Ridley Scotts American Gangster: De opkomst en ondergang van een charmante crimineel

mrt 4, 2017   //   by Ivo De Kock   //   actueel, Algemeen, biopic, dvd, genre, misdaad, regisseur  //  No Comments

AMERICAN GANGSTER

Het ging er toen, door de onrust die de Vietnamoorlog veroorzaakte, op de straat heftig aan toe” stelt Richie Roberts. “Wanneer ze je respecteren dan is dat mooi, maar het brengt niets op. Wanneer ze bang voor je zijn, dàn verdien je geld” merkt Frank Lucas fijntjes op. De uitspraken van de protagonisten van dit waar gebeurde gangsterverhaal maken duidelijk waarom Ridley Scott koos voor een harde, donkere reconstructie van een tumultueus en moreel verwarrend tijdsgewricht in zijn jager- en prooidrama American Gangster.

“Dit is niet mijn soort film,” bekent Ridley Scott in zijn commentaar, “die combinatie van The French Connection en The Godfather is niet iets dat ik doorgaans nastreef, maar American Gangster beroerde me vanwege het verhaal”. Met name de opkomst en ondergangvan Frank Lucas, een kansarme zwarte die zich in de jaren 70 tot heroïnekoning van Harlem opwerkt. Dankzij een genadeloze aanpak (concurrenten worden fysiek uitgeschakeld), een kapitalistische reflex (hij betrekt pure heroïne bij de bron in Vietnam) en vindingrijkheid (de drugs worden vervoerd via lijkkisten van gesneuvelde soldaten) wordt hij marktleider.

Zijn tegenspeler is politieagent Richie Roberts, een rechtlijnig en integer man die Lucas opmerkt wanneer de gangster zijn adagium (“De machtigste man in een kamer is altijd hij die het minst opvalt”) even vergeet. Samen met scenarist Steven Zailian portretteert Ridley
Scott (een bonusdoc toont hun samenwerking) in jaren 70 stijl (mythologische stedelijke figuren gevat met documentair realisme) een land in chaos. De Vietnamoorlog, ontsporende getto’s en rassenspanningen laten hun sporen na en toveren het centrale duel om in een morele confrontatie.

Net zoals Eastern Promises en We Own the Night toont American Gangster hoe hebzucht levens verwoest in een misdadig universum
dat trouw de kapitalistische logica volgt. “Ik wil films maken en geen movies,” benadrukt Scott, “films die achteraf nog in je hoofd spelen, die je zoals een boek op een schap kan zetten – gelukkig zitten ze nu in kleine dvd-doosjes – om ze later nog eens te bezoeken”. Cruciaal daarbij is dat de regisseur van Blade Runner en Gladiator “filmt in beelden” , “geen biopic maar een docudrama beoogt” en “niet geïnteresseerd
is in het verheerlijken van een drugsdealer”.

Bovendien wou hij “niet te veel uitleggen. Je gelooft het of niet, maar het is allemaal waar”. Daarom ook stond hij constant voor de keuze “wat toon je, het feit of de ontdekking ervan”. En keuzes zijn bij Scott altijd doordacht. Zo koos hij voor een monochrome, rechtlijnige look om de flamboyante personages met de onderkoelde filmstijl te laten contrasteren. Bij de verwijderde scènes vinden we een alternatieve openingsscène (met het slotbeeld van de huidige bioscoopversie).

Een sterke scène maar Scott verklaart dat gekozen werd voor een gewelddadig moment omdat het de daden van Lucas (een gruwelijke
moord) laat contrasteren met zijn woorden (“God is goed”), “het geeft aan dat wat volgt geen romantisch verhaal is”. Later toont Scott via parallelmontage het familie-etentje van Lucas en diens klanten die naalden in hun armen duwen.

Opnieuw een veelzeggende keuze: “Terwijl sommigen zo leven, leven anderen op deze wijze”. Kiezen is manipuleren, weet Scott: “Helaas
heeft manipulatie een slechte naam, maar dat is wat drama doet, manipuleren”. Alleen sentimentalisme is daarbij uit den boze. Net zoals nadrukkelijkheid. Vandaar dat hij het slot van de (met 18 minuten) uitgebreide dvd-versie van American Gangster vlot schrapte
voor zijn bioscoopversie.

We zien Frank na zijn vrijlating samen met Richie door een voor hem nieuwe wereld lopen. Eén ding blijkt niet veranderd; Franks ijzige
blik doet rappers die zijn pad kruisen beseffen dat dit een gevaarlijk man is. Charmant maar dodelijk. ×

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 585, mei-juni 2008)

AMERICAN GANGSTER; Ridley Scott; USA 2007; 150’; met Russell Crowe, Denzel Washington; FILM: *** / EXTRA’S: **** (commentaar, documentaires, verwijderde scènes, lange versie); dis. Universal.

RIDLEY SCOTT

Leave a comment