcock-aanhangers).

Maar Alfred Hitchcock was natuurlijk steeds, en eigenlijk per definitie, een populair regisseur wiens films tot leven kwamen terwijl een publiek er naar keek (in de bioscoop en niet op de analysetafel). Bovendien was Hitchcock in de jaren vijftig wl de filmregisseur met de meeste visibiliteit en naambekendheid (door zijn optredens in zijn films en TV-reeks, en door een uitgekiende marketingaanpak waarbij zijn persoon een product werd), maar hij was nog lang niet alomgewaardeerd door de internationale filmcritici.

THE BIRDS

In dit verband introduceert Evan Hunter een boeiende invalshoek. Volgens Hunter nam Hitchcock het The Birds-project heel ernstig. Hitchcock vond dat hij het toppunt van zijn creatief kunnen had bereikt en dat “The Birds would be his crowning achievement“. Maar er was meer. Volgens Evan Hunter was er tijdens het schrijven van het script geen sprake van de symboliek die Hitchcock later in interviews (4) als bewuste keuze presenteerde. De hoofdbekommernis tijdens het ontwikkelen van het script was in de ogen van Hunter vooral het laten functioneren van een vederlicht (sic) gegeven.

Essentieel daarbij was het ontwikkelen van een mechanisme waarbij de film begint als een screwball comedy (met een man-vrouw conflict dat draait rond een absurd spel met ‘love birds’in een vogelkooi) en plots omslaat in een dramatisch verhaal vol duistere terreur (met agressieve vogels die de bewoners van het idyllische Bodega Bay ¸aanvallen). In die zin was de inleiding van The Birds vooral een opbouw van ‘suspense’ en een (voorbereidend) versterken van de latere ‘shock’. Maar Evan Hunter zou achteraf ontdekken dat Alfred Hitchcock eigenlijk een ‘verborgen agenda’ had. Hitch zou met The Birds getracht hebben respectabiliteit te verwerven.

THE BIRDS

Waardoor de door Camille Paglia geschetste afloop (een film voor en van het volk) in de ogen van Hitchcock zelf een teleurstelling werd. Volgens Evan Hunter maakte ook zijn aanduiding als scenarist deel uit van de strategie van Hitchcock om zijn reputatie bij te sturen. Hunter dacht aanvankelijk dat Hitchcock hem gekozen had omwille van zijn bewezen talent om een literair verhaal open te trekken (zoals hij met Appointment at Eleven had gedaan) of om suspense te creëren (sterk aanwezig in zijn 87th Precinct romans). Maar hij kwam later tot de conclusie dat Hitchcock hem aangeworven had omdat The Blackboard Jungle “received serious critical appraisal. In Hitch’s mind, I had respectability.”

Wat niet belette dat Hitchcock Hunter snel duidelijk maakte hoe de rolverdeling in hun samenwerking eruit zag. In een eerste gesprek gaf Hitchcock meteen een richting aan het project (de film zou zich, in tegenstelling tot de novelle van Du Maurier, niet in Engeland afspelen en de hoofdpersonages zouden zeker geen boeren zijn) en benadrukte hij zijn eigen nauwe betrokkenheid bij het ontwikkelen van het script: “The only elements we’ll be using are the title and the notion of birds attacking human beings. Other than that, we’ll be starting from scratch and building an entirely new story.”

THE BIRDS

Evan Hunter beschrijft in Me and Hitch haarfijn hoe er gewerkt werd: Hunter lanceerde tijdens conferenties met Hitchcock idee‘n die door de regisseur werden aangenomen, afgewezen of aangepast (zo neemt Hunter de verantwoordelijkheid op voor de, in zijn ogen achteraf foute, beslissing om de film te starten als een komedie). Hitchcock vroeg Hunter steevast “Tell me the story so far” en bombardeerde de schrijver met vragen om te zien of een verhaallijn of een personage wel werkte. Op vraag van de regisseur bleef Evan Hunter scènes herschrijven, verwijderen of toevoegen. Tot tijdens de opnamen.

THE BIRDS

Achteraf stelde hij vast dat Hitchcock achter zijn rug advies aan anderen (Hume Cronyn) had gevraagd, dat hij zelf stukken had geschreven (in zijn ogen de slechtste dialoog uit de film) en dat het na veel moeite ontwikkelde einde (waarin de hoofdpersonages, belaagd door de vogels, met de wagen naar San Francisco trachten te ontkomen) niet in de film zat en zelfs nooit werd opgenomen. Dit laatste zag Hunter als een strategische keuze van de regisseur. Hitchcock wou geen suspenserijk open einde: “He wasn’t going for that. He was going for high art.”

