Patricio Guzmáns Nostalgia de la luz: Koesterend kijken naar sporen van het verleden

jul 14, 2019   //   by Ivo De Kock   //   actueel, Algemeen, documentaire, dvd, film, genre, regisseur  //  Reacties uitgeschakeld voor Patricio Guzmáns Nostalgia de la luz: Koesterend kijken naar sporen van het verleden
Nostalgia de la luz

De Chileense documentairemaker Patricio Guzmán keek al in quasi ‘real time’ (drieluik La Batalla de Chile) en met afstand (La cas Pinochet, Salvador Allende) naar Pinochets staatsgreep in 1973. Nostalgia de la luz blikt poëtisch terug naar het (verdrongen) verleden. De aanklacht is er niet minder sterk om.

Nostalgia de la luz

“Het geheugen trekt ons aan,” zegt Patricio Guzmán, “wie een geheugen heeft kan in de fragiele huidige tijd leven, wie het niet heeft leeft nergens”. Astronoom Gaspar Calas, actief in een sterrenwacht in de Atacma-woestijn, legt in het begin van Nostalgia de la luz zijn vinger op een existentiële zoektocht: “De mens stelt zich vragen over van waar we komen, waar we zijn en waar we naartoe gaan. Van waar komen we? Dat is een hoofdvraag. We willen ontdekken hoe de mens, onze planeet, het zonnestelsel ontstaan zijn. Al die vragen proberen wij astronomen te beantwoorden. Wat ons drijft, is de ‘herkomst van’. Ik bestudeer duistere melkwegen waarvan men de herkomst niet kent. We weten niet waarom ze blijven bestaan. We proberen die storende vragen op te helderen”.

Patricio Guzman

Door de vertraging van het licht leven astronomen in een andere tijd: “Het heden bestaat niet. Dat is waar. Het enige heden dat zou kunnen bestaan, is wat er in mijn geest zit. Dat benadert het absolute heden het meeste. En dan nog, want wanneer ik denk, duurt het even voor ik het signaal begrijp. Tussen de gedachte en het contact zit er vertraging. Astronomen gebruiken vooral het verleden. We manipuleren het verleden. We zijn gewoon vertraagd te leven. Het heden is een fijne lijn, een zuchtje zou het vernietigen”.

Nostalgia de la luz

Op dezelfde locatie zijn archeologen op zoek naar perfect bewaarde menselijke overblijfselen. Volgens een archeoloog brengen astronomen “twee schijnbaar onverenigbare zaken samen: de oorsprong van alles en het verleden van alles dat we nu zijn. Ze ontvangen nu het verleden maar tegelijkertijd ontvangen ze het oudste verleden van allemaal. Namelijk de oorsprong van het hele systeem. Het zijn archeologen zoals wij”. Niet enkel wetenschappers zoeken op deze afgelegen locatie naar sporen van het verleden, ook vrouwen (“Het komt hen goed uit dat we met steeds minder zijn, wij zijn de lepralijders van Chili”) speuren er naar overblijfselen van verdwenen familieleden.

De woestijn – het gedeelde territorium van archeologen, astronomen en slachtoffers van de staatsgreep – is een poort naar het verleden. Symbolisch voor een land als Chili dat weigert zijn verleden te bestuderen. “Het land zit vast door de staatsgreep die het land verhindert vooruit te gaan” zegt Guzmán. “Hoe komt het dat we vandaag in Chili zo veel vergeten?” vraagt hij in een bonusdoc aan architect Miguel Lawner. Het antwoord: “Dat komt door de manier waarop de overgang in ons land is gebeurd. Die is het gevolg van een compromis tussen de Concertacion en Pinochet, of liever de militairen.

Nostalgia de la luz

Dat akkoord is nooit opgesteld en nog minder opgetekend, en sommige onderwerpen zijn niet aangesneden. Ze hebben ze genegeerd. Ze hebben de mensen systematisch aangespoord om de bladzij om te slaan. Voor de heropbouw van het land moet je het verleden vergeten en dat kan niet. Er kan geen samenleving gebouwd worden op de vergetelheid”. Zeker in Chili waar niet enkel mensen maar ook kunst ‘verdween’.

Maar juist daar werd het dichtste verleden afgedankt. Om vooruit te gaan moeten we bereid zijn terug te blikken is de boodschap. “We moeten blijven zoeken en we zullen ze vinden” zeggen archeologen over de speurtocht naar “resten van resten”. Terwijl een ‘gekke oude vrouw’ alles samenvat: “We mogen een dergelijke tragedie niet vergeten”. Maar evenmin de mee uitgewiste jaren van de “unidad popular” geeft Guzmán mee. Om te parafraseren: “het volk dat zijn geheugen koestert wordt nooit verslagen”.

IVO DE KOCK

NOSTALGIA DE LA LUZ; Patricio Guzmán; Chili-F 2010; 90′; met Gaspar Calas, Lautaro Nunez, Luis Henriquez, FILM: **** / EXTRA’S: ****(making of, documentaire portretten); dis. Twin Pics.