Terrence Malick The New World: Adembenemende meditatie over botsende culturen

aug 11, 2017   //   by Ivo De Kock   //   avontuur, drama, film, genre, Malick, regisseur  //  No Comments

THE NEW WORLD

Als geen ander weet Terrence Malick schoonheid én spiritualiteit te ontdekken in natuurlandschappen. The New World transformeert het legendarische verhaal van John Smith en Pocahontas tot een adembenemende meditatie over botsende culturen in 17de-eeuws Virginia.

THE NEW WORLD

“Terrence Malick is zowel een dromer als een intellectueel en een ongeneeslijk romanticus” vond Christopher Plummer. “Door zijn scherpzinnigheid ziet hij wat velen dagelijks missen – de schoonheid en tragedie van het leven dat ons omringt” liet Colin Farrell optekenen. De acteurs die in The New World zowel mensen van vlees en bloed als figuren in een landschap zijn, leggen de vinger op de complexiteit van deze visuele dichter.

Malick is een van de zeldzame regisseurs die nog het label spiritueel verdient. Hij laveerde zijn vierde prent langs mainstream klippen (averij: na de première verdween ruim 20 minuten) naar een filmervaring met “een traag, golvend tempo”. Malick legt meteen de kaarten op tafel. De film opent met een gevangen John Smith die vanuit een scheepsruim via een kijkgat/beeldkader naar het land kijkt. “Je leeft onder een wolk” waarschuwt kapitein Newport. Na een dans in gras en regen klinkt een vrouwelijke voice-over: “Wie ben je? Welke stem spreekt er in mij?”. Natuur en geest, vrijheid en controle, droom en realiteit.

THE NEW WORLD

De saga van pionier John Smith en de indiaanse Pocahontas verandert bij Malick van een liefdesverhaal in een prisma dat ons een blik gunt op de verstoring van een wereld door de oprichting van Jamestown in 1607. We zien hoe twee culturen botsen, die van de Europeanen en ‘the naturals’, en de geboorte van één natie de vernietigende onderwerping van een andere natie aankondigt. Volgens innerlijke monologen weten de pioniers “in het beloofde land waar de mens tot zijn ware grootte kan groeien” geen “nieuwe paden te trekken”. Malick laat zien hoe ‘vrije mannen’ zoals Smith ondanks ruime mogelijkheden, gesymboliseerd door het weidse landschap en de “rivier die verder in de wereld leidt”, deze nieuwe wereld willen hermaken naar hun eigen beeld. Om later het paradijs “waar de zegeningen van het land aan iedereen worden geschonken” te verwoesten.

THE NEW WORLD

“Het land heeft geen einde. Ze willen niet dat het wordt afgenomen” klinkt het onheilspellend, refererend aan de wildernis en de oorspronkelijke bewoners. Voor Malick begint ‘Amerika’ niet met Columbus, niet met de Mayflower Pilgrims en evenmin met Jamestown, de eerste Britse nederzetting. Wèl met indianenstammen die al eeuwen in harmonie met hun omgeving leefden. Een evenwicht verstoord door scheepsladingen outsiders.

THE NEW WORLD

Colin Farrell ziet The New World als “hommage aan een cultuur en een volk waarvan de schoonheid niet alleen mis werd begrepen maar ook door de kolonisten genegeerd”. O.m. vanwege communicatieproblemen. Inwijkelingen en indianen begrijpen elkaars taal niet (‘native Americans’ spreken Algonquian bij Malick). Zowel woorden als begrippen zijn vreemd. “Jaloersheid en bezit waren nooit gehoorde woorden”. Het vreemde creëert angst. Tijdens de eerste ontmoeting cirkelen beschilderde indianen rond behaarde blanken, raken hen aan, besnuffelen hen.

Heel nadrukkelijk tovert Malick allen om tot figuren in een graslandschap. Net zoals in Badlands, Days of Heaven en The Thin Red Line vervullen landschap en natuur een dramatische functie. Andermaal komt voelen voor begrijpen en is natuur een volwaardig personage. Een landschap is niet alleen mooi, het drukt ook iets uit. Zo wijzen fetisjistische natuurinserts en close ups op de onveranderlijke schoonheid van de natuur in contrast met chaotisch menselijk geweld.

