Steven Soderberghs Contagion: Virussen, angst en globalisering

jul 1, 2016   //   by Ivo De Kock   //   dystopie, film, genre, rampenfilm, thriller  //  No Comments
Contagion

Contagion

“Scenarist Scott Burns idee om een ultra-realistische film over een pandemie te maken sprak me aan” zegt Steven Soderbergh, “we wilden de wetenschap correct houden en het verhaal intiem. Daarom namen we als regel aan naar geen plaatsen te gaan waar onze personages nooit geweest waren. Een andere regel was alles eenvoudig en efficiënt te houden. Geen handgehouden camera, drie lenzen, geen bewegende camera tenzij het personage beweegt. Want er was veel informatie te verstrekken en we wilden de kijker niet afleiden”.

Soderbergh zet met Contagion het publiek vlotjes op het verkeerde been door zijn koele stijl en soepel geritmeerd verhaal. Soderbergh zet geen boodschap in de verf en vergroot evenmin emoties uit. Deze onnadrukkelijke aanpak betekent echter niet dat er van inhoud of empathie geen spoor is. Alleen moet de kijker zelf het werk doen en zich verplaatsen in situaties en personages. Bij gebrek aan getormenteerde blik en didactische oneliners komt het er op aan tussen de lijnen te lezen.

Eerst maakt Soderbergh de angst tastbaar door het gevaar in het menselijke lichaam te plaatsen. Zoals Kate Winslet zegt, “het is overweldigend hoe gemakkelijk bacillen zich kunnen verspreiden en hoe gemakkelijk je virussen kan opdoen”. En zoals scenarist Burns aanvult, “het is fascinerend wat er in onze lichamen gebeurd wanneer we ziek worden. Virussen zijn bijzonder omdat ze zich anders gedragen dan andere wezens. Ze dringen een cel binnen en gebruiken die als kopieerapparaat om kopieën van zichzelf te maken die zich door je lichaam verspreiden. Als je lichaam het niet kent moet het uitzoeken hoe het dat dingen moet bestrijden”.

Zoals producent Gregory Jacobs fijntjes stelt, “we hadden snel door dat de waarheid angstaanjagend zou zijn”. De wetenschappelijke verankering van het verhaal hielp. “De experts gaven me de indruk dat het een kwestie was van wanneer en niet van als” zegt Jude Law, “we denken dat er iets of iemand is om ons te beschermen maar dat veilige gevoel is een illusie”. Volgens specialist Larry Brilliant zijn “de meeste films over pandemieën voor epidemiologen niet realistisch genoeg. In deze film klopt de wetenschap”.

Toch wordt Contagion nooit een sciencefiction rampenfilm; het blijft een tragische thriller over het leven in een geglobaliseerde wereld die aansluit bij The Girlfriend Experience, Full Frontal, Traffic en Erin Brockovich. “De foute vleermuis heeft het foute varken ontmoet” fluistert een onderzoekster na een montage waarin ook bomen gekapt worden. De mens heeft de wereld veranderd, de grens tussen mens en dier is verschoven en het gevaar dreigt alom.

In een geürbaniseerde, geglobaliseerde wereld verspreiden virussen zich sneller en zijn pandemieën moeilijke te voorspellen en anticiperen. Bovendien is de impact op lichaam en geest groot. “Zodra de ernst duidelijk wordt,” aldus Matt Damon, “vallen de sociale structuren uit elkaar en worden we weer barbaren. Onze levenswijze is erg breekbaar en deze film verkent die breekbaarheid”. Gwyneth Paltrow ging zich “afvragen of we voorbereid zijn. In een maatschappij waarin we zo afhankelijk zijn van de infrastructuur is het antwoord nee. Dan zit iedereen in de problemen”.

Op koele wijze legt Soderbergh in Contagion hysterie bloot. Hij onderstreept dat de mens/samenleving niet goed omgaat met angst en met communicatie over gevaar. Via de figuur van über-blogger Jude Law stelt Soderbergh de vraag of het feit dat communicatie zich verspreid als een virus niet het grootste gevaar is. Een terloops gestelde vraag die blijft nazinderen. Zoals deze puike thriller.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 625, mei-juni 2012)

CONTAGION; Steven Soderbergh; USA, 2011, 106′; met Matt Damon, Laurence Fishburne, Jude Law, Kate Winslet; extra’s: documentaires; Film: **** / Extra’s: **; dis. Warner.

 

Contagion

Leave a comment