7Dagen Sociale Film Antwerpen 2017: Festival eert Ken Loach en Fabio Wuytack

I, DANIEL BLAKE

Temidden het blockbuster geweld en de Sint films in de bioscopen dreigt het aan de aandacht te ontsnappen, maar in Antwerpen kan je tussen 23 november en 8 december genieten van een selectie van de beste sociale films van het afgelopen jaar. Het ‘7Dagen Sociale Film’ festival reikt dit jaar ook enkele prijzen uit. ‘I, Daniel Blake’ regisseur Ken Loach wint de Prijs van Verdienste 2017 en filmmaker Fabio Wuytack ziet zijn ‘Back to Utopia’ bekroond worden met de prijs Beste Sociale Film. Beide films maken deel uit van een gevarieerd programma.

BACK TO UTOPIA

Toegegeven, heldere communicatie is niet de kracht van het ‘7Dagen Sociale Film’ festival. De festivalbenaming wordt niet eenduidig en eerder verwarrend gepresenteerd in het promotiemateriaal, de festivalperiode verlengt elk jaar (nu van 23 november tot 8 december) waardoor het ‘zeven dagen’ concept ridicuul is geworden, de motivatie van de selectie is summier en de programmatie chaotisch.

Een herbronning, restyling en naamsverandering dringen zich dus op. Ook al omdat het initiatief lovenswaardig is. Want film kan meer zijn dan hersenloos luidruchtig vertier en sociale film speelt zijn rol als spiegel van de spiegel van de maatschappij en incarnatie van een rebelse spirit.

Ken Loach, patroonheilige van de sociale film

Het is dan ook meer dan gepast dat de Vlaamse Vereniging voor Filmkritiek Ken Loach de Prijs van Verdienste 2017 toekent. Een prijs die op donderdag 23 november, na de vertoning van I, Daniel Blake in BIB Permeke, zal uitgereikt worden aan de Gouden Palm winnaar. Een gedreven cineast die enkel maar sociale films kan maken. Want elke Loach-film is een film die hij moest maken. Die over iets gaat. Waar je het engagement in proeft.

KEN LOACH

“Ik vind het laf om bij bepaalde verhalen afstand te houden, je moet tot zekere conclusies komen, wat die ook mogen zijn,” vertelde Loach ons vorig jaar tijdens Film Fest Gent, “je zou kunnen zeggen ‘ik ben maar een kunstenaar, geen burger of politicus, ik blijf braafjes bij mijn verhaal’ maar dat vind ik fout, je moet tot besluiten komen en het publiek daarbij leiden.

Filmmakers moeten een positie innemen, ze moeten stelling nemen en de grote vragen stellen, niet zomaar wijzen op symptomen. Het volstaat niet om te zeggen ‘kijk, een slachtoffer, ik vertel zijn verhaal’. Je moet naar het grotere beeld kijken, erop wijzen waarom er armoede bestaat en je moet mensen doen inzien welke elementen in de samenleving op dat vlak verandering kunnen creëren.”

I, DANIEL BLAKE

In I, Daniel Blake leeft Loach mee met timmerman Daniel (Dave Johns) en alleenstaande moeder Katie (Hayley Squires). Twee eenzame mensen die door ziekte en werkloosheid gemarginaliseerd dreigen te worden. Zeker wanneer een kafkaiaanse bureaucratie hen richting armoede drijft. Gelukkig vinden ze bij elkaar solidariteit en steun. Al ligt een happy end niet binnen handbereik.

Fabio Wuytack, verteller van documentaire verhalen

Op vrijdag 24 november ontvangt kunstenaar en documentairemaker Fabio Wuytack (Persona non Grata, Made in Italy, Two Hands) de prijs van de Beste Sociale Film voor Back to Utopia. In BIB Permeke zal de cineast voor die gelegenheid de Director’s Cut van zijn eigenzinnig en gedurfd werk voorstellen.

BACK TO UTOPIA

Back to Utopia tracht documentaire en fictie, de visionaire ideeën uit Thomas More’s 500 jaar oude boek en de wereld van vandaag, te verstrengelen in een hallucinant documentair verhaal. Een onderzoeksjournalist (Johan Leysen) speurt naar een gestolen exemplaar van het boek van de Engelse humanist en wordt daarbij geholpen door de geheimzinnige brieven van zijn overleden professor (de helaas ook gestorven John Hurt).

“De film heeft twee grote pijlers, enerzijds is er het boek en anderzijds de actualiteit,” zegt Wuytack, “die zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden, want de wereld van het boek is eigenlijk actueler dan ooit.” Back to Utopia is een poëtische sociale film die sociale thema’s en wijst op de nood aan verandering. Volgens Wuytack brengt de film “het verhaal van Utopia, niet als een droom, maar als een gedeelde droom.”

BACK TO UTOPIA

“In Back To Utopia ga ik zoals steeds op zoek naar plaatsen waar de dingen echt gebeuren,” stelt Wuytack, “verhalen die er toe doen. Ik zoek de marge op, niet het veilige middenveld. Ik wil mensen vinden die ondanks die harde omstandigheden zichzelf niet verkopen, mensen die het hoofd recht houden, mensen die hun trots, fierheid en inspiratie niet loslaten. Dat intrigeert me: de Utopianen in diaspora. Zij die zich niet laten doen, die blijven geloven, want het is vanuit die positieve ingesteldheid dat dingen echt veranderen.”

