MOOOV Filmfestival 2017: Een andere kijk op de wereld
Films uit alle hoeken van de wereld zijn tussen 18 april en 2 mei te zien in (bijna) alle hoeken van Vlaanderen. Naar jaarlijkse traditie vertoont MOOOV Filmfestival zo’n 90 wereldfilms in 8 steden: Beringen, Brugge, Dilbeek, Genk, Lier, Roeselare, Sint-Niklaas en Turnhout. Onuitgegeven films en recente releases worden verdeeld over verschillende categorieën en parcours. Met dit jaar een focus op migratie, literatuur, ‘native cinema’, de Frans-Senegalese regisseur Alain Gomis, Colombia en Caïro.
Wereldfilm versus Global Cinema
De Amerikaanse filmindustrie profileert zichzelf graag als leider op het vlak van Global Cinema, een vorm van cinema die de grenzen tussen personages en landen doet vervagen en universele verhalen vertelt. Een soort wereldcinema made in Hollywood. Geserveerd als een pletwals die alternatieven uitsluit. Een duizelingwekkende tsunami van als film vermomde marketingproducten die vooral oog heeft voor de box office. Veel minder voor de tot consument herleidde toeschouwer, laat staan voor de gepassioneerde filmliefhebber.
Maar met ergernis en verveling loeren ook mogelijkheden om de hoek. Een groot deel van het bioscooppubliek wordt de eenheidsworst immers langzaam beu waardoor er een beweging ontstaat in de andere richting, met extremere esthetische keuzes en andere onderwerpen. MOOOV Filmfestival kiest er terecht voor om minder te schermen met de term ‘wereldfilm’ maar meer in te zetten op diversiteit, creatieve rijkdom en bijzondere filmmakers die met straffe beelden sterke verhalen vertellen. Weg van de pretpark ervaring in de met blockbusters volgestouwde multiplexen en terug naar de roots van cinema.
Cruciaal daarbij is dat MOOOV zich niet opsluit in een parallel, gesloten festival-universum – de bubbel waar de bezoekers van de grote festivals graag toeven – maar naar de filmliefhebber toe stapt. Er is een competitie – met naast de internationale jury ook een jongerenjury en een jury gerekruteerd uit de gevangenis van Merksplas primeert hier niet de glamour – maar dit festival is geen rode loper gebeuren en bij de filmselectie staat ook de exclusiviteit niet voorop. Inhoudelijke argumenten wegen hier zwaarder dan de vraag of de prent al dan niet reeds te zien was op een ander Belgisch festival of later zal opduiken in de zalen.
Leidraad voor een andere kijk
In dezelfde lijn zijn er ook geen secties die enkel voor het festival relevant zijn (zoals de avant-premières of events waar de bezoeker elders mee om de oren wordt geslagen) maar enkel opdelingen die dienen als leidraad voor het publiek. Het logische gevolg van dergelijke aanpak, in combinatie met een ruim aanbod (66 langspeelfilms, 24 kortfilms), is dat het soms wat helderder en overzichtelijker had gekund, maar de eindconclusie is wèl dat het aanstekelijk werkt. Festivalgangers krijgen zin om naast de bekende ’trekkers’ ook verwante films te ontdekken.
Door de vijf categorieën van het programma – competitie, familiefilms, verhalen, ontdekkingen en documentaires – lopen ook dit jaar weer verschillende inhoudelijke parcours. Het belangrijkste thema daarbij is migratie. Een bijzonder actueel thema maar ook een dat verankerd zit in het DNA van een festival dat traditioneel films vertoont uit Afrika, Azië en Zuid-Amerika, continenten waar heel wat migranten de armoede ontvluchten. Logisch dat naast migratie ook identiteit, bewustwording en geheugen opduiken als thema’s.
Eind jaren zestig en begin jaren zeventig verdedigde de Argentijnse filmmaker Fernando Solanas (La hora de los hornos) in zijn ‘Manifest voor bevrijding van de Derde Wereldcinema’ het concept van ‘Third Cinema’ als een poging om in een postkoloniaal tijdperk filmmakers uit derdewereldlanden een eigen stem te geven. Films maken werd gezien als cruciaal voor de identiteit van mensen.
Die overtuiging leeft nog altijd, ook al werd het concept ‘derde cinema’ opgeborgen en maar gedeeltelijk vervangen door ‘native cinema’. Onder die noemer vallen films die focussen op de, vaak in verdrukking rakende, cultuur van inheemse volkeren. Dit jaar gaat de blik van MOOOV niet naar het Zuiden maar naar het hoge noorden met verhalen van Inuïts in Canada (Searchers, Living with Giants, Angry Inuk) of Sami in Zweden (Sami Blood).
Verschillende parcours
Film fungeert als spiegel van de samenleving. Een focus op Columbia peilt naar echo’s van de politieke ontwikkelingen in dat Zuid-Amerikaans land waar een jarenlang gewapend conflict veel slachtoffers eiste. Films zoals Anna (Jacques Toulemonde), Los Nadie (Juan Sebastian Mesa), X Quinientos (Juan Andrès Arango Garcia) en Pariente (Ivàn Gaona) bieden ook de kans om een minder gekend filmland te ontdekken.
