Michelangelo Antonioni’s Professione: Reporter: Vermoeide avonturier zoekt vluchtweg
PROFESSIONE: REPORTER
“Mensen verdwijnen dagelijks” zegt ‘het meisje’. “Telkens ze de kamer verlaten” antwoordt David Locke. En: “Ik was iemand anders maar ik heb hem ingeruild.” Maria Schneider en Jack Nicholson zijn verveelde en vermoeide zielsverwanten die vruchteloos zoeken naar een avontuurlijke vluchtweg in Professione: Reporter, Michelangelo Antonioni’s laatste meesterwerk uit zijn internationale periode.
PROFESSIONE: REPORTER
Na Londen (Blow Up), Californië (Zabriskie Point) en China (Chung Kuo) loopt het voor de Italiaanse filmmaker mis in het Amazonegebied. Maar met cast en scenarist (Mark Peploe) recycleert hij het idee van dat project: een uitgebluste journalist die zich een passagier van zijn eigen leven voelt (de Engelse titel is The Passenger) wil radicaal veranderen. Niet door in de jungle of woestijn te verdwijnen maar door de identiteit van iemand anders over te nemen en zo beeld te verdwijnen.
Nicholson is in Professione: Reporter een doodmoe en doorgedraaid oorlogsjournalist die wanneer hij in een naamloos Noord-Afrikaans land met zijn jeep in het zand vastloopt zijn wielen nog eens extra laat draaien. Om dan op de knieën te zakken en met wijd opengesperde armen een oerkreet te lossen. Wanhoop, irritatie en existentiële malaise druipen eraf. Vervreemding troef. Wanneer in het hotel waar Locke verblijft wapenhandelaar Robertson sterft, besluit hij diens identiteit aan te nemen. Heel toevallig, willekeurig en schijnbaar onbelangrijk eigenlijk. Wat doet het er immers ook toe wie we zijn? Locke hoopt via deze verdwijntruc aan zijn leven te ontsnappen maar dat mislukt.
PROFESSIONE: REPORTER
Omdat mensen uit het verleden van beide ‘personages’ hem op het spoor zijn. Maar vooral ook omdat de man die het leven van een dode man overnam ontdekt dat het onmogelijk is om aan zichzelf te ontsnappen. Want “we vertalen elke situatie, elke nieuwe ervaring in dezelfde oude codes. We conditioneren gewoon onszelf.” Erger, de ‘pre-social self‘ die de Beat Generation zocht blijft ongrijpbaar, we kunnen onszelf nooit vinden omdat we in het grotere geheel volkomen futiel en onbetekenend zijn. “Andere mensen beginnen te dromen van een nieuwe wereld wanneer ze kinderen zien,” krijgt hij te horen, “ik zie enkel dezelfde oude tragedie die zich steeds weer herhaalt.”
De onderstroom van dit op moord eindigend thrillerverhaal is nihilistisch en naast een reflectie over identiteit toont Antonioni vooral de dood aan het werk. Toch is Professione: Reporter geen sombere maar eerder een levenslustige film. Mysterieus, spookachtig en wonderlijk. Voor Antonioni is het “een discrete film. Ik tracht me niet op te dringen of emoties op te leggen maar laat de kijker uit de film nemen wat hij wil.”
PROFESSIONE: REPORTER
Een heel on-Hollywoodiaanse reflex van Antonioni die ook ‘provoceert’ door zijn flirt met ‘de woestijn’, geen decor maar een object én een symbool voor een leeg kader. Een kader dat de klassieke cinema krampachtig wil vullen terwijl hij en zijn personages het trachten te ontvluchten en leeg te maken. Antonioni’s cinema draait niet rond het creëren van een illusie maar zoekt via beelden naar flarden van vrijheid. Wat leidt tot persoonlijke maar niet narcistische films. “Fellini spreekt over zichzelf, ik niet,” stelt de cineast, “ik film autobiografisch omdat ik mijn gemoedsgesteldheid van de draaidag in de film steek.”
Professione: Reporter bevat een van de meest magistrale eindscènes ooit – een travelling vanuit de kamer waar Locke (buiten beeld) wordt doodgeschoten door de tralies van het raam naar het plein buiten om via een cirkelbeweging te eindigen met een blik naar binnen via het raam – en die wordt in deze luxueuze en rijk gestoffeerde Blu-ray uitgave grondig belicht. Verhelderend, net als Antonioni’s motivatie: “ik wou niet naar de dood van iemand staren, ik was meer geïnteresseerd om naar buiten te kijken waar het leven verder gaat.” Een subliem staaltje cinema.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 691, januari 2019)
PROFESSIONE: REPORTER: Michelangelo Antonioni, I 1975, 126′; met Jack Nicholson, Maria Schneider, Jenny Runacre, Ian Hendry, Ambroise Bia, Steven Berkoff, Charles Mulvehill; extra’s: documentaires, interview, boek, kortfilm; FILM: ***** / EXTRA’S: ****; dis. Carlotta Films.
PROFESSIONE: REPORTER