De ‘Expo Ledoux’, een overzichtstentoonstelling n.a.v. de honderdste geboortedag van de pionier en architect van het Belgisch filmarchief georganiseerd door de Brusselse CINEMATEK, sluit het via de vertoning van Jacques Ledouxs favoriete ‘flamboyante’ films al gepast geïllustreerde eerbetoon af met de publicatie van de bundeling getuigenissen. ‘Jacques Ledoux’ wordt aangevuld met het avondprogramma waarmee programmator Xavier Garcia Bardón dit weekend in beeld en woord de kracht en actualiteit van een unieke en nog altijd actuele filmpassie belicht. De geest van de legendarische conservator, die volgens Martin Scorsese een van de indrukwekkendste filmcollecties op aarde uitbouwde, blijft ook na die honderdste verjaardag verder leven.

“Ik ga vooral voor de zwijgzame – of tot zwijgen gebrachte – subjecten van de geschiedenis” zegt de Belgische filmmaker Loredana Bianconi. De maker van ‘Do You Remember Revolution’ en ‘Devenir’, twee documentaires die Avila online aanbiedt, is in Vlaanderen minder bekend. Ook al zijn haar soms poëtische en altijd politieke films ongemeen sterk én urgent. Door vrouwen in een staat van innerlijke opstand of openlijk verzet te portretteren graaft Bianconi zowel in het individuele als de collectieve geschiedenis en snijdt ze thema’s aan als identiteit, arbeid, immigratie, strijd en terreur.

Dat in jaaroverzichten en bij bestseller lijsten zelden of nooit filmboeken opduiken mag niet verbazen. Er worden in Vlaanderen en Nederland immers amper boeken over film uitgegeven. Ook al promoten boekhandels netjes ‘verfilmde boeken’ en blijkt meta cinema in tijden van ‘The Matrix Resurrections’ en ‘Spider-Man: No Way Home’ wèl populair. Maar Nederlandstalige boeken over film, cinema of beeldcultuur? Die zijn al jaren een zeldzaamheid. Daarom was het opmerkelijk dat er in 2021 verschillende filmboeken verschenen. Een wonderjaar? En opent het perspectieven? Of is het gewoon toeval?

Tijdens een kwalitatief hoogstaand Film Fest Gent 2021 werden niet enkel twee nieuwe filmtijdschriften (‘Fantômas’ en ‘Humbug’) maar ook twee nieuwe boeken over film voorgesteld. De ode aan sterke vrouwen van de Amerikaanse stille cinema ‘Mooi zijn en zwijgen’ van Anke Brouwers en ‘Gent Filmstad: Cinema’s en filmaffiches, 1938-1961’, een fraai naslagwerk over een brok Belgische bioskoopcultuur gekoppeld aan een fraaie expo filmaffiches in De Krook. Twee onderbelichte stukken filmgeschiedenis in de volgspot.

“Momenten beleven waar we samen emoties beleven, waar we samen lachen, wenen, ontroerd worden, is belangrijker dan ooit.” Met die quote uit een van de vertoonde films, ‘Why We Fight?’, onderstreept programmadirecteur Wim De Witte zowel het belang als de inzet van Film Fest Gent. Een filmfestival dat van 12 tot 23 oktober terug naar ‘normale’ pre-Corona tijden wil zonder begrippen als solidariteit en kritisch bewustzijn los te laten. Een filosofie die perfect te combineren blijkt met plezier en kwaliteit want het filmprogramma oogt als een van de sterkste van de laatste jaren.

De Antwerpse dichter, plastisch kunstenaar en filmmaker Patrick Conrad bouwde als auteur van brutale roman noirs een stevige reputatie op. Zijn nieuwste, ‘De verdwijningen’, voert ons terug naar de metropool tijdens de vroege jaren zeventig en herinnert niet enkel aan eerdere thrillers maar ook aan ‘Slachtvee’ en ‘Mascara’, de eigenzinnige films waarmee Conrad in de jaren tachtig de Vlaamse filmwereld dooreenschudde. ‘De verdwijningen’ fileert de ondergang van een machtige familie in een erg Antwerps verhaal dat bol staat van bedrog, geweld en dood.

In Nederland was de pas overleden 77-jarige Robbe De Hert haast enkel bekend omdat hij werkte met Willeke van Ammelrooy en Sylvia Kristel voor zijn Elsschot-adaptatie Lijmen/Het been én het feit dat zijn interviews smeekten om ondertiteling. Dat is best jammer. Want met de Antwerpse filmmaker van Britse afkomst verdwijnt niet enkel de peetvader van de Vlaamse film maar ook iemand die op een rebelse geest koppelde aan passie voor film. Een geëngageerde filmgek die tekende voor tegendraadse cinema zonder zichzelf op de borst te kloppen. “We hielden ons bezig met film, niet met de revolutie.”  

77 is hij geworden. 7 eigenlijk altijd gebleven. Enfant terrible, beeldenstormer, trotskist, koppigaard, dwarsligger, wegbereider van de Vlaamse cinema en filmgek pur sang Robbe De Hert. Bij zijn dood fel bejubeld maar tijdens zijn leven vaak uitgespuwd en uitgelachen. Ondanks documentaires als Dood van een sandwichman en Le Filet Américain en speelfilms als De Witte van Sichem en Lijmen/Het been. Het door De Hert mee gecultiveerde imago van chaoot gebeten door de filmmicrobe speelde hem parten tijdens zijn filmcarrière. Maar het camoufleerde ook het feit dat ‘de Robbe’ echt wel iets te zeggen had. Iets intelligent, iets kritisch. Al leek het niet altijd even samenhangend. Maar ook dat typeerde deze linkse ambetanterik. Die met humor zichzelf relativeerde: “We hielden ons bezig met film, niet met de revolutie.”  

Nu festivals afgelast worden en bioscopen gesloten zijn zoeken filmliefhebbers hun heil online. Naast de grote streamingdiensten die vooral commercieel mainstream filmvoer serveren zijn er gelukkig ook enkele meer avontuurlijke kleinere spelers actief. Terwijl een aantal Belgische Video on Demand platformen samen met zelfstandige Belgische distributeurs en producenten het huidige filmaanbod en films uit de festivalprogramma’s van Docville en MOOOV digitaal gaan aanbieden tot de filmhuizen weer opengaan.

“De spanning resulteert in een beklijvend verhaal en slaat over op de lezer, die afwisselend wordt aangetrokken en afgestoten” lezen we in het juryrapport van de Bronzen Uil. De Nederlandse forensische psychologe Inge Schilperoord (° 1973) won in 2015 met haar debuut ‘Muidhond’ die prestigieuze literaire prijs voor een heuse krachttoer: een spannende en empathische trip door een met zelfhaat worstelende pedofiel. Het wonder herhaalt zich in 2020 want de Vlaamse cineaste Patrice Toye (° 1967) tovert de introspectieve tragedie heel respectvol om in contemplatieve, visuele cinema. Dat werd gesmaakt want de even integere als betoverende Muidhond won de publieksprijs tijdens het recente Film Fest Gent.