Ook het luik met films uit en over de Egyptische hoofdstad Caïro is politiek getint. Films zoals Clash (Mohamed Diab), The Nile Hilton Hotel (Tarik Saleh), Cactus Flower (Hala Elkoussy) en Withered Green (Mohammed Hammad) trachten ons een andere kijk te geven op de realiteit.
Deugen literatuurverfilmingen steevast niet en is het leven van schrijvers bijna altijd onvoldoende boeiend om in beeld te brengen? Die vragen duiken ook tijdens dit festival weer op want het huwelijk literatuur-film wordt op de proef gesteld in literaire adaptaties zoals Natalie Portmans regiedebuut A Tale of Love and Darkness (gebaseerd op de memoires van de Israëlische auteur Amos Oz), Raoul Pecks James Baldwin-film I Am Not Your Negro, Ivo Ferreira’s Cartas da Guerra en The Long Excuse van schrijver-regisseuse Miwa Nishikawa. In Pablo Larraíns Neruda, de documentaire Burma Storybook, de onorthodoxe biopic Stefan Zweig, Farewell to Europe en het komische El Ciudadano Ilustre van Gaston Duprat en Mariano Cohn komen dan weer literaire goden in beeld.
Oeuvre en andere Awards
De om zijn unieke poëtische filmtaal geloofde Frans-Senegalese regisseur Alain Gomis – maker van L’Affrance, Andalucia en Aujourd’hui – wordt bedacht met een oeuvre award. Een passend eerbetoon voor een regisseur die traditioneel aanzet tot reflectie over identiteit, migratie en de relatie tussen individu en samenleving. Met zijn nieuwste vrouwenportret Félicité won Gomis een Zilver Beer op het jongste filmfestival van Berlijn en bestaat de kans dat hij een ruimer publiek bereikt.
Andere prijzen gaan naar de winnaars van kortfilmcompetitie (11 kortfilms) en de MOOOV competitie (8 films). Opmerkelijk is dat de deelnemers aan die laatste competitie stuk voor stuk passeerden via grote festivals zoals Cannes, Berlijn, Venetië, Toronto en San Sebastian.
Mogelijke prijswinnaars zijn Apprentice (Junfeng Boo, Singapore), Big Big World (Reha Erdem, Turkije), Centaur (Aktan Arym Kubat, Kirgizië), El invierno (Emiliano Torres, Argentinië), Hotel Salvation (Shubhashish Bhutiani, Indië), La Caja Vacia (Claudia Saint-Luce, Mexico), The Wound (John Trengove, Zuid-Afrika) en Wùlu (Daouda Coulibaly, Senegal).
Prijswinnaars die een feestje willen bouwen kunnen terecht op een van de vele wereldmuziek concerten of op een ‘live soundtrack’ opvoering in Brugge, Beringen en Turnhout van een heuse cultfilm, de Iraanse vampierenwestern A Girl Walks Home Alone at Night van de Iraans-Amerikaanse Ana Lily Amirpour, door de Belgische band The Black Heart Rebellion.
In Brugge wordt overigens ook een feestelijke talkshow, correctie: worden vijf talkshows, georganiseerd met twee moderatoren (Mieke Dumont en Maud Vanhauwaert) en een reeks gasten (waaronder Fien Troch) die komen praten over hun favoriete filmfragmenten. Een boeiende confrontatie van woord en beeld, ratio en verbeelding, filmkijkers en toehoorders.
Enkele festivaltips
In openingsfilm Bar Bahr portreteert de debuterende Israëlische regisseur Maysaloun Hamoud MOOOV drie vrouwen die bij hun verhuis van Palestina naar Tel Aviv verscheurd geraken (en een evenwicht zoeken) tussen een traditionele en een moderne levensstijl.
Hyperactueel is de Nederlandse documentaire De kinderen van juf Kiet, het vanuit het perspectief van de kinderen verteld verhaal van een migrantenklas in een Brabants dorpsschooltje. Volgens regisseurs Petra en Peter Lataster “een liefdesverklaring aan een geweldige juf en haar leerlingen. Met haar warmte, rust en duidelijkheid creëert Kiet een sfeer van veiligheid. Kiet neemt haar leerlingen ongelofelijk serieus en eist veel van hen. Ook de getraumatiseerde kinderen leren bij haar om te leren. Hun levensvreugde keert terug.”
Félicité, de vierde langspeelfilm van de Frans-Senegalese cineast Alain Gomis legt de schoonheid en spiritualiteit bloot van de dagelijkse strijd tegen de fataliteit van een zangeres in een bar te Kinshasa. “Ik had reeds de basis van een verhaal over de relatie tussen een sterke vrouw en haar zoon geschreven,” aldus Gomis, “het bekijken van een video van de Kasai Allstars gaf me het idee er een zangeres van te maken.
Kinshasa werd ook een personage, het is een fascinerende metropool die moderniteit en traditie mixt op een manier die je nergens elders in Afrika ziet. De mensen van de wijk drongen binnen in de film en drukten er hun stempel op. De mengeling van fictie en het reële leven verleenden en de film een bijzondere kracht en authenticiteit.”
