Lucas Dhont over Close: “Ik hoop op deze draaimolen de kwast te trekken.”

okt 5, 2022   //   by Ivo De Kock   //   actueel, Algemeen, Belgische cinema, drama, film, genre, interview, regisseur  //  Reacties uitgeschakeld voor Lucas Dhont over Close: “Ik hoop op deze draaimolen de kwast te trekken.”
Lukas Dhont. Foto Mayli Sterkendries

De jonge Gentse filmmaker Lukas Dhont heeft wind in de zeilen. Na Girl kende ook Close een opgemerkte Cannes passage en in het land van de broers Dardenne schopte hij het tot Belgische Oscar inzending. “Als kind droomde ik ervan ooit een Oscar te winnen.”

“Tot in Los Angeles,” zegt Lukas Dhont wanneer we in een chique Brussels hotel grappend afspreken voor een volgend interview op een nog exclusievere locatie. De Camera d’Or en Grand Prix winnaar, met respectievelijk Girl en Close, heeft gevoel voor humor maar lonkt tegelijk naar een Oscar. Een kinderdroom geeft hij toe. Zijn films blijven dan weer inspiratie putten uit emotionele jeugdwonden.

KRIS DEWITTE Close

Girl portretteerde uw persoonlijke heldin. Brengt Close uw jeugdwereld in beeld? Lukas Dhont: “Het filmidee ontstond toen ik Deep Secrets: Boys’ Friendships and the Crisis of Connection las. De Amerikaanse psycholoog Niobe Way ondervroeg voor dat boek 150 Afro-Amerikaanse jongens over connectie en intimiteit. Op 13-jarige leeftijd zeggen ze heel warm en open dat hun mannelijke vrienden de belangrijkste personen zijn in hun leven, mensen met wie ze alles kunnen delen. Wat heel anders is dan het idee dat achter Lord of the flies schuilt, waar schooljongens in isolement afglijden naar barbarij. Frappant is dat op 16-jarige leeftijd diezelfde jongens niet meer met hetzelfde emotioneel vocabularium over elkaar praten. Wanneer liefde en intimiteit ter sprake komen reageren ze veel performanter. Voor hen is dat iets heel vrouwelijks, heel gay, geworden. Door dat te lezen ging ik beseffen dat wat ik als tiener als heel persoonlijk ervaarde, eigenlijk niet zo persoonlijk was. Op jonge leeftijd kreeg ik schrik van dichte, sensuele, intieme relaties met andere jongens omdat die aanvoelden als commentaar op mijn seksualiteit. Op een moment dat ik niet klaar was om met vraagtekens en labels om te gaan. Daardoor verbrak ik veel van mijn intieme vriendschappen. Vanuit de emotionele wonde die dat opleverde ontstond Close. In het besef dat performante mannelijkheid op ons allemaal rust en niet alleen verbonden is met een queer ervaring. We worden momenteel bestookt met beelden van mannen die met elkaar vechten, die hun emoties niet kunnen uitdrukken en hun macht misbruiken. Dat is, wanneer ik even radicaal mag zijn, verbonden met hoe wij opgroeien, met de manieren om in het leven staan die worden meegegeven aan jongeren.”

Daar spelen ze zelf een rol in. De groepsdruk neemt sterk toe voor een middelbare scholier. “Het is de eerste keer dat ze te maken krijgen met verticaliteit in de samenleving. Een verticaliteit die zegt ‘We zijn allemaal gelijk maar sommigen zijn gelijker dan anderen’. De hiërarchie wordt plots duidelijk wanneer je als twaalfjarige op die speelplaats belandt. Voor het eerst krijg je te maken een soort micro-samenleving. Met meer en minder populaire groepen en conflicten waar het recht van de sterkste geldt. Uitzonderingen varen hun eigen koers maar voor de meesten is het een confrontatie met wie ze zijn en met hoe de wereld in elkaar zit. Dat super fragiel moment intrigeert me. Het laat mij toe om iets te zeggen over de wereld via de blik van iemand die het nieuw is.”

