Dossier I’m Not There: Deel 3 Film: Bezeten door meervoudige levens

mrt 21, 2017   //   by Ivo De Kock   //   actueel, drama, film, genre, Haynes, regisseur, thema  //  No Comments

I’M NOT THERE

Kan je van leven veranderen? Van persoonlijkheid? Hoeveel keer? Ja, ja, 6 of 7 maal antwoordt Todd Haynes in zijn virtuoos filmgedicht “geïnspireerd door de muziek en de vele levens van Bob Dylan”. Dichter, profeet, outlaw, oplichter, ster, rock ‘n’ roll martelaar, ‘born-again’ christen. 7 identiteiten verweven in een levensverhaal verbonden met een tijdperk. 6 acteurs krijgen een punt achter hun naam in de generiek en brengen ons in vervoering. Na de transformerende titel I’m he / I’m her / I’m here / I’m there / I’m Not There.

I’M NOT THERE

“Zelfs de geest is meer dan één persoon” klinkt het in deze anti-biopic waarin icoon Bob Dylan nooit bij naam wordt genoemd en slechts
1 keer zelf in beeld verschijnt. “I’m glad I’m not me” zegt iemand die op Dylan lijkt, maar Jude Quinn heet en door Cate Blanchett wordt vertolkt, als reactie op mediaberichten over ‘zijn’ gedrag. Een variant op het “Ik is een ander” van Arthur Rimbaud, de Franse 19de-eeuwse dichter die Dylan inspireerde en in I’m Not There als Dylan-personage voor een naamloze commissie verschijnt om de foute politieke interpretatie van zijn werk te counteren.

De laatste van in Haynes’ film geciteerde 7 rules for hiding, 7 regels voor wie zich wil verbergen, luidt “creëer nooit iets want het zal misbegrepen worden. Het zal je veranderen en achtervolgen voor de rest van je leven”. I’m Not There is geen realistische biopic over Bob Dylan maar een impressionistisch docudrama over ‘Bob Dylan’, de figuur en niet de mens. Het is een caleidoscopisch portret dat draait rond inspiratie, transformatie, invloed, identificatie en osmose. Rond radicale verandering en vrijheid.

I’M NOT THERE

Het is ook een niet-chronologisch verhaal dat illustreert hoe een cultuur bezeten raakt door de meervoudige levens van een artiest en hoe die kunstenaar via zijn muziek en personae een tijdperk kan vormgeven. Of hoe kunst de wereld hervormt en een artiest zichzelf heruitvindt. “I’m gone”, ik ben weg, klinkt het aan het einde van I’m Not There en Bob Dylan is eigenlijk overal en nergens in de film. De echte Dylan
verschijnt louter in het slotbeeld (de man-metde- harmonica brengt Mr. Tambourine Man) maar de dialogen zitten boordevol authentieke Dylanuitspraken, zijn songs drijven het verhaal en zijn vele gezichten worden weergegeven door een assemblage van personae.

6 acteurs spelen 7 varianten van de Dylan-persona. Het zijn niet- Dylans met symbolische (bij)namen. Woody Guthrie, de 11-jarige zwarte troubadour die wegliep uit Riddle en opgedragen wordt “te zingen over je eigen tijd”. Arthur Rimbaud, een artistieke rebel, op de rooster gelegd over de subversieve onderstroom van zijn werk. Jude, een mannelijke (door een vrouw gespeelde) popster die de stap van folk naar rock zet. Billy The Kid, een in het metaforische stadje Riddle teruggetrokken levende cowboy (“Ik ben onzichtbaar, zelfs voor mezelf”). Jack, een protestzanger die een ster is wanneer hij mysterieus verdwijnt en herboren wordt als Pastor John, een christelijk predikant die gospel nieuw leven inblaast. Robbie, de acteur wiens leven verandert wanneer hij in een biopic Jack speelt.

I”M NOT THERE

 

