Doris Dörrie’s Fukushima, mon amour: Dubbel vrouwenportret in een donker kader
FUKUSHIMA MON AMOUR
Zes jaar na de kernramp in het Japanse Fukushima beleeft de speelfilm ‘Fukushima, Mon Amour’ zijn bioscooppremière. In deze tussen komedie en drama balancerende film van de Duitse cineaste Doris Dörrie komen de milieuproblematiek en de desastreuze gevolgen van dergelijke rampen voor ons ecosysteem aan bod maar dit is evenzeer een zedenstudie die focust op het western narcisme. Een dubbel vrouwenportret met veel liefde voor de Japanse cultuur en een satirische kijk op het Westers narcisme.
Fukushima, mon amour (of Grüsse aus Fukushima zoals de Duitse titel knipoogt) is de eerste in het rampgebied van het Japanse Fukushima gedraaide speelfilm maar cineaste Doris Dörrie (Männer, Nackt, Cherry Blossoms) heeft zich niet laten verleiden tot ramptoerisme. De gevolgen van de meltdown van de kerncentrale die ontstond na de door een tsunami gevolgde aardbeving zijn zichtbaar in beeld (zo liggen de vuilniszakken met besmette aarde nog altijd opgestapeld langs de weg in het verwoeste gebied) maar werden ook verstrengeld met het verhaal.
FUKUSHIMA, MON AMOUR
Een westerse clown, Japanse geesten
Het verhaal van Fukushima, mon amour draait rond de voor haar eigen problemen vluchtende jonge Duitse Marie die in het Japan van 2011 met ‘Clowns4Help’ de pijn van de bewoners van Fukushima wil verlichten. Maar daar blijkt ze al snel eigenlijk niet voor geschikt. Daarop wil ze weer naar Europa maar wanneer de bejaarde Geisha Satomi terug wil keren naar haar in het verlaten ‘spookgebied’ gelegen huis besluit Marie een handje toe te steken bij het (letterlijk en figuurlijk) puinruimen. De spoken uit Satomi’s verleden botsen daarbij met de geesten (lees: trauma’s) waar Marie zelf mee worstelt.
FUKUSHIMA, MON AMOUR
Fukushima, mon amour volgt het ‘vreemdeling in een vreemd land’ stramien dat vaak in Amerikaanse avonturenfilms opduikt. Met hier een Duitse jonge vrouw in de rol van de ontwortelde en door westers centrisme geleidde Amerikaan die zich moeilijk kan aanpassen aan de gebruiken van een ‘vreemde’ cultuur. Dörrie schetst een bijtende portret van deze chauvinistische vrouw die zelfs niet tracht het onbekende te doorgronden. Dat is een persoonlijke frustratie van de Duitse cineaste die reeds in het romantische drama Cherry Blossoms (2008) haar liefde en respect voor Japan en de Japanse cultuur toonde.
FUKUSHIMA, MON AMOUR
Ontreddering en onbegrip
Het idee voor de film ontstond toen de cineaste 8 maanden na de kernramp het gebied bezocht en sprak met een ontredderde oude man temidden de ruïnes van zijn huis. “Zes maanden na het gebeuren begreep hij nog altijd niet wat er was gebeurd,” aldus Dörrie, “hij had zijn familie, zijn huis, zijn bezittingen en zijn ganse leven verloren maar kon niet vatten wat er gebeurd was.”
Dit onbegrip vertaalt de cineaste via Hanno Lentzs indringende zwart-wit beelden (een verwijzing naar Alain Resnais’ klassieker Hiroshima mon amour) in een naïeve onbegrijpende Europese vrouw die wil opgaan in een cultuur waar ze de tekens niet van begrijpt en een Japanse met magie flirtende bejaarde vrouw die leven en dood laat spoken.
FUKUSHIMA, MON AMOUR
Contemplatieve cinema
Het narcisme van Marie en het relativeringsvermogen van Satomi worden duidelijk onderstreept maar Dörrie maakt er gelukkig geen dik in de verf gezette metafoor van. Fukushima, mon amour is een sereen en rustig verteld verhaal; kalme contemplatieve cinema en geen nadrukkelijke morele les. Ook al eindigt de film met quasi-documentaire beelden waarin zowel een ‘No Nukes‘ mondmasker als een ‘Don’t forget Fukushima‘ spandoek in beeld komen. De realiteit is nooit ver weg in deze fictie.
FUKUSHIMA, MON AMOUR
Fukushima, mon amour is vooral het portret van twee vrouwen die ondanks de onderlinge culturele verschillen zowel pijn als een last uit het verleden (“je draagt een geest mee op je rug”) meetorsen. Twee vrouwen die samen tot het besef komen dat “herinneringen pijnlijk zijn” en dat “er geen uitweg is. Dit is het.” Twee levendige vrouwen ook die dichter tot elkaar komen via een louterende trip door de wereld van de doden.
Dat klinkt morbide maar Fukushima, mon amour is een vrij optimistische, bij momenten grappige, poëtische en lichtjes surrealistische film. Een boeiend dubbel vrouwenportret in een donker, apocalyptisch kader. Op smaak gebracht met een snuifje poëzie en een dosis humor.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen op DeWereldMorgen.be, 15 maart 2017)
FUKUSHIMA, MON AMOUR: Doris Dörrie, D -J 2016, 104′, met Rosalie Thomas, Kaori Momoi, Nami Kamata, Moshe Cohen, Aya Irizuki, Naomi Kamara, Thomas Lettow, dis. Cinemien, release 15 maart 2017, info: www.cinemien.be
FUKUSHIMA, MON AMOUR