Tate Taylors The Help: De kleur van gevoelens

THE HELP

“Na 60 afwijzingen door literaire agenten in twee jaar tijd dacht ik niet dat mijn boek ooit een film zou worden,” zei schrijfster Katherine Stockett tijdens het festival van Deauville. Haar beste vriend Tate Taylor geloofde in The Help lang voor het boek met 2 miljoen verkochte exemplaren een bestseller werd. Het box office succes van de film bewees zijn gelijk, “dit verhaal is zo authentiek, menselijk en herkenbaar dat het wel moest aanslaan”.

KATHERINE STOCKETT

“’The Help’ schrijven betekende voor mij een beetje terugkeren in de tijd want Demetrie was de Afro-Amerikaanse vrouw die gedurende 30 jaar voor mijn familie werkte en die mij, samen met mijn moeder, opvoedde” aldus Katherine Stockett, “ik wou haar een stem geven als eerbetoon aan wat ze voor mijn familie gedaan heeft”. Zij, een blanke Amerikaanse vrouw die behoort tot de Zuiderse bourgeoisie, schreef vanuit haar eigen ervaringen een boek over het leven van zwart dienstpersoneel in het Mississippi van de jaren ’60.

Het autobiografisch getinte manuscript botste op weerstand. Veel literaire agenten zagen enkel mogelijke controverses. Pas na een lange zoektocht bleek een uitgever bereid de gok te wagen, “en zelfs dan moest ik nog aanpassingen doorvoeren” zucht Stockett. Maar daarna ging het snel. Het boek bestormde de bestseller-lijst, de verfilming bleek meteen een hit en presidentsvrouw Michelle Obama was zo opgetogen dat ze een vertoning organiseerde in het Witte Huis.

TATE TAYLOR

Toch was Stockett vooral blij dat ze een doodgezwegen onderwerp had aangesneden. “Niemand in mijn familie heeft aan Demetrie ooit gevraagd hoe het voelde om zwart te zijn in Mississippi en te werken voor een blanke familie,” schrijft ze in haar nawoord, “het kwam nooit bij ons op om zoiets te vragen. Het was niet iets dat men wou onderzoeken. Ik heb jarenlang gewenst dat ik oud en bedachtzaam genoeg was geweest om haar de vraag te stellen. Ze stierf toen ik 16 was. Ik heb jaren trachten te verzinnen wat haar antwoord geweest was. Daarom schreef ik dit boek”.

Gejaagd door zwarte heldinnen

Toen de Zuiderse schrijfster Margaret Mitchell in 1936 Scarlett O’Hara opvoerde als protagoniste van haar romantisch epos ‘Gone with the wind’, was dat een ongewone keuze. Een jonge vrouw, met haar passies en dromen, centraal plaatsen was behoorlijk not done. Het verhaal van de Amerikaanse Burgeroorlog vertellen door de ogen van blanken was dan weer heel wat conventioneler. De in Jackson, Mississippi geboren Kathryn Stockett zet een stap verder door het verhaal van zwarte meiden die blanke kinderen opvoedden (maar argwanend bekeken werden telkens ze met het zilverwerk omsprongen) te vertellen via ervaringsdeskundigen Aibileen en Minny.

THE HELP

Weliswaar aangevuld door de blanke schrijfster Skeeter. “Blanke baby’s verzorgen, dat is wat ik doe, naast koken en kuisen,” vertelt Aibileen in ‘The Help’, “ik heb in mijn leven 17 kinderen opgevoed. Ik weet hoe ze te laten slapen, te laten stoppen met schreien en naar toilet te gaan nog voor hun moeders ’s ochtends opstaan”. De getuigenissen draaien rond ervaringen en gevoelens. “Dit is geen burgerrechtenkwestie,” benadrukt Aibileen, “we vertellen gewoon verhalen zoals ze echt gebeurd zijn”.

Kathryn Stockett begon aan ‘The Help’ kort na 9/11, toen ze met haar gezin in New York woonde. Zelf een kind opvoeden deed Kathryn denken aan meid en opvoedster Demetrie, “zij wist alles van ons maar wij wisten niets van haar”. Ze wou peilen naar de gevoelens van vrouwen zoals Demetrie. Met schroom want “ik vond het moeilijk om met de stem van deze zwarte vrouwen te spreken, ik vreesde als bedriegster gezien te worden”.

