Cinema Trottoir: Buitengewoon filmfestival in een doodgewone straat

Samen kijken naar film werkt verbindend. In de donkere filmzaal maar zeker ook in openlucht. En al helemaal wanneer zoals bij het door Cinemaximiliaan georganiseerde festival ‘Cinema Trottoir’ een doodgewone straat in Molenbeek het decor vormt en migratie het thema is. Het Food en Film Festival loopt in zijn tweede editie nog elke zaterdagavond tot 5 augustus. Op het programma naast de instant broers Dardenne klassieker ‘Tori et Lokita’ ook indringende, creatieve films als ‘Les Porteurs’, ‘Kalès’ en ‘Imad’s childhood’. Voedsel voor het oog en de geest.

“Knowledge is freedom. Wherever you go, NEVER STOP LEARNING.” Die wijsheid en oproep in graffiti vorm valt op wanneer Laurent van Lanckers camera door de jungle van Calais zweeft. Zijn poëtische, politieke documentaire Kalès is een van de films die de Brusselse socio-culturele filmorganisatie Cinemaximiliaan opnam in de tweede editie van haar zomers openluchtfestival Cinema Trottoir. Een gebeuren dat in het teken staat van kennis en verbondenheid. Met dank aan een vaste formule: samen eten, samen kijken naar en achteraf samen praten over een film. Op straat.

Cinema op de stoep

Rode draad door het programma vormt het thema migratie. Locatie is een doodgewone straat in Molenbeek (Manchesterstraat) – met projectie op de gevel van het gebouw waar Cinemaximiliaan huist en een tribune met koptelefoons op de stoep aan de overkant – en in het publiek zijn er ook veel nieuwkomers. Steevast wordt er voor de vertoning samen gegeten en achteraf nagepraat in aanwezigheid van de filmmakers.

Cinema Trottoir wil via buitencinema ontmoetingen en ontdekkingen bevorderen door te surfen op de bruisende energie van de stad. Het geeft volgens de organisatoren “een ander (positiever) beeld van Molenbeek, migratie en de kracht van nieuwkomers.” Naast gevestigde waarden zoals de broers Dardenne (Tori et Lokita) en Omar Salim Kalifa (Baghdad Messi) komen daarbij ook jonge filmtalenten zoals Sarah Vanagt (Les Porteurs), Laurent van Lancker (Kalès), Asaed Al-Hilali (Zero) en Zahavi Sanjavi (Imad’s childhood) in beeld.

Woedekreet in beeld

Na o.m. Rosetta, L’enfant, Le silence de Lorna, Deux jours, une nuit, La fille inconnue en Le jeune Ahmed tekenden Jean-Pierre en Luc Dardenne met het in Cannes bekroonde Tori et Lokita opnieuw voor mokerslag cinema. Tegelijk een urgente sociaal-realistische kroniek, een misdaadverhaal én een coming of age-drama. De Luikse broers fileren het migratie thema via de overlevingsstrijd van de elfjarige Tori en de zestienjarige Lokita. Jonge migranten die dromen van een verblijfsvergunning en in afwachting een alternatieve familie vormen.

Tori et Lokita schetst een systeem van uitbuiting, misbruik en vernedering waaruit alle menselijkheid verdwenen is. Die onmenselijke behandeling, reeds aangeklaagd anno 1996 in La Promesse, is nog altijd een realiteit voor ‘illegale’ immigranten. Deze pijnlijke vaststelling maakt de Dardenne broers boos. Hun woede vertalen ze in filmische energie. In het zenuwachtig ritme van deze thriller die bij momenten een race-tegen-de-klok, een misbruikdrama en een achtervolgingsrace is. In quasi documentair realisme met de vertrouwde hand gehouden camera die de personages dicht op de huid zit. Een ‘trip’ die tijdens Cinema Trottoir 2023 een extra dimensie krijgt.

Ik neem mee

Dat is ongetwijfeld ook het geval met Les porteurs, de documentaire waarin Sarah Vanagt (kortfilms The Wave, In waking hours) kolonialisme en migratie verbindt. Via het populaire geheugenspelletje ‘Ik-ga-op-reis-en-neem-mee’ laat ze hedendaagse Brusselse jongeren het verleden ontdekken. De items die opgesomd worden komen van een paklijst van een koloniale expeditie in voormalig Belgisch Congo en bevatten naast speren, kammen en ivoor ook filmrollen.

De confrontatie met beelden uit het verleden doet de emoties oplopen bij de deelnemers aan het spel. Verbazing en (net als bij de broers Dardenne) woede nemen daarbij over van het aanvankelijk speelse amusement. Vraagtekens worden geplaatst. Waarom rebelleerden de zwarte dragers niet tegen de in de minderheid verkerende witte kolonialen? Uitroeptekens ook. Hoe vertrouwd ogen het racisme en de onderliggende onderdrukkende structuren niet!

Welkom in de hel

Immersieve fictiecinema is populair (en wordt driftig gecommercialiseerd via Imax en 4DX vertoningen, van Fast X tot Oppenheimer) maar niets overtreft het onderdompelingseffect van authentieke, realistische documentaires. Zoals Kalès, tussen april 2015 en november 2016 gedraaid in de ‘jungle van Calais’. Regisseur Laurent van Lancker neemt de blik aan van migranten en toont hun dagelijkse overlevingsstrijd. Zintuiglijke cinema die ook het woord integreert om unieke verhalen te vertellen en emoties te tonen. Hoop, wanhoop, solidariteit en vindingrijkheid zijn nadrukkelijk aanwezig in deze hel. Kalès is een politieke aanklacht maar tegelijk ook een poëtische ode aan de migrant.

Even hels is de dramatische situatie in Imad’s childhood van de Koerdische filmmaker Zahavi Sanjavi. Centraal staat Imad, een vijfjarige Jezidi, die na ruim twee jaar gevangenschap en hersenspoeling bij ISIS vol haat en woede zit. Familieleden trachten de jongen over zijn trauma te helpen en hem zijn jeugdige onschuld te doen herwinnen. Een complex en hoopvol verhaal dat meer dan nodig is een gepolariseerde wereld in de greep van zwart-wit denken. Op maat van een festival als Cinema Trottoir, een pleidooi voor openheid, gastvrijheid, diversiteit en verbondenheid. Warm aanbevolen.

IVO DE KOCK

PROGRAMMA CINEMA TROTTOIR

Diner 20u, film 21u30 + gesprek met regisseurs geleid door (co-curator) Rouhollah Zamzameh.

Zaterdag 15/7: Les Porteurs (2022, 31’), Sarah Vanagt.

Zaterdag 22/7: Tori et Lokita (2022, 88’), Jean-Pierre & Luc Dardenne.

Zaterdag 29/7: Kalès (2018, 63’), Laurent Van Lancker.

Zaterdag 5/8: Imad’s childhood (2021, 77’), Zahavi Sanjavi.

Info: www.maximiliaan.org