William Friedkins Killer Joe: Tussen neo noir en donkere komedie
KILLER JOE: Vintage William Friedkin
“Van al wat er in ons leven gebeurt is er maar weinig waar we controle over hebben,” stelt William Friedkin, “alle personages van Killer Joe proberen hun levens te controleren maar slagen daar niet in”. Telkens weer duikt de regisseur van The Exorcist, The French Connection, Cruising, To Live and Die in LA, Rampage en Bug in het hart van de duisternis. Met anti-helden die Scott Fitzgeralds principe “action is character” volgen en aantonen dat je bent wat je doet en niet wat je zegt. Friedkin is op zijn best wanneer hij stormachtige films maakt die zijn bewogen leven weerspiegelen. Films die soms provoceren, vaak verwarren, altijd brutaal zijn en nooit onverschillig laten.
Films ook die de ambiguïteit van situaties en personages – twijfel omtrent hun morele en seksuele identiteit – verankeren in het verhaal en de manier waarop dat wordt verteld. Films die net als hun auteur de passies (lees: controverses) hoog doen oplaaien. Wat een onbevangen kijkervaring uitsluit. “Reeds een jaar voor zijn release werd Killer Joe omschreven als gewelddadig en pervers,” zegt Friedkin, “ik zie het niet zo al moet ik toegeven dat het, vooral seksueel, erg expliciet is”.
Na de paranoïde thriller Bug is Killer Joe andermaal een adaptatie van een ijzersterk toneelstuk van Tracy Letts. Hier gaat het om een als een Texaanse neo-noir vermomde donkere komedie over verraad, seks, ontspoorde familiewaarden, geweld, drugs, wanhoop en vertwijfeling. In een uithoek van Texas (“de Texanen hebben te veel ruimte om te bewegen” klinkt het ironisch) bedenkt een loser, de 22-jarige drugdealer Chris, in zijn trailer een plan om zijn gokschulden af te betalen (en een dreigende kastijding door gangsters te vermijden).
Het vermoorden van zijn moeder moet zijn zus voldoende verzekeringsgeld opleveren. Zijn suffe pa en zijn overspelige stiefmoeder laten zich snel overhalen. Net als zusje. Bible belt of niet, eerst komt het eten en dan de moraal. Al komt die moraal in het geval van de gewetenloze Killer Joe, een corrupte agent die bijklust als perfectionistische huurmoordenaar, gewoon nooit. Hij is een psychopatische handelaar in de dood die zijn prijs (geld en het meisje) genadeloos opeist en Kentucky Fried Chicken-kippenboutjes gebruikt als seksuele marteltuigen. Wanneer het fout loopt, loopt het dan ook goed fout en belandt de oerdomme disfunctionele familie in een waanzinnige, gewelddadige hel.
KILLER JOE
Friedkin ziet deze stripachtige nachtmerrie die speelt in diners, stripteasebars en vervallen parkeerterreinen als “een moderne versie van Assepoester: er is een jonge vrouw die door haar familie mishandeld wordt, haar vader en broer prostitueren haar en haar moeder trachtte haar te vermoorden toen ze jong was, iets wat ze zich herinnert. Dan ontdekt ze haar prins en blijkt hij een moordenaar en politieagent te zijn die twee keer zo oud is als zij”.
Killer Joe focust op sinistere karaktertrekken, duistere acties en pijnlijke waarheden. De grenzen van de goede smaak worden vrolijk overschreden, het geweld is extreem, de humor grof en de seks expliciet maar van cynisme is er geen sprake. Friedkin balanceert eerder op de dunne lijn tussen verontwaardiging en empathie. “Het verhaal speelt in de hedendaagse wereld en niets shockeert me daar nog,” aldus de cineast, “daarom kon ik dit extreem gegeven benaderen. Killer Joe toont nasty stuff en onderzoekt gedrag dat vaak moeilijk te begrijpen is”.
KILLER JOE
De film is verontrustend omdat hij niet vrijblijvend of afstandelijk veroordelend is. De emoties zijn herkenbaar, goed en kwaad liggen dicht bij elkaar en in iedereen schuilt gruwel. “Wat me aansprak in dit project,” zegt Friedkin, “is dat alles draait om onschuld, slachtoffergevoelens, wraak en tederheid”. Botsende emoties in een ambigue wereld. Met Killer Joe als een donkere deus ex machina, een natuurkracht die levens van anderen keldert.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 625, mei-juni 2012)
KILLER JOE
GENRE Donkere komedie
REGIE William Friedkin
SCENARIO Tracy Lets
FOTOGRAFIE Caleb Deschanel
MUZIEK Tyler Bates
CAST Matthew McConaughey (Killer Joe Cooper), Emile Hirsch (Chris Smith), Juno Temple (Dottie Smith), Thomas Haden Church (Ansel Smith), Gina Gerson (Sharla Smith)
PRODUCTIE USA – 2011 – 103’
KILLER JOE