Amat Escalante, de Mexicaanse cineast van omstreden films zoals Los Bastardos, Sangre en Heli serveert ons met La Region Salvaje een film over homofobie, vrouwenhaat en hypocrisie in Mexico. Geïnspireerd op krantenartikels maar naar gewoonte snoeihard en met uitvergrote emoties. De cultfilm van het festival.
Met Jackie en Neruda zou je denken dat de Chileense filmmaker Pablo Larrain een fan is van biopics maar niets is minder waar. Volgens Larrain zijn ze al te vaak vervelend en schetsen ze een vertekend beeld van personages die je onmogelijk van buitenaf kan kennen. Zelf kiest hij voor een subjectieve aanpak, vertrekt hij van binnenin het personage dat hij via de emoties tot leven brengt.
In het fascinerende Neruda schetst hij een bewonderend maar sarcastisch en lichtjes surrealistisch portret van de Chileens communistische dichter Pablo Neruda. Wie een politieke analyse van de geschiedenis van het land en de activiteit van de dichter verwacht komt bedrogen uit maar door te focussen op de vlucht van de levensdronken dichter, en zijn verzonnen (politieagent) achtervolger, legt Larrain de vinger op de onverwoestbare mythe en de fragiele mens die er achter schuilgaat.
Garth Davis’ verfilming van de bestseller ‘Mijn lange weg naar huis’, Lion, is een geheide arthouse-hit. De film vertelt het autobiografische verhaal van de Indiase Saroo Brierley die als vijfjarige met de trein in Calcutta belandt en daar moet overleven tot hij geadopteerd wordt door een Australisch koppel. Wanneer hij dertig wordt besluit hij op zoek te gaan naar zijn geboortedorp. Een sentimentele odyssee-film maar ook een interessante studie van geheugen, adoptie en terugkeer naar de roots.
In het Afghaanse migratie-epos Raftan van Navid Mahmoudi worden geliefden tijdens een vlucht naar Iran uit elkaar gerukt. Wanneer ze elkaar terugvinden start een nieuwe tocht richting Europa. De twee hoofdacteurs werden gecast door de regisseur naar een bezoek aan een migrantenkamp.
Ook in het Taiwanese The Road to Mandalay van Midi Z staat migratie centraal. Het tragische lot van economische migranten in Thailand wordt geschetst via het verhaal van een vrouw die Birma verlaat in de hoop een beter leven op te bouwen. Maar niet iedereen heeft het goed voor met haar en de leef- en werkomstandigheden blijken verre van ideaal.
De Japanse cineast Hirokazu Kor-Eda (Nobody Knows, Like Father Like Son) maakt subtiele krachtige portretten en in After the Storm confronteert hij een aan lager wal geraakt schrijver met zijn ex-vrouw. Dat levert een emotionele botsing op die voor loutering moet zorgen.
Het is ook uitkijken naar het nieuwste epos van de Filipijnse filmmaker Lav Diaz (Norte, Melancholia). The Woman Who Left is een vier uur lange gestileerde zwart-wit film over een vrouw die na dertig jaar onschuldig gevangen te hebben gezeten vrijkomt en ontdekt dat het land veranderd is en ze geen familie meer heeft. Ze zint op wraak en gaat op zoek naar de man die de oorzaak is van alle ellende.
De documentaire I Am Not Your Negro van Raoul Peck vertrekt van een korte tekst die de Afro-Amerikaanse schrijver (Go tell it on the mountain) en mensenrechtenactivist James Baldwin (1924-1987) in 1979 schreef als ontwerp voor een boek over de levens van en de moorden op Medgar Evers (mensenrechtenactivist vermoord in Mississippi), Martin Luther King en Malcolm X, die hij stuk voor stuk goed kende.
Peck laat acteur Samuel L. Jackson de tekst voorlezen en gebruikt documentaire beelden om de woorden kracht bij te zetten. Maar hij last ook filmfragmenten in die illustreren hoe paternalistisch Hollywood omsprong met racisme. Alles draait rond de stelling dat de ‘negro‘ een creatie is van een blanke samenleving gebouwd op racisme, onderdrukking en uitbuiting en de vaststelling dat de Amerikaanse geschiedenis gebouwd is op rassenhaat en geweld.
Een straffe film, een van de vele op dit sterk festival dat diversiteit en creativiteit hoog in het vaandel voert.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen bij DeWereldMorgen.be, 5 april 2017, MOOOV 2017)
PS
MOOOV Filmfestival loopt van 18 april tot 2 mei in Beringen, Brugge, Dilbeek, Genk, Lier, Roeselare, Sint-Niklaas en Turnhout. Voor meer info: www.mooov.be
De wondermooie festivalaffiche is het werk van de Colombiaanse fotografe June Juno (Juliana Gomez Quijano). Ze ‘vond’ het beeld in Medellin, de stad waar ze woont en werkt. In verschillende steden loopt tijdens het festival, dat de fotografe als gaste volgt, een tentoonstelling van haar recent werk.