Interview Anne Fontaine over Gemma Bovery: ‘In elke interessante komedie zit drama. En omgekeerd’

jun 16, 2018   //   by Ivo De Kock   //   actueel, Algemeen, drama, film, genre, interview, melodrama, regisseur  //  No Comments

ANNE FONTAINE

Gemma Bovery draait om verbeelding maar vooral ook om verlangen” zegt Anne Fontaine, “dat blijft me fascineren en zorgt ook bij elke nieuwe film voor spanning. Want verlangt het publiek naar jouw creatie? Je kan het maar hopen”.

GEMMA BOVERY

In haar ‘Madame Bovary’-update peilt de cineaste van Coco Avant Chanel (2009) naar het woelige verlangen van een jonge Engelse vrouw op zoek naar amoureuze opwinding en naar de fragiele verbeelding van een vereenzaamde bakker die parallellen tussen literatuur en werkelijkheid fantaseert. Fontaine serveert ons tragiek en melancholie in een komisch jasje.

Het idee om het leven van hedendaagse mensen parallel te laten lopen met dat van de protagonisten van Gustave Flauberts ‘Madame Bovary’ haalde je uit een graphic novel.

“Toen ik het werk van de Britse Posy Simmonds ontdekte was ik meteen weg van het personage van de door literatuur bezeten bakker die in zijn fantasie zijn nieuwe buurvrouw ziet als reïncarnatie van Madame Bovary. Deze man voor wie een fictiepersonage sterker is dan een reële figuur was voor mij de Normandische broer van Woody Allen. Bij Simmonds is hij haast een schrijver maar in Gemma Bovery maakte ik er een verliefde man van waardoor er sensualiteit sluipt in zijn relatie met de jonge vrouw.

Zo verzon ik de scène waar hij haar brood leert kneden om te tonen dat hij meegesleept wordt door erotische, affectieve gevoelens. Ook het einde is nieuw. Omdat ik Gemma Bovery in de graphic novel nogal irritant vond heb ik haar sympathieker en ontroerender gemaakt. Bij Simmonds weet Gemma net zoals Madame Bovary niet goed wat ze wil maar bij mij is ze een jonge vrouw die haar relaties met mannen volledig wil beleven en gedreven wordt door een combinatie van levenshonger en eenzaamheid. Ik zie haar als een moderne heldin, iemand die van niets spijt heeft, gaat waarheen haar verlangens haar drijven en botst op teleurstellende mannen.”

GEMMA BOVERY

De bakker werkt met zijn handen maar leeft in zijn hoofd.

“Martin Joubert werd pas recent bakker in een familiezaak. Die activiteit is een vlucht voor hem want zijn werk als uitgever was weinig succesvol. Maar met zijn gevoel voor fictie en cerebraliteit leefde hij altijd al in zijn verbeelding. Daarom was zijn ontvluchten van emotioneel destabiliserende zaken gedoemd om te mislukken. Hij geraakt in de ban van Gemma omdat hij gelooft in de ontmoeting van een literair en een echt personage. In zijn fantasie denkt hij haar te kunnen manipuleren maar ze ontglipt hem. Uiteraard, het is onmogelijk om het leven van iemand anders te controleren. Joubert is een soort filmregisseur die een personage verzint en denkt oncontroleerbare dingen te kunnen controleren”

Waarom richt Joubert zich in het begin rechtstreeks tot het publiek?

“Omdat hij het verhaal gaat vertellen. Fabrice Luchini is de geknipte acteur om niet enkel via de dialogen en een voice-over te praten maar om zich ook rechtsreeks tot de camera te wenden. Wanneer hij tijdens de marktscène de ontmoeting tussen Hervé en Gemma observeert en luidop hun dialogen verzint bezorgt dat zijn personage een diepere dimensie.”

Wanneer Joubert Hervé zich daar pijn ziet doen grapt hij “l’amour, ça fait mal”. Een verwijzing naar François Truffauts La Sirène du Mississippi?

“Zit die repliek in La Sirène du Mississippi? Dat wist ik niet. Het doet me plezier dat het beschouwd wordt als een hommage aan Truffaut want ik hield enorm van zijn films. Ik zal het eens aan mijn scenarist Pascal Bonitzer vragen want hij is erg cinefiel.”

Liefde doet pijn” wordt bij Truffaut beantwoord met “naar je kijken bezorgt me pijn én plezier”, een repliek hernomen in Le dernier métro.

“Wat Gemma Bovery gemeen heeft met La Sirène du Mississippi is dat het beide verhalen van onmogelijke liefde zijn. Jouberts amour fou blijft echter platonisch en dat maakt het juist sterker en intenser. Het zijn immers emoties die geprojecteerd en niet beleefd worden.”

GEMMA BOVERY

Even is er wel de illusie dat er iets seksuels zal ontstaan tussen hen.

“Gelukkig voor het verhaal gaat het niet die richting uit. Dat zou te banaal geweest zijn. Er is is trouwens geregeld sprake van banaliteit in de film. Valerie noemt de Engelste buurvrouw banaal om de erotische spanning bij haar man te verminderen. Ze vindt haar niet interessant terwijl Gemma juist allesbehalve banaal is. Ik koos bewust een actrice met een sterke sensuele uitstraling. Wie wordt nu niet verliefd op Gemma Arterton? Man, vrouw, hond; voor iedereen straalt ze een ongewone warmte uit.”

