De Stanley Kubrick Archieven. Deel 9: A.I., een Kubrick-project werd een Spielberg-film
A.I.
A.I. is een vreemde film. Het is een sprookje met hoog Pinocchio-gehalte maar richt zich tot volwassenen met morele vragen over kunstmatige intelligentie en emotieloze menselijkheid. Het is een meeslepende Odyssee van een robotjongen die liefde geeft en een moeder zoekt, enigszins gestremd door een episodische structuur en toonverschuivingen. En het is een visueel verteld verhaal dat zowel warm (schrijnende emoties: liefde, angst, trouw) als koel (dystopisch wereldbeeld: gruwel, aflopende beschaving) is.
A.I.
Door dit alles krijgt de kijker weinig vat op A.I.. Velen reageerden bij de bioscooprelease teleurgesteld maar wie de film op dvd herontdekt zal merken dat het overheersen van middelpuntvliedende krachten juist voor emotionele geladenheid zorgt. Dat A.I. ‘A Steven Spielberg Film’ is blijkt uit het ruime aanbod bonusmateriaal. Specialist Laurent Bouzereau (die reeds films van Hitchcock, Lean en De Palma van extra’s voorzag) behandelt in een reeks documentaires zowat alle aspecten van de productie. Op schijfje 1 starten we met ‘Creating A.I.’ dat de historiek van de productie, bijna zo boeiend als de film zelf, schetst. Jan Harlan en Steven Spielberg belichten de samenwerking tussen Kubrick en Spielberg.
A.I.
«A filmmaker has almost the same freedom as a novelist has when he buys himself some paper».
— Stanley Kubrick
Schijfje twee opent met ‘Acting A.I.’, twee documentaires waarin Haley Joel Osment en Jude Law verklaren hoe ze vorm gaven aan hun personage. Vooral Osment, die Jan Harlan ons als “a very nice, sensible boy” omschreef, maakt indruk door zijn intelligente analyses (“we progressed the character through the film”, “I didn’t blink once”). Gigolo Joe was volgens Spielberg nog niet goed uitgewerkt door Kubrick. De cineast voelde zich “like an archeologist, going through all kinds of papers to find out what he meant, what he intended”.
A.I.
Onder de noemer ‘Designing A.I.’ krijgen we korte reportages over de conceptuele tekeningen van Chris Baker (production designer Rick Carter wijst op het belang van ‘mode jerking’, de stijl- en toonwijzigingen tijdens het ganse avontuur) en de kledij-ontwerpen van Bob Ringwood (“I tried to design the atmosphere, not the clothes”). In ‘Lighting A.I.’ toont fotografieleider Janusz Kaminski hoe de storyboards van Kubrick vertaald werden in beelden. Hij praat ook over de specifieke look van de drie delen en onthult zijn voorliefde voor “ambiance: rain, smog and mist”.
A.I.
De live action effecten komen aan bod in ‘Special Effects’ en de verschillende soorten robots in ‘Robots of A.I.’ (Spielberg filosofeert hier over de klassestructuur in de robotgemeenschap). In ‘Special Visual Effects and Animation’ onthult Dennis Muren dat een ‘previsualisation system’ ontwikkeld werd waardoor men reeds op de set een indruk kreeg van het eindresultaat.
A.I.
‘The Sound and Music of A.I.’ laat zien hoe sound designer Gary Rydstrom originele geluiden ontwikkelde (met gebruik van menselijke stemmen) terwijl John Williams verklaart waarom het een eclectische score werd en hoe de muzikale keuze van Kubrick in de film verwerkt werd. Alsof dit nog niet genoeg was, zijn er ook nog uitgebreide ‘archieven’ (met o.a. storyboards en decorontwerpen). Plus een oproep tot verantwoordelijkheid van Steven Spielberg. Dat zou Stanley Kubrick natuurlijk nooit gedaan hebben.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in Film en Televisie, n° 522, mei 2002)
A.I.
A.I.: USA 2001, van Steven Spielberg, met Haley Joel Osment, Jude Law; FILM: **** / EXTRA’S: **** (documentaire ’making of’, documentaire over het project, interviews met Steven Spielberg, Haley Joel Osment en Jude Law, interview met sound designer Gary Rysstrom, bezoek aan de Stan Winston Studio’s, interviews met special effects groep van Lucasfilm ILM, storyboards, tekeningen, foto’s, trailers); 16:9, dis. Warner.
«I would not think of quarreling with your interpretation nor offering any other, as I have found it always the best policy to allow the film to speak for itself».
— Stanley Kubrick
A.I.