Balkan cinema. Deel 1: Vurige cinema en een festival als fakkeldrager

AMNESTY

Kan een festival de oorlog stoppen? Ja, hoopten de organisatoren die na de vier jaar durende belegering van Sarajevo in 1995 het Sarajevo Film Festival oprichtten. Als protest tegen de oorlogswaanzin en in een poging het normale socioculturele leven in de hoofdstad van de Balkanrepubliek Bosnië en Herzegovina te herstellen. Zonder middelen maar gedreven door enthousiasme en idealisme.

WASTED YOUTH

“Ik hou van Sarajevo!” riep de Amerikaanse actrice en activiste Angelina Jolie uit toen ze ruim 16 jaar later, tijdens de 17de editie van het festival in juli 2011, geflankeerd door Brad Pitt haar ereprijs ‘Heart of Sarajevo’ kwam oppikken. Met haar focus op Zuid-oost Europa (lees: de Balkan cinema) verwierf het festival dat wou peilen naar de identiteit van ‘de regio’ een stevige reputatie in de filmwereld. Meer nog, het groeide uit tot een ontmoetingsplaats (lees: dé plek voor netwerking) voor regionale filmmakers en -producenten. Maar vooral; het fungeert nu als podium voor de sterkste, meest creatieve Balkanfilms en -cineasten.

WHITE WHITE WORLD

Het Balkanfestival in de provincie Antwerpen plaatst het filmfestival dat evolueerde van verzetsinitiatief tot vaandeldrager in de spotlight. Onder de noemer Best of the Sarajevo filmfestival worden, van 17 tot 26 oktober, de belangrijkste en meest opvallende films uit de Balkanregio vertoond. Zes voor België onuitgegeven films brengen de streek in beeld en introduceren jonge filmtalenten die hun stempel zullen drukken op de Balkan cinema van morgen.

Filmparels uit het Balkanschiereiland

Vijf filmtips uit het beste van Sarajevo Filmfestival:

WHITE WHITE WORLD

White White World (Oleg Novkovic, Servië, 2010)

In een vervallen mijnstad wil een vrouw na het verlaten van de gevangenis een nieuw leven opbouwen met de man die haar bleef steunen. Eerst zoekt ze echter haar ex-minnaar terug op.

http://www.youtube.com/watch?v=jO_fbj7m8Ng

A TRIP

A Trip (Nejc Gazvoda, Slovenië, 2011)

Aan de vooravond van hun volwassen leven trekken drie schoolvrienden op kampeertocht. Een plezierreis verandert in een dramatische trip wanneer geheimen onthuld worden.

http://www.youtube.com/watch?v=S7lbusiWr-o

WASTED YOUTH

Wasted Youth (Argyris Papadimitropoulos & Jan Vogel, Griekenland, 2011)

De wegen van een ontspoorde 16-jarige jongen en een beproefde politieagent kruisen elkaar op dramatische wijze in dit documentair geschetst portret van een dag uit het leven van twee mensen.

http://www.youtube.com/watch?v=2Wa_joDAz5I

AMNESTY

Amnesty (Bujar Alimani, Albanië, 2011)

In dit noodlotsdrama wordt de liefdesrelatie tussen een man en een vrouw bedreigd wanneer hun partners door een amnestiemaatregel de gevangenis van Tirana mogen verlaten.

http://www.youtube.com/watch?v=t0yfBoZpEsA

MORGEN

Morgen (Marian Crisan, Roemenië/Hongarije 2011)

Een oudere bewaker van een Roemeense supermarkt ontdekt dat hij veel gemeen heeft met een Turks-Koerdische vluchteling die hij van de verdrinkingsdood redt.

http://www.youtube.com/watch?v=pkab2o0aEzk

Balkan cinema: een kruidvat vol verscheidenheid

De Balkan dankt zijn naam aan een Bulgaarse bergketen en zijn reputatie als instabiel schiereiland aan een bewogen geschiedenis. Termen als ‘kruidvat van Europa’ (startpunt van oorlogen) en ‘balkanisering’ (opdelen van een land in kleine, vijandige eenheden) geven aan hoe negatief de westerse wereld lang dacht over deze woelige regio op het kruispunt tussen West en Oost, Christendom en Islam. Het stimuleerde Balkancineasten om na de oorlog in de jaren ’90 niet enkel de trauma’s maar ook het imago hun regio aan te pakken.

MORGEN

Verscheidenheid vormt de rijkdom van ‘Balkan cinema’. Een verzamelnaam die tegen de stroom in lijkt te roeien. Sinds het uiteenvallen van het Sovjetblok benadrukken separatistische bewegingen immers de verschillen in taal, cultuur en traditie. Filmmakers in Albanië, Bulgarije, Griekenland, Servië, Slovenië, Kroatië, Bulgarije en Roemenië delen geen erfenis en koesteren evenmin samenwerkingsverbanden. Maar ze zijn wel allemaal verhalenvertellers die gebeurtenissen, situaties en helden tot leven brengen in verhalen die balanceren op de grens van werkelijkheid en fantasie (realisme en mystiek) en peilen naar de betekenis van verleden en toekomst, liefde en haat, dood en leven. Het collectief gevoel permanent in conflict te leven blijkt een creatieve goudmijn voor Balkanfilmers.

WASTED YOUTH

Balkan cinema is geen stroming, wel een gevoel. De Turkse cineast Nuri Bilge Ceylan ziet “een persoonlijkheid, een ziel, een geest” als bindmiddel, zijn Servische collega Dusan Makavajev herkent “vitaliteit, spanningen, humor, overlevingsdrang, chaotische verlangens, fataliteit en desoriëntatie”. De tragische geschiedenis die de Balkanlanden verbindt, vertaalt zich in thema’s zoals geweld, communicatiestoornis en verzoening maar ook in een tragikomische stijl. Omdat hun leefwereld pijnlijk absurd is, doen cineasten beroep op humor en verbeelding om sombere karaktergedreven sprookjes te vertellen. Er was eens, in de Balkan, een volk met zwarte humor en een donker temperament zeggen Theo Angelopoulos, Emir Kusturica, Danis Tanovic, Tony Gatlif, Jasmila Zbanic en de anderen.

IVO DE KOCK

WASTED YOUTH