Sofia Coppola’s The Beguiled: De oorlog tussen man en vrouw vanuit vrouwelijk perspectief

jan 19, 2018   //   by Ivo De Kock   //   actueel, drama, dvd, film, genre  //  No Comments

THE BEGUILED

Thomas Cullinans southern gothic-roman ‘A Painted Devil’ over een rond ras en geslacht draaiend conflict in een afgelegen kostschool tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog werd tweemaal verfilmd als The Beguiled. Eenmaal, in 1971 door macho-regisseur Don Siegel, verteld vanuit mannelijk perspectief; eenmaal, in 2017 door de feminiene filmmaker Sofia Coppola, verteld vanuit vrouwelijk standpunt. Een ander perspectief dat twee sterk verschillende films oplevert over één thema: de ‘oorlog’ tussen man en vrouw.

THE BEGUILED

“Mijn vriendin en productieontwerper Anne Ross sprak me over The Beguiled van Clint Eastwood en Don Siegel,” vertelt Sofia Coppola in een making of, “Anne zei: ‘Die moet je zien. Daar moet je een remake van maken’. Een beetje als grap. Ik begon na te denken over hoe ik het verhaal zou vertellen. Het sprak me aan, omdat het gaat om de macht tussen mannen en vrouwen, maar dan in zo’n extreme situatie. Het leek me interessant om hetzelfde verhaal te vertellen vanuit het oogpunt van de vrouwelijke personages.”

Vooral omdat het boek “geschreven is door een man en verfilmd werd door mannen. Dat omdraaien en alles van de kant van de vrouwen laten zien vond ik een heel interessant idee. Als filmmaker wil je het altijd persoonlijk maken en je personages iets meegeven van mensen die je kent of van jezelf. Je wilt je kunnen inleven, jezelf in het verhaal plaatsen ook al speelt het in een heel andere tijd. Ook de verschillende leeftijden van de vrouwengroep vond ik interessant. Deze vrouwen vormen de kern van het verhaal en ze worden een soort heksenkring. Wat me boeit is dat er een onderlinge dynamiek ontstaat doordat ze samen opgesloten zitten.”

THE BEGUILED

Dat klinkt mooi en ook veelbelovend voor wie zich herinnert hoe fascinerend de female gaze van Sofia Coppola kan zijn. Met name in Lost in Translation is het de blik van Scarlet Johansson die Bill Murray extra fragiel, fascinerend en verleidelijk maakt. Terwijl door de ogen van (blanke) meisjes en vrouwen de schijnbaar comfortabele werelden van The Virgin Suicides, Marie Antoinette, Somewhere en The Bling Ring gingen lijken op luxe gevangenissen waar de heldinnen balanceren op de grens van vervreemding en vitaliteit.

In The Beguiled fixeren zeven paar vrouwelijke ogen het lichaam van de mannelijke protagonist. Korporaal McBurney is een gewonde federale soldaat die in 1864, wanneer de Burgeroorlog op zijn einde loopt, wordt gevonden in een bos en opgenomen in een afgelegen pensionaat voor jonge meisjes in Virginia (de film werd wel gedraaid in Louisiana en het prachtige Madewood Plantation Home) met vijf leerlingen en twee onderwijzers (uitbaatster Martha Farnsworth en lerares Frans en muziek Edwina Dabney). De vrouwen verzorgen de ‘vijand’ in afwachting van zijn overlevering aan het klappen incasserende Confederale leger.

THE BEGUILED

De Amerikaanse burgeroorlog en de economische, sociale en culturele conflicten en spanningen die er mee verbonden zijn (en die nog een effect op de hedendaagse samenleving) interesseert Sofia Coppola totaal niet. Voor het grootste deel van de film is de oorlog een rookpluim aan de horizon en wanneer er toch soldaten opduiken raakt hun wereld nooit die van de zeven vrouwen (Seven Women is overigens een atypische film van westernspecialist John Ford). Terwijl de korporaal een recente immigrant is die enkel uit financiële noodzaak betrokken raakte bij het conflict. Voor hem heeft de oorlog geen persoonlijke, politieke of ideologische geladenheid.

Coppola verwijdert nog enkele andere hete hangijzers. Incest, racisme en slavernij. Twee interessante personages, een slavin en een vrouw van gemengde afkomst, sneuvelen en het duistere verleden van Martha blijft buiten beeld. Vooral het feit dat Coppola wel de pretentie had een ‘progressievere’ film te maken dan het ‘conservatieve’ duo Siegel-Eastwood maar toch koos voor (de haar vertrouwde) blanke microkosmos zette kwaad bloed. Coppola’s repliek dat het thema ’te belangrijk’ was om mee te nemen in haar film hielp natuurlijk niet. Dingen negeren omdat je er geen weg mee weet is een wereldvreemde reflex die filmmakers drijven naar de kunstmatige, suikerspin cinema van Old Hollywood.

