Spike Lee’s Bamboozled: Controversiële satire
BAMBOOZLED
Spike Lee is niet alleen een omstreden onafhankelijke filmmaker, hij balanceert ook constant tussen het ridicule (She Hate Me) en het briljante (Do The Right Thing en Bamboozled).
BAMBOOZLED
Deze laatste uiterst controversiële film begint met een definitie van ‘satire’ («en nog hadden sommige critici het niet begrepen» zucht Lee in zijn commentaar) en legt op bijtende wijze het geïnstitutionaliseerde Amerikaanse culturele racisme bloot. De film eindigt met een montage van beeldfragmenten die de stereotiepe voorstelling van zwarten in tv- en filmproducties illustreren. Het verhaal draait rond de zwarte tv-schrijver Pierre Delacroix die ’the idiot box’ wil ontmaskeren door een ultraracistische ‘blackface minstrel show’ te schrijven. Onverwacht wordt dat een hit die het leven voor allen grondig verandert.
Het autoreflexieve karakter van deze satire («Wat die zak van een Spike Lee ook moge zeggen, nigger is maar een woord» zegt een personage) én het feit dat de betrokkenen uiteindelijk in hun eigen fictie belanden (symbolisch voor wat Lee «de gevangenis van stereotiepen» noemt) resulteert in een erg complexe narratieve structuur die kan afleiden van de boodschap. Maar voor één keer helpt Lee’s woede («ik was gekwetst door de diepte van de haat tegen zwarten in tv-shows, films en cartoons») om de ontmenselijking van zwarten in de media genadeloos te analyseren.
BAMBOOZLED
De film stelt ook pertinente vragen over zwarte en blanke identiteit, over wie de eigenaar is van kunst en over hoe racisme nieuwe vormen aanneemt. Via een cameo van Budd Schulberg knipoogt Spike Lee naar Elia Kazans mediasatire A Face in the Crowd («Kazan voorzag toen al dat media de maatschappij zouden gaan domineren» zegt de cineast in de ‘making of) en een speech verwijst naar Sidney Lumets mediadrama Network.
Referenties die het ‘larger than life’ karakter van Bamboozled benadrukten. De ironie ervan ontging velen. In zijn commentaar vertelt Lee hoe Tommy Hilfiger (wiens mode op de korrel wordt genomen via Timmy Hilniggers «de kogelgaten krijg je er gratis bij» kledij) hem op straat aanldampte met een huilerig: «Ik heb zoveel voor zwarten gedaan!». («Waarop ik zei: het is een satire!»). Zelf fulmineert Lee tegen Village Voice-critica Amy Taubin die hij opbelde omdat ze haar beweringen niet controleerde («these motherfuckers just write whatever they want and then act as if it was the gospel»).
BAMBOOZLED
In Bamboozled maakt Spike Lee zijn boodschap (over)duidelijk via een citaat van ’the great negro James Baldwin’ («People pay for what they do and for what they let themselves become») en een filmtitel uit een speech van Malcolm X gelicht: «You’ve been led astray, led amok, you’ve been bamboozled».
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in Film & Televisie, n° 548, januari 2005)
BAMBOOZLED