Hereafter: Melancholisch melodrama van Clint Eastwood

HEREAFTER

In de geglobaliseerde wereld van Hereafter worden drie levens gedefinieerd door een confrontatie met de dood. Waarbij de vraag naar het bestaan van een hiernamaals overschaduwd wordt door andere vragen. Hoe verwerk je een bijna-dood-ervaring? Hoe leef je met een verlies? “We weten niet wat er aan de andere kant is,” zegt Clint Eastwood nuchter, “maar aan deze kant is het finaal”. De emoties van het leven boeien hem meer dan ideeën over de dood.

“De ervaring zelf is de autoriteit” schreef Georges Bataille. Volgens de door de dood gebiologeerde Franse filosoof moet men in zichzelf keren om te kunnen luisteren naar de wereld. Daarbij bevrijdt men zich van ‘kennis’ en ‘woorden’, ruimt men zoals Henri Bergson aangaf de obstakels tussen bewustzijn en realiteit op.

Dit in een poging terug te keren naar de verloren eenvoud, de originele energie van het leven. Maar volgens Bataille is ‘zichzelf” “niet het subject dat zich van de wereld isoleert, wel een plaats van communicatie, van fusie tussen het subject en het object”. Een individu is niet in staat alleen tot het uiterste van de ervaring te gaan, anders verzuipt hij in een narcisme dat enkel betekenis heeft voor hemzelf.

HEREAFTER

Liefde, literatuur en film zijn voor Clint Eastwood manieren om aan dit mogelijk isolement te ontkomen. Niet toevallig laat hij meerdere levens convergeren en liefde eenzaamheid overwinnen in Hereafter, een melancholisch melodrama gepatroneerd door de Engelse schrijver Charles Dickens.

Eastwoods interesse voor het bovennatuurlijke is niet nieuw. Getuige zijn westernfabels High Plains Drifter en Pale Rider. Terwijl dood en verlies veel van zijn personages tekenen. Zie Honkytonk Man, Bird, The Bridges of Madison County, Mystic River, Million Dollar Baby en Changeling. Maar alhoewel Eastwood de 80 voorbij is en de filmtitel verwijst naar het hiernamaals, is Hereafter geen testamentfilm en evenmin een intellectuele bespiegeling over het leven na de dood.

Dit fraai staaltje van directe cinema is vooral een emotioneel werk dat peilt naar de rol die de dood speelt in het leven. Eastwood vertelt het verhaal van drie geografisch van elkaar verwijderde mensen die worstelen met het mysterie van het leven na de dood. “Ik had visioenen onder water” zegt de Franse tv-journaliste Marie Lelay die tijdens de tsunami van ’04 een bijna-dood-ervaring heeft (“You experienced death” krijgt ze te horen) en daardoor afstand neemt van de professionele mallemolen.

HEREAFTER

“Dat heb ik nog nooit gedaan, weggelopen van zo’n verhaal” zegt ze wanneer ze het rampgebied verlaat. “Een leven dat in het teken staat van de dood is helemaal geen leven” verzucht George Lonegan, een Amerikaanse helderziende die communiceert met overledenen maar deze gave ziet als een last. Daarom vlucht hij in een anonieme job als (met werkloosheid bedreigde) arbeider.

“Ik heb je nodig” smeekt de jonge Londenaar Marcus wanneer door een ongeval zijn tweelingbroer Jason wegvalt en hij in een pleeggezin belandt. Hij steelt geld om via mediums in contact te treden met zijn steun en toeverlaat. Het lot leidt deze drie personages naar de London Book Fair, de beurs waar Marie haar boek ‘Hereafter: conspiracy of silence’ (met researchmateriaal van Dr. Rousseau) voorstelt, George een Dickenslezing van Derek Jacobi bijwoont en Marcus hulp zoekt.

Wat opvalt is dat Eastwood het bovennatuurlijke heel sober en onnadrukkelijk benadert. Zowel Marie’s near-death experience als George’s gave worden medisch verklaard terwijl er bedriegers opduiken die misbruik maken van de (wan)hoop van mensen die een verlies moeten verwerken.

Eastwood focust niet op het spectaculaire aspect van het gebeuren maar op de tristesse van de betrokkenen. De drie personages zijn/worden eenzaam en zoeken contact om met steun/begrip uit hun isolement te breken. Na een operatie stond George voor een keuze: “Leven met hallucinaties of helemaal geen leven hebben” (lees: verdoofd zijn door pillen). Helderziendheid is voor hem “geen gift, het is een vloek. Het ruïneerde elke kans die ik had op een normaal leven”.

Tijdens een kookcursus heeft hij heel even een direct, sensueel contact met Melanie. Niet toevallig geblinddoekt. Wanneer de jonge vrouw aanstuurt op een spiritistische sessie ontdekt ze dat George gelijk heeft: “Alles weten over iemand lijkt geweldig, maar het is beter iets achter te houden”. George herkent zich in het schilderij ‘Dickens’s Dream’ waar de auteur omringd wordt door zijn romanhelden die als geesten rond hem cirkelen.

HEREAFTER

De jonge Marcus wordt zo’n Dickensfiguur, een wees die het zonder zijn dode broer en zijn met verslaving worstelende moeder moet stellen. Marie wil dan weer als auteur gemoedsrust vinden. “Ik heb ervaren waar we zullen heengaan, wat we zullen beleven” zegt ze tegen een uitgever. Maar het zijn niet de schaduwen uit haar visioenen of de geesten die George omringen die voor (hoop op) een normaal leven zorgen. Het zijn heel reële gevoelens die somberheid en depressie verdrijven uit het eenzame bestaan van de volwassenen.

Eastwood weet immers dat elk geslaagd melodrama tevens een groot liefdesverhaal is. De hoopvolle fantasie opent ook voor de jongeling een toekomst. Marcus vindt zichzelf door niet langer Jason te spelen. Met de pet van zijn broer die Marcus lang niet wou afzetten geeft hij ook zijn “ik wil niet leven zonder hem” op. Nadat Jason hem “een laatste keer beschermde” bij de Londense metro-bomaanslagen van ’05. Voor geen van de drie verloren zielen zijn er oplossingen, zekerheden en verklaringen weggelegd.

De dood en het hiernamaals blijven mysterieus. Hereafter toont enkel hoe liefde onze nood aan een leven na de dood voedt. Eastwood gelooft vooral in mensen, in de energie van het leven en in de kracht van emoties om individuen uit de wurggreep van de eenzaamheid te wrikken.

IVO DE KOCK

(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 612, februari 2011)

HEREAFTER: melodrama / reg. Clint Eastwood / sce. Peter Morgan / fot. Tom Stern / mon. Joel Cox & Gary D. Roach / muz. Clint Eastwood / act. Cécile de France (Marie Lelay), Matt Damon (George Lonegan), Thierry Neuvic (Didier), Frankie McLaren (Marcus), George McLaren (Jason), Bryce Dallas Howard (Melanie), Marthe Keller (Dr. Rousseau), Derek Jacobi (zichzelf) / pro. Clint Eastwood, Kathleen Kennedy & Robert Lorenz / USA / 2010 / 129′ / dis. Warner

HEREAFTER