3:10 to Yuma: Actierijke western gedreven door complexe personages
3:10 TO YUMA
In het begin van zijn carrière schreef misdaadauteur Elmore Leonard westernverhalen. 3:10 To Yuma is gebaseerd op een daarvan en werd reeds in 1957 verfilmd door Delmer Daves met Glenn Ford en Van Heflin in de hoofdrollen. Russell Crowe en Christian Bale vertolken een halve eeuw later respectievelijk de outlaw en de rancher die hem op een trein richting gevangenis wil plaatsen. Walk the Line-regisseur James Mangold serveert ons een moderne western die tevens een eerbetoon is aan de klassiekers uit dit ooit populaire Amerikaanse genre.
Mythe en trauma. Een close-up van een jongeman die een pulproman (‘The Deadly Outlaw’) leest, opent 3:10 To Yuma en wordt na het geluid van onrustig vee meteen gevolgd door het beeld van een brandende schuur. Vader Dan Evans wordt neergeslagen, merkt niet dat zijn dieren ontsnappen en hoort vaag een “je hebt een week” waarschuwing.
De volgende dag wordt de nachtmerrie nog pijnlijker en persoonlijker wanneer Dans “ik maak dit in orde” stuit op “nee, dat doe je niet” van zijn zoon. “Ooit zal je in mijn voetsporen treden en mij begrijpen” probeert Dan maar een van rechttoe rechtaan heroïek dromende William reageert furieus met “nooit zal ik in je voetsporen treden”. Wat volgt, is een westernavontuur waarin een levensgevaarlijke missie een vader de kans geeft om zichzelf te bewijzen en zijn zoon toelaat om inzicht te verwerven.
3:10 TO YUMA
Mangolds remake is een zowel moderne als klassieke western die het genre deconstrueert (via een spel met mythe en clichés) maar tegelijk een traditioneel traumatisch verhaal vertelt. Een zoektocht naar ‘eer en loutering’ dramatiseert het conflict tussen wet en wetteloosheid. Deze actiegedreven spirituele western is immers een allegorie over het conflict tussen denken en doen.
Op één niveau is het een conventionele actiefilm vol machismo en gevechten; op een dieper vlak is het een onderzoek naar morele psychologie en het dunne onderscheid tussen goed en kwaad in de Amerikaanse frontier. De protagonisten van 3:10 To Yuma ontmoeten elkaar wanneer Dan samen met zijn zoon William tijdens het bijeendrijven van hun vee op een postkoetsoverval stuit. De rovers gebruiken Dans dieren om de koets te stoppen en de stoïcijnse aanvoerder Ben Wade maakt indruk op William (“Hij is snel”).
Wanneer even later Wade wordt gevat, toont Dan zich bereid de outlaw mee te transporteren naar het stadje Contention om hem daar op de trein van 3u10 richting gevangenis (en executie) te zetten. Voor Dan is het een kans om opnieuw door zijn zoon te worden bewonderd en tegelijk voor zijn beproefd gezin geld te verdienen. “Ik heb vijf jaar gewacht opdat God iets voor me zou doen,” verzucht Evans, “maar hij luisterde niet”.
3:10 TO YUMA
De tocht van de posse (snel vervoegd door William) leidt door onherbergzaam terrein naar een chaotische stad en levert confrontaties op met indianen, spoorweglui, premiejagers (een sublieme Peter Fonda) en bendeleden die hun leider willen bevrijden. Bovendien blijkt Wade, zelfs ongewapend en geboeid, dodelijk gevaarlijk. De slachtoffers vallen bij bosjes maar Mangold is vooral geïnteresseerd in het mentale duel tussen Ben en Dan.
Een strijd die geen conflict tussen aartsvijanden is, maar wel levenswijzen in vraag stelt (met “het mag eerlijk zijn maar het heeft weinig weg van een leven” daagt de outlaw de rancher uit). Ben respecteert de boer die slechts gedreven wordt door een verlangen om zijn waardigheid en land te beschermen, terwijl Dan sympathiseert met de desperado die de gevestigde orde tart. Ook al beseft hij dat Ben zowel charmant als slecht is.
Dat dubbel gevoel typeert ook Dans houding tegenover de spoorweg, die hij zowel als een kracht van goed als van kwaad ziet. Enerzijds is het een gewetensloze onderneming die een oogje heeft op zijn grond (daarom zet de bank Dan onder druk), anderzijds staat de trein die Ben wegbrengt symbool voor de invoering van orde en beschaving in het Wilde Westen. Die tweestrijd blijkt verbonden met de verscheurende burgeroorlog, waar Dan een been verloor door voor het Noorden te vechten.
Ook Ben worstelt met een dubbel gevoel. Enerzijds is hij in de ban van zijn eigen mythologie en maakt hij liefst tekeningen, anderzijds vindt hij in bijbelverzen (“God weegt het hart”) een rechtvaardiging om te doen wat hij zelf vindt dat goed is. Gelijk wat. Deze dubbelzinnigheid verbindt James Mangold (Cop Land, Walk the Line) met ingewikkelde personages en de ontluistering van moed, offers en gerechtigheid.
3:10 To Yuma toont een ‘American West’ die brutaal en moreel ambigu is, bevolkt door mensen die niet goed of kwaad zijn (alleen de psychotische Charlie Prince is 100% slecht) maar een mix van beide. Ben en Dan zijn twee kanten van eenzelfde muntstuk. Fiere mannen die “niet kunnen wegwandelen”. Vrije mannen die kunnen veranderen en slechts door de horizon beperkt worden en begrensd door hun moraliteit. Want zoals Dan zegt over de man die zijn schuur platbrandde, “hem dood wensen en hem doden zijn twee verschillende dingen”. ×
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 585, mei-juni 2008)
3:10 TO YUMA: western / reg. James Mangold / sce. Halsted Welles, Michael Brandt & Derek Haas naar Elmore Leonard / fot. Phedon Papamichael / mon. Michael McCusker / muz. Marco Beltrami / act. Russell Crowe (Ben Wade), Christian Bale (Dan Evans), Logan Lerman (William Evans), Dallas Roberts (Grayson Butterfield), Ben Foster (Charlie Prince), Peter Fonda (Byron McElroy), Vinessa Shaw (Emmy Nelson) / pro. Cathy Konrad / USA / 2007 / 122’ / dis. BFD