Het mysterie en de mythe Terrence Malick: De roots van het ‘mad and magnificent’ The Tree of Life
THE TREE OF LIFE: Gouden Palm Cannes 2011
In het gekke Cannes 2011 circus bleek waanzin geen tot isolement dwingende ziekte maar een toegangspoort tot een andere realiteit. Midnight in Paris (Woody Allen), Walk away Renée (Jonathan Caouette) en Take Shelter (Jeff Nichols, met Jessica Chastain) voeren een parallelle werkelijkheid op die even gestoord als fantasierijk lijkt. Heel gepast ging de Gouden Palm naar een geflipte film, het “mad and magnificent” (dixit The Guardian) The Tree of Life. Visionaire cinema op grote schaal van een cineast die zichzelf onzichtbaar maakt en daardoor uitgroeide tot de mythe Terrence Malick.
“Terrence Malick mag dan wel mijn vriend zijn” zegt zijn decorbouwer Jack Fisk, “hij blijft ook voor mij een mysterie”. Wat wil je met een cineast die niet praat met de pers, contractueel vastlegt dat alleen een oude portretfoto mag circuleren en publieke activiteiten mijdt als de pest? Malick (°1943) is de J.D. Salinger (de mediaschuwe auteur van ‘The Catcher in the Rye’) van de filmwereld, een vriendelijke en verlegen traagfilmer (vijf films in 37 jaar) die de wereld enkel wil doen kennismaken met zijn persoon via zijn werk. De Texaan leerde zijn fans wachten én fantaseren. Daardoor werd het langverwachte The Tree of Life een instantklassieker en de mysterieuze regisseur een mythe. “Ik hoor zoveel verhalen over Terry dat ik niet meer weet wat ik moet geloven” stelt Fisk. Malick spreekt tot de verbeelding.
TERRENCE MALICK: Mythe en maverick
Zijn parcours is atypisch voor Hollywood. Malick wordt geboren in Waco, Texas en groeit op in Austin én Oklahoma, waar zijn vader voor Philips Petroleum werkt. De roots van zijn moeder liggen in een boerderij nabij Chicago. De jonge Terrence werkt tijdens vakanties afwisselend op het land en in de fabriek. Zijn interesse gaat uit naar filosofie. Heidegger en Husserl in het bijzonder. Hij doceert filosofie aan het MIT maar schrijft zich toch in voor het American Film Institute.
DAYS OF HEAVEN
Daar draait Malick de kortfilm Lanton Mills (1969) en schrijft hij Badlands (1973). Tijdens de opnamen van deze roadmovie valt zijn perfectionisme op. “Hij vraagt niets maar verwacht alles” aldus Fisk. Malick blijkt een buitenbeentje door zijn opvatting dat narratieve cinema de kracht bezit om de realiteitswaarneming te verstoren en in vraag te stellen.
Bij Days of Heaven (1978) zegt Malick aan chef foto Nestor Almendros “dat hij het verhaal via beelden wou vertellen. Wat hèèl uitzonderlijk is”. Even ongewoon was dat de opnamen een jaar duurden en Malick daarna nog twee jaar in de montagekamer verbleef. Het bijbelse liefdesverhaal levert hem de regieprijs in Cannes op maar ook een trauma. De ontgoocheling omdat hij John Travolta niet mocht casten leidt tot jarenlange inactiviteit. “Er is iets in de Hollywoodmachine dat me doet panikeren” vertrouwt hij toe aan Travolta.
Malick werkt een tijdje aan The Tree of Life, schrijft een Jerry Lee Lewis biopic en gaat in Parijs wonen. “Hij kondigde me aan dat hij een sabbatsjaar zou nemen,” zegt agent Mike Medavoy, “het werden er twee, drie,… Hij verloor elke notie van tijd”. Het is 20 jaar wachten op comeback The Thin Red Line (1998), een zintuiglijk oorlogsdrama met sterrencast.
THE THIN RED LINE
Tijdens die afwezigheid groeide Malick uit tot een cultfiguur. Volgens acteur Will Wallace “kwamen alle grote acteurs smeken om een rol”. Colin Farrell liet alles vallen voor de meditatie over botsende culturen The New World (2005), Brad Pitt en Sean Penn stonden te popelen voor de kosmische symfonie The Tree of Life (2011). Malick? Die blijft zijn tijd nemen. “Ik moet tussen films terugkeren naar het leven,” verneemt Thierry Frémaux, “waarover kan ik anders spreken in mijn films?” Terwijl ook de afwerking tijd vraagt. De opnamen van The Tree of Life zijn al drie jaar achter de rug en Malick trok de film vorig jaar terug uit Cannes om er nog aan te schaven.
Veel heeft te maken met een werkwijze waarbij de film pas ontstaat in de montagekamer en regieaanwijzingen gevoelsmatig zijn. “Ik componeerde de muziek zonder beelden gezien te hebben,” zegt Alexandre Desplat, “Malick geeft geen richtlijnen maar praat over wat hem obsedeert: de wind in de bomen, de schaduwrace van wolken over de velden. Hij evoceert beelden, zaken die alleen ogen kunnen appreciëren”. De mythe Malick blijft overeind. Ook al zou hij de laatste hand leggen aan zijn nog titelloze zesde film nadat men zich in zijn hometown Bartlesville uitsloofde “to accommodate Malick’s request to work in obscurity”.
IVO DE KOCK
(Artikel verschenen in FILMMAGIE, n° 616 , juli-augustus 2011)
THE TREE OF LIFE