I’M NOT THERE

TODD HAYNES: “I’m Not There is een mysterieuze Dylan-song uit 1967. Interessant aan die tijd, toen de Basement Tapes uitkwamen, is dat Dylan er zich voor het eerst afzondert. Tot dan leefde hij in New York van minuut tot minuut, in een wereld waar elke stap van hem werd besproken. In 67 had hij z’n motorongeluk en na Woodstock verdween hij van de kaart. Hij stichtte een gezin, ging naar de kelder en nam raadselachtige muziek op. Op een vreemde manier kwam hij nooit meer écht terug. Natuurlijk kwamen er nog albums uit maar een centrale plaats nam hij niet langer in. De nood om te verdwijnen en zichzelf opnieuw uit te vinden is waar het verhaal rond Richard Gere als Billy The Kid over gaat. Dylan spuwde veel van de moderne wereld uit, de wereld waar hij tot dan de hartslag van was. I’m not there vat die ‘displacement’ mooi samen. De song gaat over een vrouw die psychisch aan de grond zit en zelfmoord wil plegen. Ze blijft herhalen: ‘Ik ben er niet voor jou’. Het gaat dus letterlijk over ‘er voor iemand niet zijn’. Maar de song fascineert; er is veel over geschreven en om een of andere reden is hij nooit officieel uitgebracht. Ik vond het de perfecte titel voor een film over iemand die continu aan het verdwijnen is. Je kan hem niet grijpen. Telkens wanneer je naar hem reikt, is hij ergens anders. Hij is er niet”. ×
MOSTRA VENEZIA – 4 SEPTEMBER 07

Het traject van Woody, Arthur, Jude, Billy, Jack/ John en Robbie wordt door Todd Haynes verstrengeld in een filmmozaïek doordrenkt van
de songs, beelden en uitspraken van de ‘echte’ Dylan. Het beeld van het icoon ‘Bob Dylan’ wordt gefragmenteerd – 6 lichamen voor 7 personages en 6 levenslijnen – en gereconstrueerd. Niet zoals een raadsel dat tegenstrijdige interpretaties van ‘Dylan’ tegen elkaar afweegt. Wel als een puzzel die deelaspecten samenbrengt.

Waardoor ze in elkaar overlopen en er zo langzaam een beeld ontstaat van een fenomeen en zijn tijd, van leven en werk van een (levens)kunstenaar. Todd Haynes wil géén psychologisch portret van de ‘man achter de mythe’ schetsen, zijn anti-biopic peilt naar het ‘Dylan’-effect (de impact van de mythe) en brengt via meervoudige identiteit(en) een ode aan (mysterieuze) artistieke vrijheid.

I”M NOT THERE

I’m Not There toont hoe Dylan, in zijn strijd tegen mensen die denken zich een versie van hem te kunnen toe-eigenen, zichzelf constant
her-denkt en her-schept. Niet toevallig veranderde hij op 19-jarige leeftijd zijn naam van Zimmerman in Dylan (naar dichter Dylan Thomas)
en creëerde hij voor zijn New Yorkse vrienden een fictief verleden (van zwerver, circusartiest). Later trachtte hij politieke interpretaties én de
beroemdheidscultuur – pogingen om hem te verklaren en te vervormen – te ontvluchten.

Haynes probeert niet om vanuit een 21ste-eeuws perspectief de macht en fascinatie van het beeld te ontluisteren. Of om causale verbanden bloot te leggen en psychologische verklaringen op te dissen. Zonder ironie of cynisme benadert hij zijn onderwerp via de (cinema van de) sixties met een collage die documentaire en fictie, Pennebaker en Fellini, fusioneert om via fake beelden een emotionele waarheid te creëren.

I”M NOT THERE

Net zoals Zodiac en Fur doorbreekt I’m Not There de klassieke narratieve structuur om mensen te verbinden met hun tijd en de zoektocht naar identiteit eindeloos mysterieus te houden. Haynes “vond zijn vrijheid” met een patchwork van vertrouwde beelden en gekende songs, van filmstijlen en personages, van kleur en zwartwit,… Zijn audiovisueel gedicht is complex maar drijft op gevoelens. Waardoor je deze rijke film eindeloos kan herbekijken. Todd Haynes slaagt erin je “de uitgestrektheid en flux van een creatief leven te doen ervaren”. Zoals hij beloofde aan Bob Dylan.

JULIE DECABOOTER & IVO DE KOCK

INTERVIEW FILMFESTIVAL GENT – 19 OKTOBER 07

(Verschenen in FILMMAGIE, n° 580, december 2007)

I”M NOT THERE

I’M NOT THERE: lyrisch docudrama / reg. Todd Haynes / sce. Todd Haynes & Oren Moverman / fot. Edward Lachman / mon. Jay Rabinowitz / muz. Randall Poster & Jim Dunbar / act. Cate Blanchett (Jude), Heath Ledger (Robbie), Christian Bale (Pastor John/Jack), Richard Gere (Billy), Ben Wishaw (Arthur), Marcus Carl Franklin (Woody), Carlotte Gainsbourg, Julianne Moore, David Cross, Bruce
Greenwood, Michelle Williams / pro. Christine Vachon, James D. Stern, John Sloss & John Goldwyn / USA / 2007 / 135’ / dis. Cinéart

I”M NOT THERE

 

Leave a comment