Toegankelijke sociale films

Op het minder bekende Italiaanse In Guerra per Amore (van acteur, schrijver en regisseur Pif) na staat er enkel vertrouwd en toegankelijk werk op het programma van deze zevendaagse die niet echt een zevendaagse is. Misschien dringt een bijsturing in de richting van het opnemen van nog niet vertoonde/verdeelde pareltjes in het programma zich wel op. Niet dat er geen interessante films op het programma staan. Daarom geven we vijf aanraders: Paterson, Shadow World, La Fille Inconnue, Home en Moonlight.

PATERSON

Jim Jarmusch is een atypisch Amerikaans cineast die met Paterson vooral op kleine sociale verhalen en heel gewone mensen (die poëtische zielen blijken) en bewijst dat cinema ook poëtisch, grappig, teder en hartverwarmend kan zijn. Paterson is niet enkel een film, maar ook een personage, een buschauffeur die dag in dag uit de straten van de stad Paterson, New Jersey doorkruist. Geen doorsnee chauffeur  want Paterson schrijft gedichten en laat pas passagiers in zijn bus wanneer hij zijn pen en schriftje heeft neergelegd om zijn shift te beginnen.

Als een documentair filmmaker observeert Jarmusch zijn protagonist op weg naar het busdepot, bij zijn terugkeer naar huis, bij het controleren van de post, het uitlaten van de hond of het drinken van bier. “Het is een helder en eenvoudig verhaal, en de moeilijkheid was om het als acteur niet te dik in de verf te zetten, het eenvoudig te houden”, zei Adam Driver in Cannes. “mijn personage brengt zijn tijd door met het luisteren naar anderen – zijn vrouw, zijn vrienden, de passagiers van de bus – en de actie beperkt zich grotendeels tot dat luisteren. Er zijn geen explosies of spectaculaire acties. De film is gebouwd op de kracht van kunst, op schoonheid, op het leven met zijn tweeën, op gecontroleerde chaos.”

SHADOW WORLD

Johan Grimponprezs Shadow World is een sublieme aanklachtdocumentaire die met Andrew Feinsteins verontrustend onderzoeksboek als vertrekbasis de internationale wapenhandel genadeloos fileert. Een verhaal van hebzucht, nutteloos verlies van mensenlevens en de dreigende vernietiging van de democratie. Een verhaal verteld vanuit woede maar gebracht met humor, intelligentie en een hoopvol pleidooi voor rebellie en samenhorigheid.

Jean-Pierre en Luc Dardenne blijven voor La Fille Inconnue andermaal in hun vertrouwde Luik om er een emotioneel en moreel verhaal te vertellen. Een sociale parabel over een arts die zich wil herpakken nadat ze in de fout ging bij de opvang van een vluchtelinge. “Een mens mag nooit vergeten dat hij eerst en vooral gastvrij moet zijn” onderstreept Jean-Pierre Dardenne.

LA FILLE INCONNUE

Fien Troch focust met haar vierde langspeelfilm Home andermaal op communicatiestoornissen. Maar ditmaal is haar documentaire filmstijl even heftig als de emoties van de protagonisten. “Er zijn geen goeden en slechteriken in mijn films,” benadrukt Troch, “ik wil tonen dat de zaken veel ingewikkelder zijn en dat er voor elk vreemd gedrag misschien geen excuus maar wel een uitleg bestaat, een omkadering die maakt dat je iets begrijpt. Veel mensen verwarren ‘begrijpen’ en ‘goedkeuren’. Ik wou in Home laten zien dat het van twee kanten komt. Ouderen doen domme dingen maar jongeren durven ook afschuwelijke zaken uitsteken waarvan je de ouders niet de schuld kan geven. Tiener zijn is de extremen opzoeken, afschuwelijke dingen doen en daar hopelijk een les uit leren. Ik heb liefde en begrip voor deze generatie omdat volwassen worden zo moeilijk is. Zeker nu, in niet echt rooskleurige tijden.”

Barry Jenkins vertelt in Moonlight een ‘zwart sociaal verhaal’ over zwarte identiteit. Hij volgt de tocht van een zwarte homoseksueel die zijn identiteit moet onderdrukken en heruitvinden in een wereld waar ‘zijn soort’ niet welkom is. Een sterke Oscar-film, emotionele maar nooit sentimentele cinema die de kijker een goed gevoel bezorgt zonder sussend te stellen dat alles wel goed komt. Kortom, de betere sociale film.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen bij DeWereldMorgen.be, dinsdag 7 november 2017, Sociale Film)

7DAGEN SOCIALE FILMfestival, Antwerpen, van 23 november tot 8 december 2017, in Filmhuis Klappei (Klappeistraat 2), BIB Permeke (De Coninckplein 57) en Out of a Box (De Burburestraat 11), info: www.7dagen.info of www.klappei.be   

MOONLIGHT