John Irvins Hamburger Hill: Hyperrealistisch menselijk oorlogsdrama
HAMBURGER HILL
“Ik herkende de soldaten die ik in Vietnam zag toen ik er een documentaire draaide,” zegt regisseur John Irvin in een bonusdoc, “de personages van Jim Carabatsos’ script waren driedimensionaal en het verhaal toonde hoe jonge mannen zich in een gevechtszone ècht gedragen”. Hamburger Hill stond bij zijn release eind jaren 80 in de schaduw van Platoon en Full Metal Jacket. Ten onrechte
want dit hyperrealistisch menselijk oorlogsdrama is een emotionele mokerslag.
HAMBURGER HILL
“Hamburger Hill schreef ik omdat ik als veteraan wou getuigen over de mensen die ik in Vietnam kende” stelt scenarist Jim Carabatsos (Heartbreak Ridge) in zijn commentaar. “Hij wou vertellen hoe het was om als 19-jarige voor het eerst je thuis te verlaten en naar de
oorlog te gaan” vult producente Marcia Nasatir in een documentaire aan. Het realisme van deze Vietnamfilm werd achteraf door veteranen geprezen, maar de film bleek eind jaren 80 moeilijk te produceren.
Carabatsos ontwikkelde het scenario eerst voor Fox maar omwille van het genadeloze realisme wees de studio het af. Hij produceerde de film dan maar zelf, samen met Nasatir. “De houding van Hollywood weerspiegelde die van het land,” aldus Carabatsos, “Vietnam en de veteranen waren de kwelduivels van Amerika. Een politiek correcte film kon toen slechts veteranen afschilderen als drugsverslaafden die onschuldigen afslachten. Hamburger Hill gaat over soldaten, is niet voor of tegen de oorlog, en toont waarover oorlog echt gaat”.
HAMBURGER HILL
Carabatsos vult terecht aan dat de andere toenmalige Vietnamfilms (Platoon, Full Metal Jacket, The Hanoi Hilton) “meer metaforisch en theatraal waren”. Hamburger Hill is een rauwe, realistische ode aan “de soldaten die in de steek werden gelaten en vergeten, behalve door zij die er waren” (aldus de slottekst). De film volgt een divisie die in ‘69 de opdracht kreeg om Heuvel 937 in te nemen. Na heel wat tegenstand, vele slachtoffers en een hels gevecht in de striemende regen waarbij 70% sneuvelde slagen de Amerikanen daarin.
Irvin serveert ons een ouderwetse psychologische oorlogsfilm over een ‘groep in gevaar’. Hij richt de aandacht op het menselijke aspect: de aanpassingsproblemen, de aanvankelijke verveling, de onderlinge (racistisch getinte) conflicten, de groeiende kloof met het thuisfront, de problemen die veteranen te wachten staan en de mentale druk tijdens de chaotische strijd. Het verhaal illustreert een psychologisch
mechanisme. Hoe donkerder en uitzichtlozer de strijd wordt, hoe nauwer de banden tussen de soldaten worden.
HAMBURGER HILL
Zij ervaren de absurde waanzin van de oorlog maar om fysiek en vooral psychologisch te overleven mogen ze er niet bij blijven stilstaan. Hun woede richt zich dan ook meer tegen een journalist die op veilige manier profiteert van de ellende dan op oversten die de eigen troepen beschieten. Ze veranderen in irrationele gevechtsmachines met een rationeel doel, het veroveren van de heuvel “voor de gesneuvelde kameraden”. Hamburger Hill presenteert dat niet als heroïsme (ook niet als wangedrag), maar als een “buiten zichzelf geraken” van soldaten in een gevechtssituatie.
De strijders negeren de buitenwereld en het gevaar terwijl ze zich op een doel concentreren. Daardoor evolueren ze als zombies door de gevechten. De heuvel wordt alsmaar abstracter, regen en slijk gommen alle onderscheid uit. De personages worden slijkduivels bij wie slechts het wit van de ogen opvalt. Het gevecht wordt een afwisseling van het krampachtig beklimmen van een glijbaan met extatische uitbarstingen waarbij uitzinnige soldaten hun wapens leegschieten op een onzichtbare vijand. Het bereiken van de top wordt niet gevierd met een close-up van glunderende gezichten maar met een long shot van kleine figuren die op de in zwarte rook gehulde heuvel zitten. Figuren die met de omgeving, de geschiedenis, versmelten.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 590, december 2008)
HAMBURGER HILL; John Irvin, USA 1987; 105’; met Don Cheadle, Dylan McDermott; FILM: **** / EXTRA’S: **** (commentaar, documentaires, timeline); dis. Video/Film Express
HAMBURGER HILL