U spreekt over honden, hun namen in de film zijn knipogen?

“Gus verwijst natuurlijk naar Gustave Flaubert. In de grapic novel was het Gustave maar dat vond ik overdreven, daarom Gus. Carrington verwijst naar de Britse schilderes Dora Carrington. Dit soort dingen ontgaat de meeste toeschouwers maar dat is niet erg.”

Gemma Bovery had een drama kunnen zijn maar werd een romantische komedie.

“Omdat de toon van de graphic novel me beviel. Ik hield van de ironie, de wreedheid. Het gegeven blijft donker en dramatisch maar de Britse humor stuurt alles in een andere richting. De ironie van het noodlot, de absurd-tragische manier waarop Gemma sterft maakt het luchtiger. En het slot, dat niet bestond in het boek, is volop komisch. Het boek had een ongewone toon die heel anders is dan de archetypische Franse komedie en dat ligt me wel. Ik heb altijd wat speciale komedies gemaakt, in La Fille de Monaco (2008) en Mon Pire Cauchemar (2011) was mijn humor wrang. In elke interessante komedie zit drama, die schuilt in de kloof tussen de werkelijkheid en het verhoopte leven. En omgekeerd, elk drama heeft iets grappigs. Er is in Gemma Bovery een dramatische onderstroom met de eenzaamheid van een man die er niet in slaagt dingen direct te beleven. Maar er zit ook ironie in de manier waarop gebeurtenissen elkaar volgen. Gemma’s bestaan is een beproeving maar de toon van de film is komisch. Het was makkelijker geweest er een drama van te maken, bij een komedie bestaat de kunst erin te beletten dat het belachelijk wordt. Bovendien wou ik de spanning bewaren, het mocht niet duidelijk worden hoe alles gaat aflopen. Wie de strip niet gelezen heeft kan het einde niet voorzien. Ook al besef je dat de wegen van Gemma en Emma gaan kruisen.”

GEMMA BOVERY

De strip is Brits maar de film is uitgesproken Frans.

“Er is een Frans-Britse spanning tussen de personages maar de film is inderdaad Frans. Het verhaal speelt zich af in Normandië, de bakker is een 100% Frans personage en we bekijken alles door zijn ogen. Wat niet belet dat de toon vrij Brits is. Er is, ook al door de aanwezigheid van Britse acteurs, een huwelijk tussen twee culturen. Fabrice Luchini drong zich op voor de rol van bakker maar hij straalt natuurlijk wel Fransheid uit. Bovendien heeft hij Flaubert en de Franse literatuur in het bloed, hij moet niets uitleggen. Doordat hij sober is blijft hij geloofwaardig en ontroerend. Erg menselijk in zijn onmacht. Het mocht niet zomaar grappig worden, ook de eenzaamheid van het personage diende duidelijk te worden.

Ik vel evenmin een moreel oordeel over Joubert. Uit principe, ik hou personages in hun waardigheid. Zelfs wanneer hun gedrag naar het absurde neigt probeer ik ze niet te ridiculiseren. Bij komedies moet je daarvoor opletten. Zo probeer ik de sympathie te bewaren voor de door Elsa Zylberstein vertolkte rijke vrouw, ook al kan ze grotesk lijken. Dat was een evenwichtsoefening op het vlak van scenario en acteursregie, balanceren op de grens van grappig en belachelijk. Joubert is iemand die voorbijgesneld wordt door zijn eigen verbeelding. Hij kan dingen niet realistisch bekijken, hij kan er enkel over dromen. En wanneer je droomt of dingen projecteert is er een gevaar, je weet niet tot hoe ver het zal gaan.”

Op het einde lijken de mannen op elkaar want ze voelen zich alledrie schuldig.

“Ze voelen dat het lot van Gemma voor een stuk hun schuld is. Wat me interesseerde was dat serie-schuldgevoel van drie mannen. Had de ene niet dit gedaan en was de andere niet op dat moment aangekomen, dan had ze zich misschien niet verslikt in het stuk brood. Dat is tragisch maar ook grappig. In Groot-Brittannië lachen de mensen met het fatale stukje Frans brood.”

Er is ook een zeker narcisme bij de drie mannen die elk denken het meest schuldig te zijn.

“Ik had het zo niet bekeken, maar er is iets van. Al denk ik dat de bakker zich een beetje schuldiger voelt dan de anderen omdat hij van in het begin een tragisch lot, parallel met dat van Madame Bovary, had voorspeld.”

Gemma Arterton is net als Gemma Bovery mysterieus en fascinerend.

“Ze heeft iets mysterieus, ze straalt energie uit maar tegelijk is er een verborgen melancholie. Haar personage is iemand die meer verwacht van de liefde, die balanceert tussen verlangen en ontgoocheling. Ze zoekt iets absoluut zonder het te kunnen vinden.”

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in De Filmkrant, oktober 2014)

ANNE FONTAINE

Leave a comment