De Stanley Kubrick Archieven. Deel 12: Een Special Edition Collection met vijf klassiekers

A CLOCKWORK ORANGE

Onder impuls van Stanley Kubricks schoonbroer Jan Harlan werden vijf klassiekers opnieuw op dvd uitgebracht. De doublediscversies in deze ‘Special Edition Collection’ bevatten hoogstaand bonusmateriaal dat het enigma Kubrick helpt ontsluieren. Een must voor fans én kenners.

“Iemand zo’n visuele film zien maken was inspirerend,” aldus George Lucas, “als hij het kan doen, kan ik het ook dacht ik”. “Wie kan zeggen dat de mogelijkheid van kwaad niet bestaat in deze hoofdzakelijk robotachtige technologie” vraagt William Friedkin. “2001: A Space Odyssey herinnert er ons aan dat de ideeën achter een special effect nog altijd het beste special effect zijn” stelt James Cameron. Drie van de vele uitspraken in de documentaire ‘The Legacy of 2001’ die aangeven hoezeer filmlegende Stanley Kubrick voor zijn collega’s een referentie werd.

2001: A SPACE ODYSSEY

Alle wegen leiden naar het enigma Kubrick; wat Jan Harlan aanzette om 5 van de latere Kubrickklassiekers als Special Edition dvd’s opnieuw uit te brengen. Met interessante bonussen. Zo is, op Eyes Wide Shut na, elke film voorzien van een boeiende commentaar (vooral Malcolm McDowell komt met leuke anekdotes op de proppen, o.m. over Gene Kelly’s reactie op het gebruik van ‘Singin’ in the rain’). Maar het zijn vooral de documentaires die indruk maken. Ze leren hoe voor 2001, door Kubrick opgezet om voor de toeschouwer een ruimtereis voelbaar te maken, effecten werden gecreëerd (kleefband en een glasplaat doen een stylo zweven). En dat A Clockwork Orange (volgens Friedkin) “veel verontrustender blijft dan hedendaagse, meer grafische tv-programma’s omdat de film op diepgewortelde angsten inspeelt”.

EYES WIDE SHUT

Toch blijft de mythe Kubrick overeind. Christiane Kubrick slooft zich samen met haar kinderen uit om aan te tonen dat haar man ‘heel normaal’ was (en depressief werd van het feit dat het zo lang duurde vooraleer hij een film af kreeg) maar de cineast wordt er niet minder mysterieus door. Hoe meer mensen filosoferen over waarom Kubrick A Clockwork Orange (alleen in G.B.) uit roulatie nam, hoe waziger de motivaties worden (“Kubrick kreeg zelf angst van het mimetische effect van zijn film” probeert criticus Alexander Walker).

THE SHINING

Erg interessant is de ‘Lost Kubrick’ doc over twee nooit afgewerkte Kubrick- projecten: Napoleon en The Aryan Papers. Zoals ook uit de Gentse Kubrick-expo bleek verrichtte de cineast voor beide projecten behoorlijk wat research (en snorde hij heel wat ‘artefacten’ op). Bij ‘Napoleon’ nam hij zich voor de gevechten als gewelddadige balletten te ensceneren, de jonge jaren van Napoleon te belichten én aandacht te schenken aan seks. “Napoleon liet zich leiden door zijn emoties en niet door zijn verstand,” zegt Harlan, “wat een vertrouwd Kubrick-gegeven is”.

Net zoals de vaststelling dat “cultuur en beschaving geen barbaars irrationeel gedrag voorkomen” (dixit Anthony Frewin), de reden waarom Kubrick absoluut een Holocaust-film wou maken. Voor die prent had hij al acteurs op het oog (o.a. Johanna ter Steege!), maar Schindler’s List (van Spielberg, de man die A.I. overnam van Kubrick) stak daar een stokje voor. Helaas.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in Filmmagie, n° 581, januari 2008)

FULL METAL JACKET

STANLEY KUBRICK SPECIAL EDITION COLLECTION: 2001: A SPACE ODYSSEY; USA 1968; 143’; met Keir Dullea, Gary Lockwood; FILM: **** / EXTRA’S: **** (commentaar, 7 documentaires); beeldformaat 2.20:1; A CLOCKWORK ORANGE; UK 1971; 131’; met Malcolm McDowell, Patrick Magee; FILM: **** / EXTRA’S: **** (commentaar, 3 documentaires); beeldformaat 1.66:1; THE SHINING; USA-UK 1980; 115’; met Jack Nicholson, Shelley Duvall; FILM: **** / EXTRA’S: **** (commentaar, 4 documentaires); beeldformaat 1.78:1; FULL METAL JACKET; USA-UK 1987; 112’; met Matthew Modine, Adam Baldwin; FILM: **** / EXTRA’S: **** (commentaar, documentaire); beeldformaat 1.78:1; EYES WIDE SHUT; USA-UK 1999; 152’; met Tom Cruise, Nicole Kidman; FILM: **** / EXTRA’S: **** (interviews, documentaires); beeldformaat 1.78:1; dis. Warner.

STANLEY KUBRICK