THE BEGUILED

Terwijl romanauteur Thomas Cullinan met ras en gender net twee elementen in zijn drama verwerkte die bepalend waren in de tijdens de sixties (periode waarin het boek geschreven is) oplaaiende cultuurstrijd. Het is een ‘oorlog’ die tijdens het Trump-regime opnieuw in alle hevigheid is losgebarsten en het is dan ook jammer dat Coppola zich niet in dit prangende ideologische mijnenveld waagt maar kiest voor een uitgepuurde, universele fabel over niet-communicerende geslachten.

“Sofia’s films zijn zo mooi, alsof je naar een schilderij kijkt,” zegt Kirsten Dunst. En producent Youree Henley ziet “een gotische Sofia Coppola-film in het zuiden die meerdere genres omspant, omdat er ook luchtige en grappige momenten in zitten. Sommige momenten zijn dramatisch. Sommige momenten zijn eng, gespannen, als in een thriller. Het is niet goed samen te vatten, net zoals al haar films.”

THE BEGUILED

Coppola zelf benadrukt dat “The Beguiled een beetje ordinair kan zijn, maar toch ook iets verfijnd heeft. Je kunt die twee dingen combineren tot iets tegelijk mooi, spannend en leuk. Hoop ik. Het wordt een mooie vrouwelijke wereld maar in het verhaal zit ook een psychologisch trauma en een tikkeltje gotische horror. Maar dan op mijn manier.”

Die eigen manier zorgt voor een specifieke thematische insteek. Ze vertelt het verhaal vanuit haar favoriete invalshoek: ‘vrouwelijke solidariteit onder druk’ (als reactie op de ‘mannelijk heroïsme onder druk’ van veel ‘mannelijke’ actiefilms), waarbij Coppola’s vrouwen hun puurheid bewaren. Daarbij blijft de ambivalentie en complexiteit van zowel de volwassen vrouwen als de jonge meisjes uit beeld. Maar ook het traumatiserende oorlogsgeweld, de incestueuze liefdesrelatie, de dreiging van seksueel misbruik door militairen en de kus op de mond tussen een volwassene en een kind die Siegel wel inlaste zijn verdwenen.

THE BEGUILED

Daarnaast zorgt die eigen manier ook voor een dromerige sfeer en een poëtische stijl. Coppola introduceert het mannelijk personage, de indringer, als een lustobject (een gespierd, zwetend lichaam) maar benadert de vrouwelijke begeerte op een afstandelijke wijze. Zoals ze ook alles wat rauw en brutaal was in Siegels versie schrapt. McBurney is geen onsympathieke, bedreigende intrigant (de slang in de tuin van Eden) die zich mispakt (en gecastreerd wordt) maar een beleefde en gevaarloze narcist die wordt uitgeroeid wanneer hij een lastpost blijkt.

Die liquidatie via gifpaddenstoelen mist drama en tragiek omdat Coppola ook de angel uit eerdere dramatische momenten haalde. Het verraad van een van de vrouwen, de amputatie van McBurneys been (meer uit medische noodzaak dan wraak) en de dood van een troeteldier glijden haast rimpelloos voorbij. Coppola is meer geïnteresseerd in het creëren van fraaie tableaus (de meisjes die bidden of les volgen) die een zekere state of mind weerspiegelen dan in het blootleggen van primaire driften, onderhuidse spanningen en emotionele verlangens.

THE BEGUILED

Wat niet betekent dat Sofia Coppola in inhoudsloze l’art pour l’art vervalt. Schoonheid weerspiegelt hier een gouden kooi, een gesloten luxueus universum dat onderdrukte vrouwen samenbrengt. Mede dankzij de gedreven actrices evoceert The Beguiled op overtuigende wijze vrouwelijke solidariteit. De band tussen de vrouwen werkt, de spanning en suspense in de film veel minder. Resultaat is een mooie film die de kans mist een indringende film te worden.

IVO DE KOCK

THE BEGUILED: Sofia Coppola, USA 2017, 106′; met Colin Farrell, Nicole Kidman, Kirsten Dunst, Elle Fanning; FILM: ** / EXTRA’S: ** (documentaires); dis. Universal.

THE BEGUILED

Leave a comment