THE BIRDS

Uiteraard was Evan Hunter hiermee niet tevreden: Hitchcock maakte volgens hem keuzes die de film niet ten goede kwamen. Toch speelt Hunter niet de verongelijkte scenarist. In tegenstelling tot een Ernest Lehman (die zichzelf als de eigenlijke auteur van North by Northwest zag) stoort hij zich niet aan de neiging van Hitchcock om alle eer naar zich te trekken (door de inbreng van anderen te verzwijgen). Hunter ziet het als een amusante en vooral publicitaire pose (5). Bovendien is Evan Hunter erg kritisch voor zichzelf: hij erkent fouten, wijst op zwakheden die voortvloeien uit keuzes die hij zelf had voorgesteld en benadrukt zijn gebrek aan ervaring met komedies (voor het eerste deel van de film).

THE BIRDS

Dat Hitchcock zich tijdens het ontwikkelen van het scenario zorgen begon te maken m.b.t. de thematische structuur, de diepgang van het verhaal en de karakterisatie van de personages geeft Evan Hunter grif toe. Alleen kadert het volgens hem in Hitchcocks groeiende bezorgdheid over het ontbreken van de nodige ‘sérieux’ (nodig als opstapje naar respect). Dat er echter ook een grondige communicatiestoornis tussen scenarist en regisseur was, zou bij het voorbereiden van Marnie blijken. Hunter wou het trauma van de kleptomane Marnie psychologisch verklaren, Hitchcock koos voor het dramatisch versterken van dit trauma.

THE BIRDS

Cruciaal is de scne waarin de frigiede Marnie door haar kersverse echtgenoot verkracht wordt. Hitchcock wou haar emotionele turbulentie belichten: “when he sticks it in her, I want that camera right on her face” zegt hij tegen zijn scenarist. Hunter gelooft niet in de verkrachtingsscne en heeft de euvele moed dat in een begeleidend schrijven bij zijn scenario (met 2 versies van de bewuste scène) ook zo te stellen: “The way we discussed it was implausibility bordering on the burlesque. I firmly believe it is out of place in this story.”

THE BIRDS

In Me and Hitch schrijft hij dat de uiteindelijke scenariste Jay Presson Allen hem zei dat “you just got bothered by the scene that was his reason for making the movie. You just wrote your ticket back to New York”. Alfred Hitchcock aarzelde niet om Evan Hunter te vervangen. Wat niet belette dat Hunter en Hitchcock later nog sociaal met elkaar zouden omgaan. Terwijl ook het respect van Evan Hunter voor Alfred Hitchcock onaangetast is. “It is sad to think there will never again be another Hitchcock film” besluit Hunter, “Every time I publish a new novel, I wonder if it is something Hitch might care to film, something I myself might adapt for him. Screenplay by Evan Hunter, based on his novel. Directed by Alfred Hitchcock. I would settle for twenty-five per cent of the title (6)”. Vraag is of ook de scenarist hier geen ‘verborgen agenda’ heeft.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in CinéMagie, winter 1998)

MARNIE

VOETNOTEN

(1) Zie o.m. de gesprekken in: 
* Peter Bogdanovich, Who the devil made it, Alfred A. Knopf, New York, 1997.
* Sidney Gottlieb (ed), Hitchcock on Hitchcock, University of California Press, Berkeley-Los Angeles-London, 1995.
* Franois Truffaut, Hitchcock, Ramsay, Paris, 1983.
(2) Evan Hunter, Me and Hitch, Faber and Faber, Boston-London, 1997.
(3) Camille Paglia, The Birds, BFI Film Classic, London, 1998.
(4) Voor Hitchcock waren zowel ‘The Girl’ als de vogels in The Birds symbolen: “Generally speaking, I believe that people are too complacent. People like Melanie Daniels tend to behave without any kind of responsibility, and to ignore the more serious aspects of life. Such people are unaware of the catastrophe that surrounds us all. The birds basically symbolized the more serious aspects of life.” Wat Evan Hunter volgende commentaar ontlokt: “This was utter rot, a supreme showman’s con.”
(5) Niet toevallig zei Hitchcock over The Birds: “The only stars in this movie are the birds and me.”
(6) Hunter verwijst hier naar een contractueel vastgelegde grootte van de naam van een medewerker in de filmgeneriek. Hitchcock gaf Hunter voor The Birds een 50% (van de grootte van de filmtitel) quotering, i.p.v. de verplichte 25% verhouding. Uit schuldgevoel, hoopte Evan Hunter.

ALFRED HITCHCOCK