De drama’s van Trey Edward Shults: De familie als moordkuil

okt 25, 2017   //   by Ivo De Kock   //   actueel, Algemeen, drama, genre, horror, portret, regisseur  //  No Comments

KRISHA

‘Trey Edward 10/6/88’ lezen we op een stukje breiwerk dat opduikt tijdens de grote emotionele crash van titelpersonage Krisha, het debuut van de 29-jarige Amerikaanse onafhankelijke filmmaker Trey Edward Shults. Deze rekwisiet is het geboortedoekje van de acteur-regisseur die dit psychodrama draaide met familieleden in het huis van zijn moeder. Resultaat is een heel persoonlijke film in ware John Cassavetes stijl gedragen door een hoofdactrice met hoog Gena Rowlands gehalte. Met zijn tweede, de apocalyptische horrorthriller It Comes At Night, sluit Shults meer aan bij John Carpenter en George Romero maar opnieuw is het een uiterst persoonlijke film. Een waar de familie een moordkuil is en de personages in de greep zitten van sterke emoties: pijn, verdriet, schuldgevoelens en angst.

IT COMES AT NIGHT

Op 18-jarige leeftijd trok de in Houston, Texas geboren Trey Edward Shults naar zijn op Hawaï levende tante Krisha Fairchild, de latere hoofdrolvertolkster van zijn eerste kort- én langspeelfilm Krisha. Omdat ze deel uitmaakte van de filmgemeenschap van het eiland kon ze hem aan werk helpen in filmproducties. Zo geraakte hij betrokken bij de opname van natuurbeelden voor twee Terrence Malick films, Voyage of Time en The Tree of Life. Shults leerde werken met IMAX camera’s, geraakte gebeten door de filmmicrobe en besloot zijn business studies stop te zetten.

KRISHA

Shults ging niet naar een filmschool maar schoolde zich door veel films te bekijken en heel wat op te steken van een Terrence Malick die hij ondertussen persoonlijk had leren kennen. Hij zou Malick assisteren bij Song to Song en experimenteerde voordien met een heel persoonlijke kortfilm. Maar Krisha bleek een teleurstelling, Shults voelde dat er meer uit te halen was (“It comes from a personal place and I knew what the movie could be” mopperde hij). Op dat moment dook zijn aan kanker stervende biologische vader echter opnieuw op in zijn leven en de gevoelens van spijt en schuld die bij de man leefden zetten Shults aan om It Comes At Night te schrijven.

De twee films zijn dan ook verbonden en alhoewel Shults dacht eerst It Comes At Night te zullen maken, werd Krisha om praktische redenen zijn debuut. Maar beide films dompelen ons onder in een nachtmerrieachtige chaos die de emotionele en morele crisis weerspiegelt die ontstaat wanneer een familie van binnenuit wordt aangevallen.

IT COMES AT NIGHT

In Krisha wekt de terugkeer van het zwarte schaap van de familie n.a.v. Thanksgiving oude demonen (verslaving, spijtgevoelens) op waardoor de crisis escaleert. In It Comes at Night wordt door een cataclysme (een mysterieuze plaag creëert fatale fysieke transformaties) de strijd tussen de familiale muren een zaak van leven en dood waarbij de destructieve krachten van wantrouwen, angst en paranoia voor extra spanning en verwarring zorgen.

KRISHA

De openingsscène van Krisha volgt een vrouw die over straat loopt met een zware koffer, eerst wil aanbellen bij een fout huis en dan uiteindelijk aankomt bij een huis waar blaffende honden de begroeting overstemmen. Krisha oogt verward, heeft een grote windel rond een vinger en kijkt verschrikt rond naar de chaos in het huis tjokvol familieleden. We kijken via haar ogen naar het gebeuren en zien niet meteen een verhaal ontstaan. Maar eigenlijk is de verwarring het verhaal.

