Cultklassieker Blade Runner herschrijft de toekomst. Deel 3: Ridley Scotts Director’s Cut
BLADE RUNNER
Bij zijn release in 1982 flopte Blade Runner. Wat de weg opende voor een cultstatus én een ‘Director’s Cut’ die in 1991 de geschiedenis herschreef. Ineens was Ridley Scotts toekomstthriller een klassieker. Meer nog, de filmpers sprak over “de belangrijkste en meest invloedrijke sciencefiction film van de jongste 30 jaar”.
BLADE RUNNER
“I want more life, fucker” schreeuwt replicant Roy Batty in het begin van Blade Runner zijn uitvinder Eldon Tyrell toe. Een quote die aangeeft dat het dystopische sciencefictionuniversum gelijkt op het afstervende Westen van die andere levensdorstige outsider, Sam Peckinpah in The Wild Bunch. Held Rick Deckard, een blade runner (detective) die in een lugubere megalopolis (mix van LA en San Francisco) zorgt voor retirement (het uitschakelen) van replicants (androïde robotten), is eigenlijk een mislukkeling die nieuwe hoop vindt in verboden robotliefde (femme fatale Rachael die niet beseft dat ze een replicant is).
BLADE RUNNER
Opponent en prooi Batty is niet ‘slecht’ maar een outlaw op zoek naar ‘meer’ liefde, leven en toekomst. De kunstmensen van 2019 zijn immers arbeidsslaven met ingebouwd veiligheidsmechanisme. Ze hebben maar een levensduur van 4 jaar. Kortom, ze waren “not made to last”. Terwijl hun ingeplante herinneringen in de tijd verloren gaan, “like tears in the rain” zoals klinkt in een pakkende sterfscène.
BLADE RUNNER
De strijd in Blade Runner is geen gevecht tussen origineel en reproductie maar tussen droom en nachtmerrie waarbij filosofische vragen aan de oppervlakte komen. Wat betekent ‘mens’ zijn (‘more human than human’ is het motto van de corporation die de wereld runt)? Hoe definiëren we dromen en bewustzijn? Wanneer is geheugen kunstmatig? Waarom is verzet tegen de dood subversief? En hoe betrouwbaar zijn stellingen? Zoals het “ik denk, dus ik besta” van de acrobatische replicant Pris.
BLADE RUNNER
Hoewel de ‘Director’s Cut’ tot kritische herwaardering van Blade Runner leidde, is het verschil met de originele versie niet zo groot. De prent werd er iets cryptischer op, al blijkt net zoals in het boek van Philip K. Dick (‘Do Androids Dream of Electric Sheep’) waarop de film is gebaseerd, dat Deckard zèlf een replicant is. Voorts blijven de wijzigingen beperkt. De commentaarstem en het happy end, beide toegevoegd na desastreuze test-screenings, zijn verdwenen en een korte droomscène, waarin een eenhoorn opduikt, werd toegevoegd. De romance tussen Deckard en Rachael kreeg meer ruimte terwijl de voor de videorelease ingelaste shots met geweld terug naar af gingen.
BLADE RUNNER
Maar één ding bleef: de fabelachtige production design die het futuristische universum een tegelijk onheilspellende en adembenemende look bezorgde. DOP Jordan Cronenweth, effectenman Douglas Trumbull, production designer Lawrence G. Paull en art director David L. Snyder gaven vorm aan die dreigende schoonheid. Gestimuleerd door Scott die niet alleen de toekomst wou evoceren met een stijl uit het verleden maar door zijn voorgeschiedenis als reclamefilmer niet van heightened reality terugschrok.
BLADE RUNNER
Een stijl die snel werd gekopieerd en ondertussen gemeengoed is. Daarbij bleef het niet bij mooie plaatjes en vergezochte allegorieën (b.v. met Batty als Jezus, Tyrell als God en de replicants als mensen/kijkers). Blade Runner bleek profetisch in het visualiseren van globalisatie lang voor het thema op de agenda verscheen. De versmelting van het schone en het lelijke, van het antieke en het moderne, wijst samen met de vervaging van de rassen op het ontstaan van een global village. Een geglobaliseerde wereld die er niet eenvoudiger of maakbaarder op wordt. “Het is erg om in onzekerheid te leven” zegt een kunstmens tegen Deckard. Overigens zijn replicants én mensen beiden vanaf hun geboorte geprogrammeerd om te sterven. Een paradox vervat in de slotrepliek van de Director’s Cut: “It’s too bad she won’t live! But then again, who does?”
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 571, februari 2007)
BLADE RUNNER – THE DIRECTOR’S CUT; Ridley Scott; USA 1982 & 1991; 111’; met Harrison Ford, Rutger Hauer, Sean Young, Daryl Hannah; FILM: **** / EXTRA’S: 0; beeldformaat 16:9; dis. Warner
BLADE RUNNER