Michel Gondry’s L’écume des jours: Fantasierijke Boris Vian-verfilming
“Ik wou absoluut verhinderen dat effecten het liefdesverhaal verdrongen,” zei Michel Gondry n.a.v. Eternal Sunshine of the Spotless Mind, “daarom koos ik voor een artisanale film. Bovendien zijn ‘in de camera’ gecreëerde effecten effectiever, krachtiger en verrassender dan digitale beelden”. L’écume des jours, de zevende speelfilm van de Franse regisseur-bricoleur, is andermaal een ode aan artisanale cinema via opnieuw een surrealistisch getint tragisch liefdesverhaal. Met Romain Duris en Audrey Tautou als de Jim Carrey en Kate Winslet van dienst.
Vertrekpunt was de onverfilmbaar geachte – want met metaforen, bizarre beelden en woordspelletjes overladen – surrealistische roman van Boris Vian. Gedreven door Gondry’s fantasie en gevoel voor humor werd L’écume des jours een emotionele en inventieve trip door een universum dat enkel als fabuleux kan worden omschreven. Wonderlijk waanzinnig. En een krachttoer. Gondry koos niet voor een literaire adaptatie maar voor een verfilming. Een eigenzinnige, poëtische en emotionele, interpretatie die begint als een lichtvoetige komedie maar eindigt als een apocalyptische dystopie. Met donkere melancholie als leidraad en de dood die verankerd is in liefde.
Boris Vian schreef zijn cultroman in 1947, net na WOII, en zijn gemengde gevoelens (vreugde omwille van de bevrijding en pessimisme m.b.t. de toekomst) vertaalden zich in een tragisch liefdesverhaal. Het verhaal van een vindingrijke idealist en een vrouw die de incarnatie van Duke Ellingtons muziek lijkt. Het idyllische huwelijk van Colin en Chloé wordt een lijdensweg wanneer Chloé getroffen wordt door een vreemde ziekte. Een waterlelie begint te groeien in een long en om de behandeling te financieren moet Colin in vaak absurde omstandigheden gaan werken. Hun leefwereld wordt letterlijk steeds meer claustrofoob terwijl ook hun vrienden Nicolas en Chick ontsporen.
Michel Gondry was altijd al een moeilijk te vatten auteur. Een muzikant die regisseur van clips werd (voor o.m. Björk en Massive Attack). Een clipmaker die zich omvormde tot filmregisseur (Human Nature, Eternal Sunshine of the Spotless Mind, La Science des rêves). Een Frans cineast die naar de V.S. trok (Be Kind Rewind, The Green Hornet, The We and the I). Een fictiemaker die documenraires ontwikkelt (Block Party, L’épine dans le coeur). En als leidraad een creatieve persoonlijkheid die cinema ziet als een collectief werk met de regisseur als katalysator.
Gondry houdt ervan zowel zijn acteurs als zijn publiek te verrassen om zo onze (kinderlijke) verbeelding te stimuleren. L’écume des jours leek Gondry met zijn sterrencast (Romain Duris, Audrey Tautou) en adaptatie van Frans literair erfgoed richting mainstream te stuwen maar niets blijkt minder waar. Gondry verrast door het absurde minder melancholisch en sentimenteel te kleuren dan Vian. Ondanks de humor en de surrealistische gekte is zijn versie vooral een drama. Het is geen toeval dat alle kleuren langzaam uit de beelden worden gezogen en dat het verkleinend decor uiteindelijk verpulvert, tot stof terugkeert.
Als erfgenaam van Méliès beseft Gondry dat aandacht voor details, het gebruik van artisanale effecten en een spel met decors en ‘levende’ objecten sleutels zijn om een alternatieve werkelijkheid te creëren. Een illusie gekoppeld aan een emotionele maalstroom. Van ludieke vrolijkheid (pianococktail, keuken met geïntegreerde kok, mensmuisje) tot surrealistische tristesse (verminkte lichamen, bloedstromen, absurde jobs, Chloé’s ziekte). Ondanks de humor en de magie, ondanks de creativiteit en de poëzie toont Gondry vooral de dood aan het werk. Maar ook de liefde. L’écume des jours duikt in de geest, het hart en de verbeelding van een held die zijn geliefde langzaam ziet sterven. Colin is de architect van een gedoemde wereld, zijn wanhoop wordt door Gondry visueel vertaald. Warm en wonderlijk.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 635, mei-juni 2013)
GENRE Drama
REGIE Michel Gondry
SCENARIO Michel Gondry & Luc Bossi naar Boris Vian
FOTOGRAFIE Christopohe Beaucarne
MUZIEK Etienne Charry
CAST Audrey Tautou (Chloé), Romain Duris (Colin), Gad Elmaleh (Chick), Omar Sy (Nicolas), Aïssa Maïga (Alise), Charlotte Le Bon (Isis), Sacha Bourdo (Mouse), Philippe Torreton (Jean-Sol Partre)
PRODUCTIE F – 2013 – 125’