Terrence Malicks Song to Song: Contemplatieve cinema van een ongenaakbare tragische schoonheid

okt 20, 2017   //   by Ivo De Kock   //   drama, film, genre, Malick, muzikale film, regisseur  //  No Comments

SONG TO SONG

“Sinds de triomf van The Tree of Life blijft Terrence Malick koppig dezelfde narratieve software gebruiken,” schreef Le Monde toen het Song to Song in 250 woorden neersabelde, “stormachtige montage, plans gedrenkt in eenzelfde bad van licht en geluid, voice over commentaar en acteurs neergepoot in paradijselijke decors. Maar wat ons toen deed trillen van opwinding dompelt ons nu onder in een mix van onverschilligheid en verbijstering.” Zelf zien we Song to Song als een lyrische film vol symboliek en tragische schoonheid maar het is duidelijk dat Terrence Malick een uit de gratie gevallen auteur is.

SONG TO SONG

Logisch wanneer we zien dat Denis Villeneuve’s dystopische spektakel Blade Runner 2049 teleurstellende box office resultaten boekt wegens “te contemplatief.” Maar het feit dat ook filmcritici (die Villeneuve wèl quasi unaniem loofden) Malick de rug toe keren geeft aan dat er iets anders aan de hand is. Het lijkt ons dat een groot deel van de pers vooral dol was op het ‘verhaal’ dat Malick hen toeliet te vertellen. Met name dat van de mythe Terrence Malick: de J.D. Salinger van de Amerikaanse cinema die na twee meesterwerken (Badlands, Days of Heaven) twintig jaar van het toneel verdween en terugkeerde als ‘slow cinema’ auteur.

Bovendien hadden Malicks nieuwe films bij hun release de omstandigheden mee. The Thin Red Line was extra opwindend als ‘langverwachte comeback’, op The New World was het net genoeg wachten en The Tree of Life surfte mee op de Cannes hype. Toen Malick zich plots tot een veelfilmer (To the Wonder, Knight of Cups, Voyage of Time) ontpopte maar de junket carrousel links liet liggen, klopte het ‘verhaal Malick’ niet meer en reageerden de gefrustreerde filmjournalisten zich af op de ‘narcistische’, ‘onbegrijpelijke’ en ‘kunstmatige’ nieuwe films. Om de eigen contradicties buiten beeld te houden worden de klassiekers (die overigens in hun tijd nooit euforisch onthaald werden) en de comeback films met de mantel der liefde bedekt.

SONG TO SONG

Het nieuwe verhaal is immers: Terrence Malick heeft zijn eigen mythe vernietigd en is net als zijn personages aan het dolen geslagen. De zonderling die niet filmde (en mysterieus bleef) is een zonderling geworden die te veel filmt (en evolueert naar de dorpsgek). Wil iemand Malick tegen zichzelf beschermen is de onderliggende boodschap van veel critici. Met in een ruk: verlos ons van zijn irritante visuele wartaal. Net nu ‘onze’ Matthias Schoenaerts een rol versierd heeft in Malicks volgende (oorlogsdrama) Radegund. Alhoewel, met wat leuke anekdotes kan Matthias het tij misschien enigszins keren.

Laten we in afwachting de films van Terrence Malick maar bekijken. Zoals Voyage of Time, zijn documentair oorsprongsverhaal in de vorm van een kosmisch ballet, met een poëtische vertelstem (Cate Blanchett) die op het ritme van hypnotische muziek de pantheïstische visie van de auteur illustreert en vooral doet dromen en nadenken. Alleen, deze door Les Inrockuptibles als ‘hardcore Malick’ omschreven documentaire werd eenmalig vertoond tijdens Film Fest Gent en wacht nog altijd op zijn dvd-release.

SONG TO SONG

Song to Song dan maar, een film die meer voor-vertoningen dan vertoningen kende in België maar nu toch op dvd te bewonderen valt. Ten minste voor wie kan genieten van Malicks lyrische stijl gekenmerkt door een mozaïekstructuur, een melancholische toon en een vol verwondering op een raadselachtige wereld gerichte blik. Waarbij hij andermaal met interne monologen in de verwarde of ontredderde geest van zijn protagonisten kruipt.

Zo vertelt Malick het verhaal, nee: evoceert hij het leven, van een centraal drietal en hun alternatieve geliefden. Anders gezegd: hij bestudeert op zijn gebruikelijke poëtische contemplatieve wijze de impact van een driehoeksrelatie op zes mensen die rondfladderen in de muziekscene van Austin, Texas. Tijdens concerten en feestjes, op weiden en in villa’s. Daarbij concentreert Malick zich niet op de Grote Liefdesverhalen maar op de kleine verhalen over bescheiden emoties. Zo gaat het bij de relatie tussen ‘wanderer‘, doler, Faye en de fragiele muzikant BV over verliefdheid (met zijn rituelen) en niet over Liefde (een passie met impact). Ondanks terugkerende existentiële vragen als “wie ben ik?”, “houdt hij van mij?” en “heb ik talent?” Vragen die even retorisch als ritueel zijn.

SONG TO SONG

Geen wonder dat gebaren meer zeggen dan woorden. En dat oppervlakkigheid een onderwerp van Song to Song wordt. Net als de fascinatie die uitgaat van een lege wereld. Fascinatie die samengaat met verontwaardiging want het luxe universum van te koele villa’s met te grote zwembaden van hipster miljardairs oogt even obsceen als morbide. Dit is een pathetisch parallel universum, los van de realiteit van de bedelaar die in een vluchtig moment en gebaar een biljet krijgt toegestopt van een muzikant.

Wat nogal wat kijkers ontging is dat Malicks visuele poëzie ditmaal ook heel sensueel is. Song to Song is zijn meest erotische film sinds Badlands. De muziek die de film drijft tovert de cerebrale trip om in een fysieke visuele dans. Bovendien compenseert Malick zijn sombere, melancholische ‘verloren paradijs’ visie op de hedendaagse wereld met humor (hilarische passages van John Lydon en Iggy Pop) en knipogen (zoals The Doors-acteur Val Kilmer die een Jim Morrison act opvoert).

SONG TO SONG

Anderzijds krijgen verhalen en personages andermaal geen dramatische ‘boog’ bij een Malick die kiest voor schokken, sprongen en contrasten. De montage dropt de kijker abrupt in het hart van nieuwe scènes terwijl documentair realisme (met beweeglijke camera) afgewisseld wordt met artistieke beelden (van een statische of glijdende camera). Het vrolijke, levenslustige eerste deel van Song to Song met zijn zwevende en balancerende personages contrasteert fel met het weemoedige tweede deel gedomineerd door vallende en liggende figuren.

Dat contrast wordt gedragen door permanente dynamiek. Song to Song blijft veranderen en transformeren. Nu eens contemplatief en dan weer kinetisch, nu eens bezwerend en even later weer meeslepend. Malicks schimmenrijk bevolkt door dwalende personages en in de verf gezet door de visuele penseelstreken van DOP Emmanuel Lubezki blijft fascineren en boeien. Dit is vederlichte contemplatieve cinema van een ongenaakbare tragische schoonheid.

IVO DE KOCK

SONG TO SONG: Terrence Malick, USA 2017, 123′; met Michael Fassbender, Ryan Gosling, Rooney Mara, Natalie Portman, Patti Smith, Holly Hunter, Iggy Pop, John Lydon; FILM: **** / EXTRA’S: 0; dis. TwinPics.

SONG TO SONG

Leave a comment