Deze verwarring in Krisha’s geest kleurt de manier waarop Shults ons laat kijken. Rijdende camera’s, montagesprongen, overheersende achtergrondgeluiden, zenuwachtige muziek, flarden van dialogen, interacties die bespied worden; de chaos gaat gepaard met spanning. En een gevoel van ongemak. Krisha – die op haar eenjte met de kalkoen en de oven worstelt en af en toe gaat roken – is duidelijk geïsoleerd. Wanneer ze begint te drinken vernauwen haar blik en wereld nog meer. De spanningen exploderen nadat de kalkoen vertraagd tegen de grond is gesmakt. Frustratie en pijn slaan om in woede: de familie heeft het gehad met Krisha die (andermaal) instort.

IT COMES AT NIGHT

I have been living a life in which I’ve tried to become a better human being” zei Krisha voordien om te verklaren wat ze gedaan had in de periode dat ze uit beeld verdwenen was. De ontnuchtering volgt samen met het keiharde familie oordeel: “You are a leaver, wanneer je denkt dat je zo maar kan verdwijnen uit en opduiken in het leven van mensen dan ben je mis.” En “your are heartbreak incorporated.” Toch leeft er heel veel liefde bij de emotioneel gekwetste familieleden maar “de hele familie is bang!” Bang voor meer pijn en verlies. Instinctmatig, zonder veel enthousiasme, grijpt het zwarte schaap van de familie naar een fles en pillen.

Het openingsshot van Krisha is een close-up van de protagoniste, de zestiger wiens trillende lip, rimpels en onzekere blik samen met onheilspellende muziek een horrorverhaal aankondigen. Dat klopt ook, alleen schuilt de horror hier in de familie. Met een drank- en drugsverslaafde die enkel in haar verbeelding ‘genezen’ is, familieleden die oude wonden trachten te verbergen en een kloof tussen verbeelding en realiteit die aansluit bij de langzaam verbrokkelende illusie van warmte en hechtheid.

KRISHA

It Comes At Night gaat niet openlijk over kanker en Krisha niet openlijk over verslaving maar de onderstroom is er in beide gevallen en die is heel persoonlijk. “Ik had een stormachtige en pijnlijke relatie met mijn vader,” zegt Shults, “hij streed lang tegen verslaving. Ik verbrak de relatie en 10 jaar later zag ik hem op zijn doodsbed. Hij worstelde met pancreas kanker maar vooral met veel spijt over het leven dat hij geleid had. Ik trachtte gewoon hem vrede te doen vinden. Het was een van de meest traumatische ervaringen van mijn leven, ook al omdat ik voor het eerst zo dicht bij de dood kwam te staan.” Het Krisha personage is gebaseerd op een nicht van de hoofdactrice, een vrouw die kampte met verslaving, instortte tijdens een familie reünie en kort daarna stierf aan een overdosis.

De kracht van Trey Edwards Shults is dat hij It Comes At Night en Krisha niet herleidt tot genreoefeningen. Juist omdat hij de verhalen verbindt met persoonlijke emoties en ervaringen. Spijtgevoelens, sterfelijkheidsangsten en spanningen tussen generaties binnen families. Niet toevallig opent It Comes at Night met een sterke traumatische scène waarin een dochter-met-gasmasker afscheid neemt van haar lijdende vader en dan samen met haar zoon toekijkt hoe haar man hem doodt, verbrandt en begraaft.

IT COMES AT NIGHT

De dagelijkse routine en rituelen die volgen kunnen niet verhullen dat hier een familie in gevaar verkeert en het begrip beschaving samen met hoop verdween. Want de familie vluchtte naar de ‘cabin in the woods‘ nadat een mysterieuze plaag een einde maakte aan het stedelijk leven. De rust die pater familias Paul met ijzeren hand wil herstellen wordt opnieuw vernietigd wanneer de familie ’s nachts een indringer betrapt en overmeestert. Will beweert water te zoeken voor zijn gezin en na een lange op marteling lijkende ondervraging besluit Paul het verhaal te gaan checken. Een shootout met een ander vader-zoon duo later zijn beide gezinnen verenigd in het huis.

