De Nederlandse animatiefilmer Michael Dudok de Wit was behoorlijk onder de indruk toen hij in 2000 een Oscar won voor zijn kortfilm Father and Daughter. Maar helemaal paf stond hij toen er enkele jaren later bij hem een brief van de wereldberoemde Ghibli-studio, de in Tokyo gevestigde tegenhanger van de Amerikaanse giganten Disney en Pixar, in de bus viel. Of ze misschien samen aan een langspeelfilm zouden kunnen werken? Dudok de Wit hapte toe er werd de eerste niet-Japanse filmmaker die voor Ghibli een lange film maakte. Zijn wondermooie The Red Turtle ging in première op het jongste Filmfestival van Cannes en oogstte er veel lof.
“Do it first, do it yourself, and keep on doing it” is het motto van gangster Tony Camonte in de Scarface van Howard Hawks uit 1932. “I want what’s coming to me,” zegt Tony Montana in Brian De Palma’s Scarface uit 1983, “the world and everything in it”. Er zit 50 jaar tussen de twee sympathieke slechteriken-met-een-litteken maar beiden weerspiegelen een chaotische samenleving in woelige tijden. Hun drift en drang staat voor de Amerikaanse droom én zijn keerzijde. “You know what capitalism is? Getting fucked!.
De Belgische multimedia kunstenaar en documentairemaker Johan Grimonprez (° 1962) is even gedreven als veelzijdig. Hij staat met een been in het museum en met het andere in de bioscoop maar is er vooral ook apetrots op dat zijn audiovisueel werk steevast viraal gaat en zo een lang leven en een ruim bereik kent. De passage van zijn jongste documentaire Shadow World (2016), langs filmfestivals zoals Tribeca, Toronto, Edinburgh, Durban, Gent en de Nederlandse hoogmis van de documentaire IDFA is dan ook maar een begin.
December, ‘Star Wars’ maand. Om de 4 miljard dollar te rentabiliseren die het in 2012 betaalde om Lucasfilm over te nemen wil Disney jaarlijks de kassa doen rinkelen met afleveringen of afgeleiden van de in 1977 gestarte saga. Na ‘Star Wars VII: The Force Awakens ‘(2015) en ‘Rogue One: A Star Wars Story’ (2016) is er nu ‘Star Wars VIII: The Last Jedi’. En de retro-industrie zal verder nog ‘Solo: A Star Wars Story’ (2018) en ‘Star Wars: Episode IX’ (2019) uitspuwen. Rian Johnson tekent voor een space opera over de prijs van geweld en heroïsme.
De grote massa van bioscoopbezoekers heeft een broertje dood aan verveling. De filmindustrie produceert daarom films waarbij geen tijd wordt gelaten aan de consument om zich van een relatie tussen hem en wat hij ziet bewust te worden. Tussen het moment dat toeschouwers van het Lumière filmpje over een trein die in het station arriveert (L’arrivée d’un train à La Ciotat) gillend het zaaltje uitliepen, omdat ze vreesden te worden verpletterd door het gevaarte dat op hen afkwam, en de apathie van het hedendaagse publiek bij de meest gewelddadige films en bij holle 3D-films die hen terugvoeren naar film-als-kermisattractie, is amper 120 jaar verlopen. Nog nooit heeft een medium zo snel zijn mogelijkheden opgebruikt als bij film het geval is.
Veertig jaar na zijn Italiaanse release wordt Dario Argento’s horrormeesterwerk Suspiria gevierd met een 4K restauratie plus Blu-ray release én Luca Guadagnino’s eigenzinnige remake. Ook in zijn autobiografie ‘Peur’ (angst) kijkt de mythische Italiaanse filmmaker uitvoerig terug op de dolle Technicolor heksenketel die hem eeuwige roem bezorgde.
Veel komedies leverde het afgelopen jaar niet op maar twee markante films verrasten met subversieve humor. Gouden Palm ‘Triangle of Sadness’ van Ruben Östlund en Rian Johnsons Netflix-prestigeproject ‘Glass Onion: A Knives Out Mystery’ fileren op satirische wijze het kapitalistische systeem en de technologische utopie. De filmmakers aarzelen niet om ‘over the top’ te gaan en hun metaforen zijn zelden subtiel. Maar de vlijmscherpe kritiek is verfrissend in een filmlandschap waar naast middelmatigheid vooral conformisme heerst.
Af en toe verrast Hollywood ons door films te maken die ergens over gaan. Films zoals Trumbo, een drama dat de heksenjacht op vermeende communistische sympathisanten in Hollywood in de jaren vijftig als onderwerp heeft. Een foutloze historische analyse van de zwarte lijst is het niet geworden en het verhaal van het communisme in Amerika wordt hier evenmin verteld maar de film van Jay Roach toont wel de impact van fanatisme en repressie op individuen en de samenleving.
Met zijn derde langspeler tracht Steve McQueen de gruwelen van de slavernij fysiek voelbaar te maken. De Britse regisseur van Hunger en Shame vertelt met 12 Years a Slave het waargebeurde verhaal van een vrij man die na ontvoering twaalf jaar (over)leeft als slaaf en zo ondervindt hoe dehumanisering, uitbuiting en racisme werken. Een oerkrachtfilm met Oscar-potentieel maar helaas nièt het ultieme slavendrama.
The Underground Railroad: De helletocht van een slavin op de vlucht.
Colson Whiteheads zowel literair als politiek overweldigende roman ‘De ondergrondse spoorweg’ werd in 2016 meteen onder lof bedolven. Terecht want de auteur fileert in zijn Pulitzer Prize winnaar de geschiedenis van de slavernij in Amerika op even briljante als magisch-realistische wijze. Verfilming van deze instant klassieker leek onbegonnen werk tot Oscarwinnaar Barry Jenkins (‘Moonlight’) in 2021 van ‘The Underground Railroad’ een eigenzinnig tiendelig televisie epos maakte. Kort nadat de Ondergrondse Spoorweg opdook in de biopic ‘Harriet’ en Samuel L. Jackson er naar refereerde in de documentaire reeks ‘Enslaved’.