THE NEW WORLD

Terwijl de hyperrealistische weergave van de natuur ook een metafysische dimensie heeft, als veruiterlijking van inwendige gevoelens. Malick filmt impressionistisch – met subtiel kleurengebruik en esthetisering van natuurlijk licht – en herleidt in zijn pantheïstische visie de mens tot onderdeel van zijn omgeving. Daarom steken er geen helden bovenuit tijdens het brutale gevecht tussen kolonisten en indianen. Terwijl het tragische einde – de dood van jonge moeder Pocahontas – via de natuurlijke geboorte-dood-hergeboorte cyclus zowel fataliteit (de botsende werelden zijn gedoemd te verdwijnen) als eeuwigheid (via de ‘moeder-geest’ die ze aanroept met “ik weet waar je leeft”) introduceert.

THE NEW WORLD

De Europese beschaving mag Pocahontas dan wel letterlijk en figuurlijk insnoeren (ook kleding wordt een metafoor), haar geest werd niet uitgedreven. Voor Malick maakt ie deel uit van een collectieve, met het landschap verbonden, geest. “Op het moment dat ik ging sterven wierp ze zich op mij”. Zo redde Pocahontas de gevangengenomen John Smith. Malick refereert aan gevangenschapsverhalen, waarin blanke kolonisten onder dwang leven bij indianen, die in de Amerikaanse cultuur worden verbonden met de frontier-mythologie (zie The Searchers, Little Big Man, Dances with Wolves).

THE NEW WORLD

Verhalen gedrenkt in angst voor fysiek gevaar, voor seksualiteit én het in vraag stellen van de eigen culturele identiteit. Alleen blijkt Smith zèlf het grootste gevaar. “Vertrouw me niet” waarschuwt hij. Om later de omwille van steun aan hongerige kolonisten door haar volk verbannen Pocahontas in de steek te laten. Opperhoofd Powhatans dochter wordt zo op haar beurt een gevangene. Gekleed, heropgevoed en bekeerd. Omgevormd tot modelechtgenote voor tabaksplanter John Rolfe. Hij neemt haar en enkele stamgenoten mee naar het Britse hof.

THE NEW WORLD

Pocahontas ziet er gekooide dieren, Opechancanough netjes geknipte bomen in gecultiveerde tuinen. Beelden die het blanke verlangen om de natuur te hervormen en te controleren weerspiegelen. Een futiel streven, zoals de zoektocht van Smith naar Indië. “Misschien ben ik er voorbij gezeild en dacht ik dat het een droom was”. Pocahontas verzaakt aan haar onmogelijke liefde maar blijft in de samensmelting van twee oude culturen geloven. Ook al dreigt de uitroeiing voor haar volk en de verdere vervreemding van de natuur voor de inwijkelingen.

Malicks nieuwe wereld is méér dan het door Europeanen ontdekte nieuwe land. Als vreemdeling in een vreemd land bewijst Pocahontas dat voor een onschuldig oog elke wereld nieuw is. En dat de belofte van een harmonieuze, multiculturele wereld nog leeft. “We werkten met het idee dat, hoever Amerika ook van haar ware doel en eerste belofte afgedwaald moge zijn, het èchte Amerika nog ontdekt moet worden”, stelt producente Sarah Green met een knipoog naar de actualiteit.

THE NEW WORLD

De Nieuwe Wereld ligt in de toekomst, niet in het verleden. Terrence Malick reist door de tijd. En hij neemt de tijd om een filmervaring te creëren die de kijker visueel en auditief overspoelt. Waarbij schoonheid zowel de natuur als het verhaal overstijgt. “Waarom heeft de aarde kleuren?” mijmert Pocahontas. En even later draait ze een rad op een grasveld. Speels en spiritueel.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n 561, maart 2006)

 

THE NEW WORLD/ reg. & sce. Terrence Malick / fot. Emmanuel Lubezki / mon. Richard Chew, Hank Corwin, Saar Klein & Mark Yoshikawa / muz. James Horner / prod. des. Jack Fisk / act. Colin Farrell (John Smith), Q’Orianka Kilcher (Pocahontas), Christopher Plummer (Christopher Newport), Christian Bale (John Rolfe), August Schellenberg (Powhatan) / pro. Terrence Malick & Sarah Green / USA / 2005 / 124’ / dis. KFD

THE NEW WORLD

Leave a comment