Het oeuvre van Laurent Cantet: De wereld bekijken zoals hij is

mei 16, 2017   //   by Ivo De Kock   //   actueel, Algemeen, portret, regisseur  //  No Comments

LAURENT CANTET

“Iedereen heeft zijn redenen” was het devies van Jean Renoir. Leerling Laurent Cantet volgt het spoor van de Franse meester. “Entre les Murs wil niemand geruststellen of beschuldigen,” zegt de Cannes-laureaat, “iedereen heeft zijn zwakke punten en irritaties, zijn goede en slechte momenten”. De cineast van het véritédrama kijkt met verwondering naar de wereld zoals hij is, niet naar de wereld zoals hij zou moeten zijn.

ENTRE LES MURS

“In al mijn films wil ik tonen dat we individuen zijn die omgaan met een erg complexe wereld,” zei Cantet in Cannes, “ik wil de mechanismen
laten zien van wat er gebeurt, ook al zijn we ze niet altijd meester of er ons van bewust. Mijn personages bevinden zich vaak in die situatie. De
wereld bekijken zoals hij is interesseert me omdat het een werk- en denkwijze is die me ligt; ik kijk graag naar wat mensen zeggen en doen”. Zonder te oordelen of veroordelen, want wie vanuit openheid kijkt, ziet ook echt. Cantets sociaal-realistische studies zijn dan ook observaties en geen projecties (van opvattingen). “Helemaal in lijn met een zekere traditie in de Franse cinema is Entre les Murs een film zonder echte schuldige” concludeerde François Bégaudeau.

RESSOURCES HUMAINES

Laurent Cantet (°1961) bezit geen uitgebreid oeuvre of ruime bekendheid. Entre les Murs is pas zijn vijfde langspeelfilm en toen hij in mei subtiel glimlachend in Cannes met de Gouden Palm zwaaide, was Cantet alleen voor filmkenners een gereputeerd auteur. Na studies aan de prestigieuze filmschool IDHEC doet Cantet ervaring op met een tv-documentaire (Un été à Beyrouth) en als regieassistent (Veillées d’armes van Marcel Ophuls). Hij laat zich opmerken met kortfilms waarin zijn thema’s opduiken: sociale strijd in Tous à la Manif en familiale banden in Jeux de Plage.

ENTRE LES MURS

Na de Artefilm Les Sanguinaires mag Cantet in ‘99 zijn eerste bioscoopfilm draaien. Ressources Humaines is een maatschappelijk drama over werk in de fabriek. Dit vader-zoonverhaal speelt in een Normandische staalfabriek waar de vader al dertig jaar gaten in stalen plaatjes slaat en de zoon zich als stagiair onwennig in directiekringen begeeft. Wanneer zoonlief verneemt dat de directie twaalf mensen (onder wie zijn vader) wil ontslaan, springt hij de vakbond bij en komt hij als stakingsleider in frontale aanvaring met zijn vader. Die ziet zijn wereld
in duigen vallen wanneer zijn eigen zoon hem bestraffend toespreekt en kan zijn emoties niet meer controleren.

RESSOURCES HUMAINES

Dergelijke breekpunten zal Cantet blijven koesteren, tot het ‘pétasse’-incident dat leraar François in Entre les Murs uit zijn lood zal slaan. Ook Ressources Humaines gaat over communicatiestoornissen. De oude man houdt van zijn monotone job en begrijpt niet waarom zijn
zoon zijn arbeidsethos niet deelt, de jonge man koestert vrije tijd en snapt niet waarom zijn vader zich niet tegen de vervreemding verzet. Als zoon van onderwijzers zit bij Cantet het respect voor arbeid ingebakken en dat zie je aan de manier waarop hij alle personages in hun waardigheid laat.

L’EMPLOI DU TEMPS

Het ‘werkende bestaan’ staat ook centraal in L’Emploi du Temps, waar een mythomaan een dubbelleven leidt uit afkeer voor het stigma ‘werkloos’. “We definiëren elkaar aan de hand van elkaars werk” benadrukt Cantet, zijn antiheld ensceneert zijn eigen leven, creëert na zijn ontslag een beschermende luchtbel. Vincent geraakt verstrikt in een web van leugens en stelt vast dat de maatschappij sterker is dan het individu. Cantet portretteert andermaal zijn hoofdpersonage niet als held of schurk. Hij wou geen buitengewone, gekke figuur creëren maar “een alledaags personage, iemand die op ons zou kunnen lijken”.

VERS LE SUD

Na twee films over vervreemding wil Cantet in Vers le Sud “de sociale miserie van de enen spiegelen met de seksuele miserie van de anderen”. Met name de arme zwarte Haïtianen en de rijke blanke sekstoeriste (Charlotte Rampling, Cantets eerste ‘ster’). Cantet onderzoekt “of er in deze uitwisseling, deze handel, niet iets meer losgemaakt wordt”. Een verwijzing naar emoties én vernietigde illusies. Ellen merkt dat haar ‘macht’ begrensd is, geld koopt geen liefde. Zoals Vincent in L’Emploi du Temps erachter kwam dat geld geen leugen in stand kan houden.

ENTRE LES MURS

Dat onvermogen om alles onder controle te blijven houden vormt de rode draad door Cantets werk. Samen met zijn personages ontdekken we dat de wereld complex en wispelturig is. Tussen sociaal-kritisch zijn en zekerheden poneren plaatst Cantet geen gelijkheidsteken: “Ik hou ervan om gevoelens te verkennen, concepten uit te proberen, misschien een persoonlijke interpretatie te geven, maar niet op een manier dat alles ondubbelzinnig is”.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 588, oktober 2008)

LAURENT CANTET

Leave a comment