Sergej Eisenstein Collection: De Russische grootmeester verzameld

aug 2, 2016   //   by Ivo De Kock   //   actueel, Algemeen, genre, politieke film, portret, regisseur  //  Reacties uitgeschakeld voor Sergej Eisenstein Collection: De Russische grootmeester verzameld
sergei-eisenstein

SERGEI EISENSTEIN

De Russische grootmeester Sergej Michailovitsj Eisenstein (1898-1948) is niet weg te denken uit de filmhistorie én uit de geschiedenis van zijn land in het begin van de 20ste eeuw. Zijn belangrijkste films werden gebundeld in een fraaie box.

“Waarom zou cinema de principes van theater en schilderkunst volgen en niet de principes van taal die ons toelaten om volledig nieuwe ideeën te doen ontstaan uit de combinatie van twee concrete denotaties van twee concrete objecten?” Aan het woord is een man die de geest van de Russische revolutie injecteerde in Pantserkruiser Potjomkin, Oktober en De Generale Lijn en cinema heruitvond met Aleksandr Nevski: Sergej Eisenstein.

Potemkin

POTEMKIN

Een cineast, theoreticus, tekenaar, ontwerper, schrijver en virtuoze monteur die als getuige van zijn tijd en visionair vernieuwer in ramkoers kwam met dictator Jozef Stalin. Daardoor kon hij enkele iilms niet afwerken maar dat belette niet dat zijn indrukwekkend oeuvre – en zijn opvattingen over montage – generaties filmmakers beïnvloedde. Ritmische montage, opnamen vanuit meervoudige perspectieven, filmen op de dynamiek van bestaande muziek,… Zonder Eisenstein zag de actiecinema er minder flitsend uit en hadden o.m. Alfred Hitchcock, Nicolas Roeg, Francis Ford Coppola en Brian De Palma heel andere films gemaakt.

Cruciaal in de cinema van Eisenstein waren de op ‘attracties’ en snelle beeldwisselingen gebaseerde ritmische montageprincipes die hij hanteerde. Principes verbonden met de vraag die hem levenslang bezighield: hoe kan men bij film publieksreacties uitlokken? Alles begon voor Eisenstein toen hij als directeur van het Moskouse avant-garde theatergezelschap Proletkult de naturalistische methode van Stanislavsky verving door de vanuit de Pavloviaanse reflex vertrokken biomechanische benadering van Vsevolod Meyerhold.

October

OKTOBER

Als filmmaker ging Eisenstein aan het experimenteren met de expressieve mogelijkheden van montage. Hij gebruikte daarbij een Hegeliaanse dialectiek. Zo paste Eisenstein het these-antithese-synthese mechanisme toe in Staking door shot A (arbeidersopstand) te laten volgen door shot B (vee dat geslacht wordt) om bij een symbolisch C (arbeiders zijn vee) uit te komen.

Een innovatie die Eisenstein omschreef als ‘intellectuele montage’ en verantwoorde door te verwijzen naar de experimenten van Kuleshov (die bewezen dat de betekenis van shots gewijzigd wordt door de context waarin ze geplaatst worden) en naar Japanse ideogrammen (een symbolen combineren met een ander creëert nieuwe zingeving).

Alexander-Nevsky

ALEXANDER NEVSKY

Eisenstein was een kind van zijn tijd: de jaren ’20 waren in de hele wereld een tijd van experiment en vernieuwing terwijl het favoriete thema binnen de Sovjetcinema ‘de revolutie’ was. Film was voor hem een middel en geen doel, het was een instrument om de revolutionaire gedachte uit te dragen. Hij citeerde graag Marx wanneer die zei dat het doel niet is de geschiedenis te begrijpen maar wel de geschiedenis te veranderen.

The-Battleship-Potemkin-900x623

POTEMKIN

De slachting op de trappen van Odessa in Pantserkruiser Potjomkin was een technisch hoogstandje opgezet om het bewustzijn en de emoties van de kijker te beïnvloeden. Eisenstein had het over “de kijker in extase brengen”, uit zijn normale toestand halen om zijn klassebewustzijn te verhogen en hem te transformeren. Helaas moesten volgelingen zoals Godard vaststellen dat Eisensteins montagetechnieken toeschouwers zowel rebels als volgzaam kunnen maken. Toch schoppen zijn films ons nog altijd een geweten. En blijven ze een lust voor het oog.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 620, december 2011)

Ivan-The-Terrible

IVAN THE TERRIBLE

EISENSTEIN COLLECTION; STAKING: Sergej Eisenstein, Rus 1925; 82′; met Maksim Strauch; FILM: *** / EXTRA’S: * (soundtrack, boekje); PANTSERKRUISER POTJOMKIN: Sergej Eisenstein, Rus 1925; 71′; met Aleksandr Antonov; FILM: **** / EXTRA’S: * (soundtrack, boekje); OKTOBER: Sergej Eisenstein, Rus 1928; 99′; met Vasili Nikandrov; FILM: **** / EXTRA’S: ** (documentaire, boekje); DE GENERALE LIJN: Sergej Eisenstein, Rus 1929; 131′; met Marta Lapkina; FILM: *** / EXTRA’S: *** (documentaires, boekje); QUE VIVA MEXICO!: Sergej Eisenstein, Mex 1932; 84′; met Felix Balderas; FILM: *** / EXTRA’S: ** (documentaire, boekje); ALEKSANDR NEVSKI: Sergej Eisenstein, Rus 1938; 103′; met Nikolai Cherkasov; FILM: **** / EXTRA’S: * (foto’s, boekje); IVAN DE VERSCHRIKKELIJKE DEEL I & II: Sergej Eisenstein, Rus 1944 & 1946; 95′ & 81”; met Nikolaj Tsjerkasov; FILM: *** / EXTRA’S: * (boekje); dis. Moskwood

strike 2

STRIKE