Close

Close zit visueel meteen in de intimiteit van de jongeren waardoor de schok intens is wanneer de buitenwereld binnendringt. “Het begin is haast een kortfilm in een film over hun kinderlijk universum. Op een heel precies moment, net tussen de kindertijd en de adolescentie…”

… tijdens de zomer, met veel licht en warme kleuren. “Net voor het schooljaar start. Ik wou eerst tijd bij hen doorbrengen en deze met de kindertijd verbonden intieme, sensuele en mooie vriendschap koesteren. Met Close tracht ik tedere beelden van zo’n jongensvriendschap te creëren omdat die doorheen de filmgeschiedenis veelal ontbreken. En al helemaal niet te vinden zijn in media gedomineerd door mannen die elkaar bombarderen. Het opzet was enerzijds tijd te geven aan die tedere vriendschap en anderzijds aan te geven dat zo’n fragiele connectie onder druk staat van een omgeving waar de beeldtaal veel brutaler en gewelddadiger is. Zoals je aangeeft is er een breukpunt tussen die eerste vijftien minuten en het moment dat ze op de speelplaats arriveren. De camera beweegt dan uit om te tonen in welke jungle ze beland zijn.”

Close

Dat nieuwe universum is gewelddadig maar u laat fysiek geweld niet primeren. “Ik toon liefst personages die op een andere manier kijken en geconfronteerd worden met de dominante manier van kijken. Zonder geweld uit de weg te gaan. Maar ook zonder beelden te creëren die gewelddadig zijn. Co-scenarist Angelo Tijssens en ik focussen daarom op het tonen van de impact van geweld.”

Weg van het traditionele voyeuristische actie spektakel. “Weg van de actie clichés en de sensatie. Ik geloof sterk in de verbeelding van de kijker en in het feit dat fantasie sterker werkt dan nadrukkelijk, realistisch geweld. Zeker in een maatschappij waar geweldbeelden alomtegenwoordig zijn en iedereen weet hoe geweld er uit ziet. Daarom verschuiven we onze focus.”

U verleidt de kijker niet met een geweldballet, we voelen het geweld dat we zien. “Juist omdat die impact van geweld sterk binnenkomt. De gevolgen op iemand maken meer indruk dan het geweld zelf. Omgaan met deze gevolgen is een interessant dramatisch gegeven, boeiender dan de actie zelf.”

Personages worden zo meer complex en ambigu waardoor conflicten nooit zwart-wit ogen. “We zijn allemaal opgegroeid met een cinema die mensen opdeelt in helden en slechteriken, protagonisten en antagonisten. Dat is heel comfortabel want het is gemakkelijk om ‘zo zijn wij niet’ te zeggen. Maar ik geloof er niet zo in. Dat ligt aan de basis van Close. Naast praten over vriendschap en mannelijkheid wilden we het ook hebben over die breuk met de kindertijd waarbij je voor het eerst ervaart dat je acties ook gevolgen kunnen hebben die pijn doen, die kwetsen. Daarbij ontdekken we gevoelens van verantwoordelijkheid en schuld wat een breuk tussen onze kindertijd en onze puberteit creëert. Doordat je over deze gevoelens niet kan praten nestelen ze zich in je ingewanden en draag je ze mee. In een maatschappij waar, getuige de cancelcultuur, de opdeling goed/slecht heel extreem is wordt het extra moeilijk om dergelijke emoties onder woorden te brengen. Want er is die angst om meteen neergesabeld te worden.”

Close

Opgroeien is ook leren beseffen dat er een wereld buiten jezelf is. “Dat gaat samen met langzaam begrijpen wie we zijn, wie de anderen zijn. Zowel Girl als Close gaan over een personage dat geconfronteerd wordt met een groep, met de nood om een keuze maken. Te kiezen tussen bij een groep horen en er zich aan conformeren of te opteren voor zichzelf en de ander in de intieme relatie. De kracht van de groep is echter sterk. We tonen twee keer mensen die kost wat kost bij die groep willen horen en wat daar dan de gevolgen van kunnen zijn. Eigenlijk zijn het personages die zich op een bepaalde manier verloochenen omdat ze de aantrekkingskracht van de groep ervaren.”