Even lijkt solidariteit over te nemen maar de seksueel gefrustreerde jonge Travis geraakt verstrikt in een web van voyeurisme (hij gluurt naar het lichaam van Wills vrouw Kim), deliriums en nachtmerries (zwart braaksel en zombies dringen binnen in zijn kamer/geest) en langzaam verliezen ook Paul en Sarah zich in achterdocht en angst. De harmonie is weer chaos, de utopie dystopie. De samenwerking maakt plaats voor onderlinge spanningen die escaleren tot een gewelddadig conflict. Egoïsme, zelfbehoud en woede breken door het dun laagje empathie en beschaving dat heel even terug leek. Met fatale gevolgen voor iedereens leven en menselijkheid. Absurd en verbijsterend: “Je dode mijn zoon!” klinkt het. In een mix van wanhoop, onbegrip, pijn en woede.

KRISHA

Want er zijn geen slechteriken in It Comes at Night. Evenmin van buitenaf dreigende monsters. Het gevaar schuilt in het gezin en in de kleine gemeenschap. Individuen en situaties zijn nooit zwart-wit en altijd complex. Mensen worstelen met tegenstrijdige emoties en het verlangen om in een post-apocalyptische wereld hun familie te beschermen.

Maar ook binnen het gezin zijn er spanningen: de 17-jarige Travis verzet zich tegen zijn vaders machogedrag, Sarah gruwelt van Pauls paranoia en agressiviteit. Door de familie monsterlijk te maken sluit Trey Shults aan bij de jaren zeventig en tachtig horror van John Carpenter, Tobe Hooper, Wes Craven, George Romero en Larry Cohen. Maar hij kiest voor een minimalistische variant die aansluit bij het werk van jaren veertig meesters Val Lewton en Jacques Tourneur met meer suggestie en sfeer (via licht en Steadicam bewegingen) dan effecten.

IT COMES AT NIGHT

Kortom, slow horror. Visuele en metaforische cinema die illustreert hoe stabiliteit verdween uit het post 9/11 landschap. Voor Shults gaat It Comes At Night “niet enkel over vaders en zonen maar ook over het verwerken van verdriet, het onderzoeken van spijt en van hoe angst ons verscheurt.” Net zoals Krisha gaat de film over het aanvaarden en afwijzen van familieleden die zich slecht gedragen, over hoe het monster in de mens schuilt en hoe gruwel het gevolg is van donkere, menselijke impulsen. Alles draait opnieuw rond vervreemding, isolement, primair gedrag en paranoia.

It Comes At Night is schatplichtig aan de horrorcinema van Shults hoger geciteerde idolen maar sluit ook aan bij recente psychologische horrorfilms die kunnen gezien worden als reactie op de golf torture porn, genre Saw en Hostel, ontstaan vlak na 9/11. Minder bloederige en realistische maar daarom niet minder intense en verontrustende films zoals The Babadook (Jennifer Kent), The Witch (Robert Eggers) en Get Out (Jordan Peele). Persoonlijke en contemplatieve horror sprookjes; verhalen die draaien om respectievelijk verdriet, paranoia en racisme.

IT COMES AT NIGHT

Van Trey Edward Shults en zijn getalenteerde generatiegenoten kunnen we nog heel wat gruwelijk moois verwachten. Films die de horror in het hart van de familie en de samenleving blootleggen, die geen beroep doen op externe monsters maar wijzen op inwendige monsters en de nood aan heling. De genezing van samenlevingen, van gezinnen, van individuen. Horror kan bloedernstig en levensnoodzakelijk zijn. In de handen van jonge meesters zoals Trey Edward Shults.

Ivo De Kock

(Tekst e-learning MOOOV, oktober 2017, Trey Edward Shults)

FILMOGRAFIE TREY EDWARD SHULTS:

2015: Krisha, dis. Studiocanal

2017: It Comes At Night, dis. Cinemien

IT COMES AT NIGHT

Leave a comment