THE HELP

Toen het manuscript af was liet ze het lezen door Tate Taylor, een jeugdvriend die ze al kent van toen ze beiden 5 jaar oud waren. “Ik wist meteen dat ik er een film van wou maken,” zei Taylor ons in Gent, “ik was onder de indruk van de kracht van dit verhaal waarin erg verschillende vrouwen samen het gezicht van Mississippi veranderen. Ik zag de film al voor me. ‘Maar ik heb nog geen uitgever, Tate’ zei Kathryn. ‘Zelfs wanneer dit nooit wordt uitgegeven wil ik het verfilmen’ was mijn antwoord. Gewoon omdat ik de relatie tussen Aibileen en het blanke meisje Mae Mobley ken. Ik werd net als Kathryn gedeeltelijk opgevoed door een zwarte vrouw, omdat onze moeders werkten hadden we die tweede moeder nodig. Ik vond het leuk om via het boek bij deze vrouwen thuis op bezoek te gaan. ‘Waarom wisten we dit niet’ vroeg ik me af. Ik wou de andere kant van die prachtige vrouwen laten zien”.

Taylor distilleerde op eigen initiatief een scenario uit het nog onuitgegeven boek. “Ik begon er aan met de bedoeling dat ik de film zelf zou maken,” stelt Taylor, “elke scène uit het boek uitschrijven leverde een scenario van meer dan 200 pagina’s op. Daarna sneed ik vlotter het overbodige weg”. Daarbij richtte hij zich op de essentie: “Het was in die tijd niet evident dat Aibileen, Minny en Skeeter samenwerkten. Ze werden gescheiden door huidskleur en sociale afkomst terwijl het altijd makkelijker is om te zwijgen. Maar de boodschap van het boek, en ik hoop ook van de film, is dat de kleinste inspanning dingen kan veranderen”.

THE HELP

Toen zijn scenario af was trachtte Taylor zijn vriendin te overtuigen hem de rechten te bezorgen. “Tate werkte al aan de adaptatie van het scenario toen ik nog geen uitgever had,” stelt Stockett, “hij vroeg me om de rechten en omdat hij nog niet veel succes had en mijn beste vriend was zei ik nee. Maar Tate overtuigde me dat het verhaal niet enkel verteld moet worden door een Zuiderling maar ook door iemand die ervaring heeft met de materie”. Met enkel de komedie Pretty Ugly People (2008) op zijn palmares had Taylor een kleine, onafhankelijke film voor ogen: “Dat was de bedoeling, mijn vriend Brunson Green en ik dachten 5 of 6 miljoen dollar te verzamelen en met een bescheiden ploeg te draaien. Maar dan kwam het boek uit en ontstond de hype. Iedereen wou plots van de partij zijn”.

Er werd driftig met geld gezwaaid maar Taylor bleef verrassend op post als regisseur: “Omdat ik het onderwerp zo goed kende was ik er zeker van dat ik er een goede film van kon maken. De emotie die dat overtrof was dat iemand anders, die er niet zo vertrouwd mee was, het zou verknoeien. De nuances en details zou missen. Daar had ik niet mee kunnen leven. Ik overwoog geen seconde om het uit handen te geven en niemand heeft het ook gevraagd. Dat was geweldig. Toen het boek uitkwam en naar de eerste plaats van de bestsellerlijst stoomde hengelde iedereen in Hollywood naar de rechten.

THE HELP

Ze belden naar Kathryns agent die hen vertelde dat ene Tate Taylor over de rechten én een scenario beschikte. Ze vroegen daarop producent John Norris naar de status van het project. ‘Tate heeft het scenario geschreven en is van plan het te regisseren’, was zijn antwoord, ‘indien dat je niet interesseert moet je niet terugbellen’. Het bericht ging snel rond dat ik een gekke kerel was die niet wou toegeven, dus ze drongen niet aan. Dankzij Chris Columbus zorgde DreamWorks voor extra financiering. Maar ook zij wilden een Hollywood casting vermijden door actrices te kiezen die geen clichépersonages zouden neerzetten. Actrices zoals Viola Davis, Emma Stone en Jessica Chastain. Eigenlijk maakten we gewoon mijn onafhankelijke film, alleen hadden we geld”.