Naast jongens komen ook moeders in beeld. “Ik wou een film maken met jongens en vrouwen. Jongens hebben moeders en moeders zijn vrouwen maar vrouwen zijn niet alleen moeders. Dàt proberen we te onderstrepen. De eerste keer dat we de jongens zien werkt de moeder op het veld. In het tweede deel van de film wou ik een vrouw tonen die een pantser aantrekt wanneer ze geconfronteerd wordt met een grote menselijke emotie. Een pantser dat emotie weert en eigenlijk op verschillende manieren terugkomt in de film. Het hoofdpersonage maakt immers een soortgelijk parcours door. Die twee elkaar laten vinden, in dat tegenhouden en uiteindelijk ook uitdrukken van een bepaald verdriet, boeide me. Dramaturgisch wilden we de relatie van het eerste deel verder zetten in het tweede deel via een ander personage. Het was ook interessant om vrouwen en moeders te tonen die er wel zijn maar toch niet helemaal kunnen doordringen tot dat kinderlijk universum. Jongeren beleven onderling verschillende dingen die niet perse tot in de wereld van de volwassenen geraken. Daarmee wil ik geen oordeel vellen maar aangeven hoe verrijkend dingen delen kan zijn.”

Kris Dewitte Girl

U werkt nauw samen met scenarist Angelo Tijssen, uw broer Michiel fungeert als producent terwijl cameraman Frank van den Eeden en monteur Alain Dessauvage na Girl opnieuw van de partij zijn. Dat lijkt op een soort filmfamilie. “Twee films is natuurlijk nog weinig. Bij het ontdekken van wat je wil doen duiken meer vragen dan antwoorden op en dan is het fijn wanneer je omringd bent door mensen die samen met jou willen zoeken. Ik heb met Angelo, Frank, Alain en Michiel, met wie ik op achtjarige leeftijd reeds filmpjes maakte, een relatie waarin ik onzeker kan zijn, kan twijfelen. Omdat er vertrouwen heerst.”

Wat betreft vragen stellen. U schreef Girl met een zekere onbevangenheid maar na passages in Cannes bent u ondertussen ontelbare keren geïnterviewd. Dat dwingt tot reflectie. Bestaat het gevaar dat u daardoor ook meer gaat rationaliseren ? “Wat nu anders is dan de vorige keer is dat ik het met Girl voor het eerst meemaakte. Je bent dan een jaar en half aan het reizen, aan het praten en analyseren. Teruggaan naar dat wit blad papier en plots overschakelen van het hoofd naar het hart en naar het lichaam was moeilijk. Ik kreeg ook  plots schrik. Twijfel is belangrijk in mijn creatief proces maar niet wanneer die alles overneemt. Het duurde even voor ik de stap kon zetten van de analyse en de ratio naar de meer fysieke en emotionele creatieve fase. Het is goed dat ik nu dit proces doorlopen heb. Een volgende keer zal de aanpassing misschien niet sneller verlopen maar het zal me minder schrik aanjagen.”

Girl

Biedt een rustfase inlassen na de hele media en festival rollercoaster een oplossing? “Zeker, dat heb ik voor Close ook gedaan. We hebben Girl een jaar en half overal getoond en op het moment dat we teruggekeerden uit Japan ging ik terug aan mijn bureau zitten. Maar ik ben vooral van de radar verdwenen. Dat was belangrijk want tijdens de ontwikkelingsfase moet je rustig dingen kunnen uitzoeken. Zodat je terug kan keren met iets waar je opnieuw met passie over kan spreken.”

Deze baby loslaten, uw Oscar speech schrijven en u weer terugtrekken. Is dat het plan? “Dat is zeker het plan. Loslaten moet je sowieso. Aan die Oscar race kunnen meedoen is gewoon super. Tegelijk weet je dat het een molen is die draait zonder dat je er vat op hebt. Je  probeert gewoon er zo lang mogelijk op te zitten en de kwast te pakken. Dat is een jongensdroom. Maar ik tracht vooral te genieten van de rit.”

IVO DE KOCK

Brussel, 30 september 2022

Girl