Gestuwd door humor en pathos

Niet enkel de financiers bleven op afstand, ook Kathryn Stockett liet bewegingsruimte. “Ze was niet betrokken in het schrijven van het scenario, het draaien van de film of de montage,” aldus Taylor, “het grappige was dat ze gewoon blij was het aan mij te kunnen overlaten, afscheid te nemen van haar boek en aan iets anders te beginnen. Kathryn houdt van de film maar ze was helemaal niet beschermend t.o.v. haar boek. Het feit dat ze me vertrouwde had er natuurlijk ook mee te maken. Ze kent me, we zijn beste vrienden van toen we vijf jaar oud waren en ze is vertrouwd met mijn werk.

THE HELP

Ze kwam zelfs helpen op de set van Pretty Ugly People. Toen ze me de rechten gaf wist ze wat ze ging zien”. Ook al omdat ze een gevoel voor humor en pathos delen. “Men vraagt me vaak of het moeilijk was om het grappig en triestig te maken maar ik besefte niet dat ik dat deed,” benadrukt Taylor, “zo zitten wij Zuiderlingen nu eenmaal in elkaar, we vertellen verhalen op zo’n manier. Ik denk dat ik nooit in staat zal zijn om een pure komedie te maken, een film zonder extreme pijn en drama, zoals ik evenmin in staat ben om een donker drama zonder humor te maken”.

Heel wat bewuster was de keuze van de klassieke visuele stijl. “Ik wou absoluut geen hippe cameratechnieken die aandacht op zichzelf vestigen,” zegt Taylor, “omdat het zo zeldzaam is dat een dergelijke film gemaakt wordt droeg ik mijn DOP Stephen Goldblatt en production designer Mark Ricker op om elke centimeter van het beeld te vullen met Mississippi. Ik wou het gevoel creëren dat de film misschien wel in de jaren ’60 gemaakt was.

THE HELP

De camerabewegingen en cadrages dienden er ook voor te zorgen dat Mississippi een personage werd in de film. Bovendien wou ik scènes laten uitlopen i.p.v. te werken met snelle, korte fragmenten. Telkens Goldblatt en ik praatten over een complex shot concludeerden we meteen ‘dit hebben we niet nodig’. Het is een film over woorden en beelden; daarom hielden we het eenvoudig en traditioneel. Maar we vermeden romantische clichés en gedesatureerde kleuren. Het moest hevig en levendig ogen”.

Die vurigheid beoogde Taylor ook met de muzikale score. “Ik vroeg Thomas Newman om Thomas Newman te zijn. Hij is mijn favoriete componist. Je hoeft hem ook niet te vragen ‘ik wil niet dat dit traditioneel en voorspelbaar wordt’. De soundtrack had een terugkeer naar de sixties kunnen zijn maar in die val trapt hij niet. Tijdens onze meetings zei ik gewoon ‘doe je ding, we zullen wel zien’. Uiteindelijk veranderde ik niets aan wat hij schreef, alleen aan het slot werd een en ander geschrapt. Dat was moeilijk maar soms heb je gewoon geen muziek nodig”.

THE HELP

Gedreven door emoties en moed

Kathryn Stockett maakt met ‘The Help’ geen messcherpe analyse van de rassenkwestie in het Amerikaanse Zuiden en het diep in de Amerikaanse maatschappij verankerde racisme maar ze legt wèl de emoties van zwart én blank bloot. Ze wijst erop dat onderdrukking, angst en conformisme aan beide zijden slachtoffers maken. Daarvoor duikt ze in de psyche van haar drie vertellers. Regisseur Tate Taylor bombardeert Aibileen – pleitbezorgster bij de zwarte gemeenschap voor het boekproject van de blanke Skeeter – tot zijn protagoniste.

Via haar wordt het duidelijk dat er overeenkomsten zijn tussen de blanke en zwarte gemeenschap. Met name het gevoel van isolement en beoordeeld te worden leeft zowel bij meiden zoals Minny als bij blanke vrouwen zoals Celia (een dom blondje dat uit het sociale leven wordt gestoten), Skeeter (die geen kinderen en huwelijk wil, wat van haar een outcast maakt) en Skeeters moeder (die in haar drang er bij te horen de trouwe zwarte hulp-met-blanke-dochter in de steek laat). Ondanks de socio-economische verschillen worstelt iedereen met dezelfde gevoelens.

THE HELP

Taylor ziet The Help als “een fictieverhaal over moed, liefde en integriteit” met hoofdpersonages die toevallig zwart zijn. Niet de huidskleur maar wel de emoties staan voor hem centraal. Het is geen toeval dat zijn aanpak sentimenteler is dan die van Stockett. Volgens hem door ”de kracht van beelden” en de expressiviteit van actrices Viola Davis, Emma Stone en Jessica Chastain. Het heeft echter ook te maken met zijn keuzes.

Daar waar Aibileen in de slotscène van het boek fantaseert over haar nieuwe leven focust Taylor (met nadrukkelijke close-ups) op het pijnlijke verlies van Aibileen en Mae Mobley. Wanneer Hilly, leidster van het vrouwenkransje, Aibileens ontslag forceert verliest de meid nogmaals een dochter en het meisje een surrogaatmoeder. Taylor vermijdt een happy end (“aanmatigend en ongepast”) door de pijn uit te vergroten maar komt tegelijk dicht bij het melodrama. Waarbij tranen de woede (“een bitter zaad was in mij geplant,” zegt Aibileen in het boek, “ik was niet zo vergevingsgezind meer”) verdringen.

THE HELP

Zowel boek als film staan kritisch tegenover een samenleving die barrières opwerpt tussen mensen. Maar tegelijk wordt er afgerekend met New Yorkse intellectuelen (zoals de raadgevende uitgeefster) die vergeten dat er cultureel veel leeft in de streek van William Faulkner, Tennessee Williams en B.B. King. Ook al vlucht Skeeter uiteindelijk naar New York om er vrijheid te vinden.

Spreken over een liefde-haat relatie is te sterk volgens Taylor: “Iedereen reageert beschermend wanneer zijn geboorteplaats te sprake komt. Wanneer je een slecht moment uit het verleden of een slechte eigenschap van een familielid erkent, leer je er vrede mee sluiten. Maar wanneer iemand anders er over praat ligt het gevoelig. Ik denk dat de term ‘haat’ te sterk is, het gaat niet om een liefde-haat relatie. De problemen verbonden met Mississippi zijn zo complex dat je niet wil veralgemenen”.

THE HELP

“You is kind. You is smart. You is important”. Met die mantra tracht Aibileen het zelfvertrouwen van de door haar moeder onbegrepen Mae Mobley op te bouwen. Het is een vorm van empowerment, een poging de zelfredzaamheid van een geïsoleerd, eenzaam individu te stimuleren. Blanke kinderen en zwarte meiden vinden elkaar. Volgens Stockett is dat het punt van haar boek en van Skeeters boek in dat boek: “Vrouwen gaan beseffen ‘we (blank en zwart) zijn gewoon twee mensen. Er is niet zoveel dat ons scheidt. Niet zoveel als we dachten’”.

Voor Taylor ligt hier het universele karakter van boek en film. Lezers en kijkers krijgen een gevoel van empowerment wanneer ze merken dat gewone mensen een buitengewone, moedige stap zetten door trachten te praten. En door te streven naar verandering. Al blijft dat moeilijk. Wat de Afro-Amerikaanse gemeenschap beseft. “Miss Skeeter vraagt me of ik de dingen niet wil veranderen,” zegt Aibileen, “alsof het veranderen van Jackson, Mississippi even gemakkelijk gaat als het vervangen van een gloeilamp”.

THE HELP

The Help is een ongelijke, tussen pathos en humor bewegende, film over change die de verdienste heeft om mensen, menselijkheid en emoties centraal te plaatsen. “Skeeter leefde in een tijdperk dat ik niet gekend heb,” zegt Stockett, “ze voelt dat de dingen bewegen. Ik wou dat moment voor alles verandert vatten”. Een eerste stap naar die verandering is het zichtbaar maken van mensen die in de schaduw leven, mensen die we amper opmerken en daarom niet als mensen behandelen. Mensen zoals het zwarte dienstpersoneel. En bij uitbreiding al wie diensten verleent. “The Help wijst er ons op dat het gaat om mensen” besluit Tate Taylor. En om de kleur van emoties.

CITATEN TATE TAYLOR INTERVIEW GENT – 12 OKTOBER 2011

CITATEN KATHERINE STOCKETT PERSCONFERENTIE DEAUVILLE – 3 SEPTEMBER 2011

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 621, januari 2012)

THE HELP: reg. Tate Taylor / sce. Tate Taylor naar Kathryn Stockett / fot. Stephen Goldblatt / muz. Thomas Newman / act. Viola Davis (Aibileen Clark), Emma Stone (Skeeter Phelan), Octavia Spencer (Minny Jackson), Jessica Chastain (Celia Foote), Bryce Dallas Howard (Hilly Holbrook) / USA / 2011 / 160′ / dis. Buena Vista

THE HELP